رفراندوم
تب‌های اولیه
رفراندوم
درود
آیت الله خمینی در مخالفت با برگزاری رفراندوم توسط شاه در سال ١٣٤١ و در پاسخ به نامه ی نظرخواهی با امضای «جمعی از متدینین تهران»، درباب رفراندوم واقعی بیان می دارند: «در صورتى كه تهديد و تطميع در كار نباشد و ملت بفهمد كه چه مىكند»، رفراندوم «رأى جامعه روحانيت اسلام و اكثريت قاطع ملت است». هچنین اشاره کرده اند که از بعضی جنبه های شرعی – که به تشریح آنها نپرداخته اند - «اساساً رفراندم يا تصويب ملى در قبال اسلام ارزشى ندارد».١[1]
در ادامه ایشان به پاره ای از اشکالات می پردازند که در اینجا دو مورد از آنها ذکر می شود:
-« در ممالكى كه رفراندم قانونى است بايد به قدرى به ملت مهلت داده شود كه يك يك مواد آن مورد نظر و بحث قرار گيرد، و در جرايد و وسايل تبليغاتى آراى موافق و مخالف منعكس شود و به مردم برسد؛ نه آنكه به طور مبهم، با چند روز فاصله، بدون اطلاع ملت اجرا شود.»
-« رأى دهندگان بايد معلوماتشان به اندازهاى باشد كه بفهمند به چه رأى مىدهند. بنابراين اكثريت قاطع حق رأى دادن در اين مورد را ندارند؛ و فقط بعضى اهالى شهرستانها كه قوه تشخيص دارند صلاحيت رأى دادن در مواد ششگانه را دارند كه آنان هم بىچون و چرا مخالف هستند.»
و اما پرسشها:
الف) منظور ایشان در بیان اینکه از بعضی جنبه های شرعی، «اساساً رفراندم يا تصويب ملى در قبال اسلام ارزشى ندارد» چیست؟
ب) لطفاً درباب تطبیق رفراندوم جمهوری اسلامی با اصل بیان شده توسط معظم له مبنی بر اینکه «بايد به قدرى به ملت مهلت داده شود كه يك يك مواد آن مورد نظر و بحث قرار گيرد...» توضیح دهید. در آن زمان چگونه چنین شرایطی فراهم شده است؟ به ویژه که در آن زمان حتی پیش نویس قانون اساسی – به عنوان مبین ماهیت رژیم جدید – نیز وجود نداشته است، بلکه امام و یارانشان به طرح آرمانهای مادی و معنوی جمهوری اسلامی (که هنوز حدود و ثغور حقوقی و قانونی آن مشخص نبود) می پرداختند.
ج) آیا در فاصله ی ١٦ سال و سه ماه، از بهمن ماه سال ١٣٤١ تا فروردین ١٣٥٨، معلومات رأی دهندگان چندان ارتقاء یافته بود که برخلاف سال ١٣٤١، اکثریت قاطع ملت، حق رأی دادن پیدا کرده بودند؟ این پرسش در مورد رفراندوم قانون اساسی (١٣٥٨) و خصوصاً بازنگری قانون اساسی (١٣٦٨)، با توجه به مفاهیم اساسی و تعیین کننده ای نظیر «ولایت فقیه» در اولی و «ولایت مطلقه فقیه» در دومی - که شناخت دقیق زوایای حقوقی آنها نیاز به مطالعه ای عمیق دارد - پررنگ تر می شود. (شایان ذکر است نخستین بار، مرحوم آقای منتظری، ٢ روز پس از تصویب اصل ولایت فقیه در مجلس خبرگان قانون اساسی، آن را در عرصه ی عمومی و سطح جامعه، در نماز جمعه ٢٣ شهریورماه ١٣٥٨ تهران مطرح نمودند و به فاصله ی ٨٠ روز، درتاریخ ١٢ آذر ١٣٥٨ رفراندوم قانون اساسی برگزار گردید.)
با سپاس
[1] ١- صحیفه ی امام (١/١٣٥)