جمع بندی سوال درباره ی قرآن : آیا فقط مردان مخاطب قرآن هستند؟
تبهای اولیه
سلام. ببخشید من یک سوال دارم.
با یک شخص بحث میکردیم که اون فرد میگفتن مخاطب قران مرد ها هستند.
من برای ایشون ایه ی 97 سوره ی نحل رو مثال زدم. و گفتم قواعد زبان عربی ست که فعل و شناسه و ... مذکر به کار می برند.
اما این فرد برای من سوره ی بقره ایه های 187و 221 و 223 رو مثال زدند.
شما میتونید به کمک خدا دید من رو نسبت به این ایه ها وسیع تر کنید و من هم اون فرد رو توجیه کنم؟
پیشاپیش ممنون از همه:Gol:
کارشناس بحث : صدیقین
سلام به شما پرسشگر گرامی،
زبان قرآن عربی است لذا به طور طبیعی قواعد زبان عربی در آن مراعات شده است.
بر خلاف زبان فارسی، زبان عربی از دو نوع ضمایر مذکر و مؤنت برخوردار است و جنس و تعداد و حضور و غیاب، با ضمایر خاص به مخاطب فهمانده می شود؛ مثلا در فارسی ضمیر «آنها»، به طور مشترک به چند مرد یا چند زن غایب اطلاق می شود، اما در زبان عربی برای ذکر دو مرد یا دو زن غایب از ضمیر «هما»، و برای ذکر چند مرد غایب از ضمیر «هم»، و برای ذکر چند زن غایب از ضمیر «هنّ» استفاده می شود.
ضمایر و الفاظ ذکر شده در آیات کریمه قرآن چند شکل کلی دارد:
1- وقتی حکمی خاص مردان باشد، با الفاظ و ضمایر مذکر بیان می شود (یعنی مخاطبش مردان است)، مانند:
حرام شده است بر شما، مادرانتان، و دختران، و خواهران، و عمهها، و خالهها، و دختران برادر، و دختران خواهر شما...
2- وقتی حکمی خاص زنان باشد، با الفاظ و ضمایر مؤنث بیان می شود (یعنی مخاطبش زنان است)، مانند:
مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شير مىدهند. (اين) براى كسى است كه بخواهد دوران شيرخوارگى را تكميل كند...
3- وقتی حکمی مشترک بین مردان یا زنان باشد، در زبان عربی با الفاظ و ضمایر مذکر یا با الفاظی که عام است و شامل مرد و زن می شود، بیان می گردد:
مثال الفاظ مذکر:
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! به خدا و پيامبرش، و كتابى كه بر او نازل كرده، و كتب (آسمانى) كه پيش از اين فرستاده است، ايمان (واقعى) بياوريد
مثال الفاظ عام (مثل ناس، مَن، انسان و ...):
اى مردم! پروردگار خود را پرستش كنيد آن كس كه شما، و كسانى را كه پيش از شما بودند آفريد، تا پرهيزكار شويد
به طور کلی، می توان گفت که حالت سوم بیشترین کاربرد را در آیات کریمه قرآن دارد زیرا بیشتر خطاب ها و احکام، مشترک بین مردان و زنان است. این گونه احکام و خطاب ها، طبق قواعد معمول زبان عربی، با الفاظ مذکر یا الفاظ عام بیان می شود اما هیچ گونه دلالتی بر اختصاص حکم به مردان ندارد، لذا هیچ مفسری، از خطاب هایی مانند «یا ایها الذین آمنوا» ، «یا ایها الناس» و مانند آن، اختصاص حکم به مردان را نتیجه نمی گیرد. این گونه گویش اختصاص به قرآن نداشته بلکه یک قاعده معمول عربی است که در مقام خطابات مشترک بین مردان و زنان و نیز جعل قانون مشترک، از الفاظ مذکر استفاده می شود.
البته قرآن کریم عنایتی افزونه داشته و برای تاکید بیشتر بر مطلب، گاهی الفاظ مؤنث را هم یک به یک ذکر کند، مانند:
به يقين، مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ايمان و زنان با ايمان، مردان مطيع فرمان خدا و زنان مطيع فرمان خدا، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و شكيبا و زنان صابر و شكيبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاق كننده و زنان انفاق كننده، مردان روزه دار و زنان روزه دار، مردان پاكدامن و زنان پاكدامن و مردانى كه بسيار به ياد خدا هستند و زنانى كه بسيار ياد خدا مى كنند، خداوند براى همه آنان مغفرت و پاداش عظيمى فراهم ساخته است
و كسى كه چيزى از اعمال صالح را انجام دهد، خواه مرد باشد يا زن، در حالى كه ايمان داشته باشد، چنان كسانى داخل بهشت مى شوند و كمترين ستمى به آنها نخواهد شد
با یک شخص بحث میکردیم که اون فرد میگفتن مخاطب قران مرد ها هستند
من برای ایشون ایه ی 97 سوره ی نحل رو مثال زدم
و كسى كه چيزى از اعمال صالح را انجام دهد، خواه مرد باشد يا زن، در حالى كه ايمان داشته باشد، چنان كسانى داخل بهشت مىشوند و كمترين ستمى به آنها نخواهد شد
و گفتم قواعد زبان عربی ست که فعل و شناسه و ... مذکر به کار می برند
اما این فرد برای من سوره ی بقره ایه های 187و 221 و 223 رو مثال زدند. شما میتونید به کمک خدا دید من رو نسبت به این ایه ها وسیع تر کنید و من هم اون فرد رو توجیه کنم؟
أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى نِسائِكُمْ هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ وَ عَفا عَنْكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ
آميزش جنسى با همسرانتان، در شبِ روزهايى كه روزه مىگيريد، حلال است. آنها لباس شما هستند و شما لباس آنها (هر دو زينت هم و سبب حفظ يكديگريد). خداوند مىدانست كه شما به خود خيانت مىكرديد (و اين كارِ ممنوع را انجام مىداديد) پس توبه شما را پذيرفت و شما را بخشيد. اكنون با آنها آميزش كنيد، و آنچه را خدا براى شما مقرر داشته، طلب نماييد! و بخوريد و بياشاميد، تا رشته سپيد صبح، از رشته سياه (شب) براى شما آشكار گردد! سپس روزه را تا شب، تكميل كنيد! و در حالى كه در مساجد به اعتكاف پرداختهايد، با زنان آميزش نكنيد! اين، مرزهاى الهى است پس به آن نزديك نشويد! خداوند، اين چنين آيات خود را براى مردم، روشن مىسازد، باشد كه پرهيزكار گردند!
این آیه کریمه در صدد بیان برخی احکام مباشرت و اعتکاف و روزه در ماه مبارک رمضان است.
از روايات اسلامى چنين استفاده مى شود كه در آغاز نزول حكم روزه، مسلمانان تنها حق داشتند قبل از خواب شبانه غذا بخورند و چنانچه كسى در شب به خواب مى رفت و سپس بيدار مى شد، خوردن و آشاميدن بر او حرام بود. نيز در آن زمان آميزش با همسران در روز و شب ماه رمضان مطلقا تحريم شده بود.
يكى از ياران پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به نام «مطعم بن جبير» كه مرد ضعيفى بود با اين حال روزه مى گرفت. هنگام افطار وارد خانه شد. همسرش رفت براى افطارش غذا حاضر كند اما به خاطر خستگى خوابش برد. وقتى بيدار شد گفت: من ديگر حق افطار ندارم، لذا با همان حال شب را خوابيد و صبح در حالى كه روزه دار بود براى حفر خندق (در آستانه جنگ احزاب) در اطراف مدينه حاضر شد. در اثنای تلاش و كوشش به واسطه ضعف و گرسنگى مفرط بيهوش شد، پيامبر بالاى سرش آمد و از مشاهده حال او متأثر گشت.
نيز جمعى از جوانان مسلمان كه قدرت كنترل خويشتن را نداشتند، شب هاى ماه رمضان با همسران خود آميزش مى نمودند.
در اين هنگام آيه نازل شد و به مسلمانان اجازه داد كه در تمام طول شب مى توانند غذا بخورند و با همسران خود آميزش جنسى داشته باشند. (تفسیر نمونه، ج1 /ص649)
آیه کریمه سخن از جواز مباشرت در شبهای ماه مبارک دارد. مباشرت به دست مرد است و طبیعی است که وی در این حکم مورد خطاب قرار بگیرد. به طور کلی، در قرآن کریم در مسایل مربوط به مباشرت و نکاح و طلاق و مانند آن، مرد مورد خطاب است زیرا خدای حکیم این امور را به دست مردان سپرده و حق طلاق و نکاح و مباشرت را بر عهده آنها قرار داده است و دور از شأن و غیرت الهی است که در این امور، مردان را وانهاده و زنان را مورد خطابِ جواز یا امر یا نهی مباشرت قرار دهد.
ادامه...
وَ لا تَنْكِحُوا الْمُشْرِكاتِ حَتَّى يُؤْمِنَّ وَ لَأَمَةٌ مُؤْمِنَةٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكَةٍ وَ لَوْ أَعْجَبَتْكُمْ وَ لا تُنْكِحُوا الْمُشْرِكينَ حَتَّى يُؤْمِنُوا وَ لَعَبْدٌ مُؤْمِنٌ خَيْرٌ مِنْ مُشْرِكٍ وَ لَوْ أَعْجَبَكُمْ أُولئِكَ يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ وَ اللَّهُ يَدْعُوا إِلَى الْجَنَّةِ وَ الْمَغْفِرَةِ بِإِذْنِهِ وَ يُبَيِّنُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ (بقره/221)
و با زنان مشرك و بتپرست، تا ايمان نياوردهاند، ازدواج نكنيد! (اگر چه جز به ازدواج با كنيزان، دسترسى نداشته باشيد زيرا) كنيز باايمان، از زن آزاد بتپرست، بهتر است هر چند (زيبايى، يا ثروت، يا موقعيت او) شما را به شگفتى آورد. و زنان خود را به ازدواج مردان بتپرست، تا ايمان نياوردهاند، در نياوريد! (اگر چه ناچار شويد آنها را به همسرى غلامان باايمان درآوريد زيرا) يك غلام باايمان، از يك مرد آزاد بتپرست، بهتر است هر چند (مال و موقعيت و زيبايى او،) شما را به شگفتى آورد. آنها دعوت به سوى آتش مىكنند و خدا دعوت به بهشت و آمرزش به فرمان خود مىنمايد، و آيات خويش را براى مردم روشن مىسازد شايد متذكر شوند!
این آیه درباره اینست که مردان با چه زنانی می توانند ازدواج کنند. همانطور که عرض شد در قوانین اسلام، نکاح و طلاق به دست مرد است و به طور طبیعی و غالب، مرد از زن خواستگاری می کند لذا طبیعی است که مخاطب این آیه مردان باشند.
آیه 223 سوره مبارکه بقره:
نِساؤُكُمْ حَرْثٌ لَكُمْ فَأْتُوا حَرْثَكُمْ أَنَّى شِئْتُمْ وَ قَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُوا أَنَّكُمْ مُلاقُوهُ وَ بَشِّرِ الْمُؤْمِنينَ (بقره/223)
زنان شما، محل بذرافشانى شما هستند پس هر زمان كه بخواهيد، مىتوانيد با آنها آميزش كنيد. و (سعى نمائيد از اين فرصت بهره گرفته، با پرورش فرزندان صالح) اثر نيكى براى خود، از پيش بفرستيد! و از خدا بپرهيزيد و بدانيد او را ملاقات خواهيد كرد و به مؤمنان، بشارت ده!
این آیه درباره اینست که اولاد صالح، ذخیره آخرت شمایند. در اين آيه، زنان به مزرعه و كشت زارى تشبيه شده اند كه بذر مرد را در درون خود پرورش داده و پس از 9 ماه، گل فرزند را به بوستان بشرى تقديم مى كنند. هم چنان كه انسان، بدون كشت و مزرعه از بين مى رود، جامعه بشرى نيز بدون وجود زن نابود مى گردد. این آیه می گوید: زنان وسيله هوسبازى نيستند، بلكه رمز بقاى نسل بشر هستند، پس لازم است در آميزش جنسى هم، هدف انسان توليد يك نسل پاک كه ذخيره قيامت است باشد و در چنين لحظات و حالاتى نيز هدف مقدّسى دنبال شود. (تفسير نور، ج1، ص: 355)
بذرکار و کشاورز این مزرعه مرد است و اوست که نهال فرزندی پاک را در وجودی پاک به ودیعه می گذارد. همانطور که عرض کردم در احکام مباشرت، دور از شأن و غیرت الهی است که در این امور، مردان را وانهاده و زنان را مورد خطابِ جواز یا امر یا نهی مباشرت قرار دهد.
سعی کردم خلاصه توضیح دهم، اگر ابهامی بود بفرمایید تا توضیحات بیشتری عرض کنم.
پرسش:
چرا بیشتر خطاب های آیات قرآن، با الفاظ مذکر بیان شده؟
پاسخ:
سلام به شما پرسشگر گرامی،
زبان قرآن، عربی است لذا به طور طبیعی قواعد زبان عربی در آن مراعات شده است.
بر خلاف زبان فارسی، زبان عربی از دو نوع ضمایر مذکر و مؤنت برخوردار است و جنس و تعداد و حضور و غیاب، با ضمایر خاص به مخاطب فهمانده می شود؛ مثلا در فارسی ضمیر «آنها»، به طور مشترک به چند مرد یا چند زن غایب اطلاق می شود، اما در زبان عربی برای ذکر دو مرد یا دو زن غایب از ضمیر «هما»، و برای ذکر چند مرد غایب از ضمیر «هم»، و برای ذکر چند زن غایب از ضمیر «هنّ» استفاده می شود.
ضمایر و الفاظ ذکر شده در آیات کریمه قرآن چند شکل کلی دارد:
1- وقتی حکمی خاص مردان باشد، با الفاظ و ضمایر مذکر بیان می شود (یعنی مخاطبش مردان است)، مانند:
حرام شده است بر شما، مادرانتان، و دختران، و خواهران، و عمهها، و خالهها، و دختران برادر، و دختران خواهر شما...
2- وقتی حکمی خاص زنان باشد، با الفاظ و ضمایر مؤنث بیان می شود (یعنی مخاطبش زنان است)، مانند:
مادران، فرزندان خود را دو سال تمام، شير مىدهند. (اين) براى كسى است كه بخواهد دوران شيرخوارگى را تكميل كند...
3- وقتی حکمی مشترک بین مردان یا زنان باشد، در زبان عربی با الفاظ و ضمایر مذکر یا با الفاظی که عام است و شامل مرد و زن می شود، بیان می گردد:
مثال الفاظ مذکر:
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! به خدا و پيامبرش، و كتابى كه بر او نازل كرده، و كتب (آسمانى) كه پيش از اين فرستاده است، ايمان (واقعى) بياوريد
مثال الفاظ عام (مثل ناس، مَن، انسان و ...):
اى مردم! پروردگار خود را پرستش كنيد آن كس كه شما، و كسانى را كه پيش از شما بودند آفريد، تا پرهيزكار شويد
به طور کلی، می توان گفت که حالت سوم بیشترین کاربرد را در آیات کریمه قرآن دارد زیرا بیشتر خطاب ها و احکام، مشترک بین مردان و زنان است. این گونه احکام و خطاب ها، طبق قواعد معمول زبان عربی، با الفاظ مذکر یا الفاظ عام بیان می شود اما هیچ گونه دلالتی بر اختصاص حکم به مردان ندارد، لذا هیچ مفسری، از خطاب هایی مانند «یا ایها الذین آمنوا» ، «یا ایها الناس» و مانند آن، اختصاص حکم به مردان را نتیجه نمی گیرد. این گونه گویش اختصاص به قرآن نداشته بلکه یک قاعده معمول عربی است که در مقام خطابات مشترک بین مردان و زنان و نیز جعل قانون مشترک، از الفاظ مذکر استفاده می شود.
البته قرآن کریم عنایتی افزونه داشته و برای تاکید بیشتر بر مطلب، گاهی الفاظ مؤنث را هم یک به یک ذکر کند، مانند:
به يقين، مردان مسلمان و زنان مسلمان، مردان با ايمان و زنان با ايمان، مردان مطيع فرمان خدا و زنان مطيع فرمان خدا، مردان راستگو و زنان راستگو، مردان صابر و شكيبا و زنان صابر و شكيبا، مردان با خشوع و زنان با خشوع، مردان انفاق كننده و زنان انفاق كننده، مردان روزه دار و زنان روزه دار، مردان پاكدامن و زنان پاكدامن و مردانى كه بسيار به ياد خدا هستند و زنانى كه بسيار ياد خدا مى كنند، خداوند براى همه آنان مغفرت و پاداش عظيمى فراهم ساخته است
و كسى كه چيزى از اعمال صالح را انجام دهد، خواه مرد باشد يا زن، در حالى كه ايمان داشته باشد، چنان كسانى داخل بهشت مى شوند و كمترين ستمى به آنها نخواهد شد