جمع بندی آیا حضرت یوسف گمان خویش را به عنوان تعبیر قطعی خواب بیان کرد؟
تبهای اولیه
يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَمَّا أَحَدُكُمَا فَيَسْقِي رَبَّهُ خَمْرًا وَأَمَّا الآخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِن رَّأْسِهِ قُضِيَ الأَمْرُ الَّذِي فِيهِ تَسْتَفْتِيَانِ ( یوسف: 41)
وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْكُرْنِي عِندَ رَبِّكَ فَأَنسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ ( یوسف : 42)
اى دو رفيق زندانيم اما يكى از شما به آقاى خود باده مىنوشاند و اما ديگرى به دار آويخته مىشود و پرندگان از [مغز] سرش مىخورند امرى كه شما دو تن از من جويا شديد تحقق يافت(41)
و [يوسف] به آن كس از آن دو كه گمان مىكرد خلاص مىشود گفت مرا نزد آقاى خود به ياد آور و[لى] شيطان يادآورى به آقايش را از ياد او برد در نتيجه چند سالى در زندان ماند (۴۲)
این در حالی است که قرآن ظن و گمان را مورد اشکال می داند:
وَمَا يَتَّبِعُ أَكْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنًّا إَنَّ الظَّنَّ لاَ يُغْنِي مِنَ الْحَقِّ شَيْئًا إِنَّ اللّهَ عَلَيمٌ بِمَا يَفْعَلُونَ ( یونس:36)
و بيشترشان جز از گمان پيروى نمىكنند [ولى] گمان به هيچ وجه [آدمى را] از حقيقت بىنياز نمىگرداند آرى خدا به آنچه مىكنند داناست (۳۶)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِّنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ (حجرات:12)
اي كساني كه ايمان آوردهايد! از بسياري از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضي از گمانها گناه است،
وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْكُرْنِي عِندَ رَبِّكَ فَأَنسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ ( یوسف : 42) اى دو رفيق زندانيم اما يكى از شما به آقاى خود باده مىنوشاند و اما ديگرى به دار آويخته مىشود و پرندگان از [مغز] سرش مىخورند امرى كه شما دو تن از من جويا شديد تحقق يافت(41) و [يوسف] به آن كس از آن دو كه گمان مىكرد خلاص مىشود گفت مرا نزد آقاى خود به ياد آور و[لى] شيطان يادآورى به آقايش را از ياد او برد در نتيجه چند سالى در زندان ماند (۴۲)يَا صَاحِبَيِ السِّجْنِ أَمَّا أَحَدُكُمَا فَيَسْقِي رَبَّهُ خَمْرًا وَأَمَّا الآخَرُ فَيُصْلَبُ فَتَأْكُلُ الطَّيْرُ مِن رَّأْسِهِ قُضِيَ الأَمْرُ الَّذِي فِيهِ تَسْتَفْتِيَانِ ( یوسف: 41)
بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام و احترام
یک اشتباه در صحبت شما وجود دارد؛ اشاره کردید«آیا حضرت یوسف گمان خویش را به عنوان تعبیر قطعی خواب بیان کرد؟ » و به آیه ای که کلمه ظن در آن به کار رفته بود استدلال کردید، در حالیکه سخن حضرت یوسف(علیه السلام) و تعبیر خواب زندانیان از روی ظن و گمان نبود بلکه صریح و واضح و بدون شک و شبهه بود.
اگر از اعتقاد يوسف به" ظن: پندار" تعبير كرده با اينكه يوسف نسبت به آنچه كه در تعبير خواب آن دو گفته بود يقين داشت نه پندار- به شهادت اينكه دنبالش تصريح كرده به اينكه اين دو تعبير بطور قطع واقع خواهد شد، و نيز اضافه كرده كه خدايش علم تاويل احاديث را به او آموخته- شايد بدين جهت بوده كه كلمه" ظن" در مطلق اعتقاد استعمال مىشود، و در قرآن هم نظايرش هست[1]، مانند آيه" الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ".[2]
[/HR][1] - ترجمه تفسير الميزان، ج11، ص: 246
[2] - سوره بقره،آیه46.
یک اشتباه در صحبت شما وجود دارد؛ اشاره کردید«آیا حضرت یوسف گمان خویش را به عنوان تعبیر قطعی خواب بیان کرد؟ » و به آیه ای که کلمه ظن در آن به کار رفته بود استدلال کردید، در حالیکه سخن حضرت یوسف(علیه السلام) و تعبیر خواب زندانیان از روی ظن و گمان نبود بلکه صریح و واضح و بدون شک و شبهه بود.
سلام
کاربرد و استعمال واژه ی ((ظن)) و مشتقات آن کاملا در قرآن مشخص است و این موضوعی نیست که شما بتوانید به همین راحتی آن را وارونه جلوه بدهید.
شايد بدين جهت بوده كه كلمه" ظن" در مطلق اعتقاد استعمال مىشود،
می توانید بگویید چگونه به این نتیجه رسید که ((ظن)) را به ((یقین)) ترجمه بکنید و معنای صد و هشتاد درجه متفاوت با قرآن و معنای اصلی آن استنباط کنید؟؟!!
و در قرآن هم نظايرش هست[1]، مانند آيه" الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ".[2]
این آیه هم می تواند به معنای گمان نیک در سعادت اخروی باشد و به هیچ عنوان ادعای شما را تایید نمی کند.
کاربرد و استعمال واژه ی ((ظن)) و مشتقات آن کاملا در قرآن مشخص است و این موضوعی نیست که شما بتوانید به همین راحتی آن را وارونه جلوه بدهید.
بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت یوسف( علیه السلام) در تعبیر خواب آن دو نفر چی می گوید:« اى دوستان زندانى من! امّا يكى از شما (دو نفر، آزاد مى شود؛ و) ساقى شراب براى صاحب خود خواهد شد؛ و امّا ديگرى به دار آويخته مى شود؛ و پرندگان از سر او مى خورند! و مطلبى كه درباره آن (از من) نظر خواستيد مطلبى كه درباره آن (از من) نظر خواستيد، قطعى و حتمى است».[1]
آن حضرت واضح و روشن حقیقت را برایشان بیان می کند و هیچ گمان و شکی ندارد.
بنابر این اشکال شما که می فرمایید:« آیا حضرت یوسف گمان خویش را به عنوان تعبیر قطعی خواب بیان کرد؟ » اساسا وارد نیست.
[/HR][1] - سوره یوسف،آیه41.
بسم الله الرحمن الرحیم
حضرت یوسف( علیه السلام) در تعبیر خواب آن دو نفر چی می گوید:« اى دوستان زندانى من! امّا يكى از شما (دو نفر، آزاد مى شود؛ و) ساقى شراب براى صاحب خود خواهد شد؛ و امّا ديگرى به دار آويخته مى شود؛ و پرندگان از سر او مى خورند! و مطلبى كه درباره آن (از من) نظر خواستيد مطلبى كه درباره آن (از من) نظر خواستيد، قطعى و حتمى است».[1]
آن حضرت واضح و روشن حقیقت را برایشان بیان می کند و هیچ گمان و شکی ندارد.
بنابر این اشکال شما که می فرمایید:« آیا حضرت یوسف گمان خویش را به عنوان تعبیر قطعی خواب بیان کرد؟ » اساسا وارد نیست.
[/HR][1] - سوره یوسف،آیه41.
سلام
بله در این آیه خداوند از قول حضرت یوسف این را می گوید ولی درست در آیه ی بعد از آن خود خداوند میگوید که حضرت یوسف گمان می کرد که آن مرد نجات می یابد. پس مسئله تعارضی است که که در عبارات آیه 41 و 42 حضرت یوسف یکی از زبان حضرت یوسف و دیگری گفته ی خدا وجود دارد.
در قرآن درباره دیگر پیامبران نیز این عبارت به کار رفته است مانند حضرت یونس:
وَذَا النُّونِ إِذ ذَّهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَن لَّن نَّقْدِرَ عَلَيْهِ (انبیا:87)
وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُ نَاجٍ مِّنْهُمَا اذْكُرْنِي عِندَ رَبِّكَ فَأَنسَاهُ الشَّيْطَانُ ذِكْرَ رَبِّهِ فَلَبِثَ فِي السِّجْنِ بِضْعَ سِنِينَ ( یوسف : 42)
با سلام
من عربیم خوب نیست.
شاید فاعل فعل ظن در این آیه یوسف نیست و فاعل همان صاحب خواب باشد که به دلیل وجود الذی، به قرینه حذف شده است.
و به آن کسی از بین آن ها که (آنکس گمان می کرد نجات می یابد) گفت که ....
ضمناً نجات یافتن معنای وسیعی دارد: به تفاوت رب یوسف و رب آن زندانی توجه کنید. نجات آن شخص توسط ربش صرفاً نجات از زندان است و حقیقی نیست. ولی یوسف باید انتظار نجات واقعی از رب حقیقی را می کشید ولی بین نجات از زندان و نجات حقیقی اندکی خلط کرد پس گرفتار شد. دو گرفتاری: یکی سال های بیشتری در زندان ماند و دوم این که گرفتار شیطان شد و نجاتش به تاخیر افتاد.
نجاتی که یوسف در آیه قبل حتمی خوانده بود از دید قرآن حتمی نبوده و ظنی بوده است و از یوسف این انتظار نمیرفته است.
البته جدی نگیرید. تراوشات ذهنی خودم بود.
موفق باشید.
سلام
بله در این آیه خداوند از قول حضرت یوسف این را می گوید ولی درست در آیه ی بعد از آن خود خداوند میگوید که حضرت یوسف گمان می کرد که آن مرد نجات می یابد. پس مسئله تعارضی است که که در عبارات آیه 41 و 42 حضرت یوسف یکی از زبان حضرت یوسف و دیگری گفته ی خدا وجود دارد.
بسم الله الرحمن الرحیم
سلام
بله در این آیه خداوند از قول حضرت یوسف این را می گوید ولی درست در آیه ی بعد از آن خود خداوند میگوید که حضرت یوسف گمان می کرد که آن مرد نجات می یابد. پس مسئله تعارضی است که که در عبارات آیه 41 و 42 حضرت یوسف یکی از زبان حضرت یوسف و دیگری گفته ی خدا وجود دارد.
بسم الله الرحمن الرحیم
بنابراین قبول دارید که صحبت و فرمایش حضرت یوسف(علیه السلام) از روی گمان و ظن نبود.
در آیه بعد خداوند می فرماید:« و به آن يكى از آن دو نفر، كه مى دانست رهايى مى يابد، گفت: «مرا نزد صاحبت [سلطان مصر] يادآورى كن!» ولى شيطان يادآورى او را نزد صاحبش از خاطر وى برد؛ و بدنبال آن، (يوسف) چند سال در زندان باقى ماند.»[1]
الظَّنّ: اسمى است براى آنچه كه از نشانه و امارتى حاصل مى شود، و هر گاه آن نشانه قوى شود ظنّ و گمان به علم منتهى مى شود. و هر گاه نشانه و امارت را به راستى و حدّى ضعيف شود از توهّم تجاوز نمى كند و هر گاه نشانه هاى ظنّ قوى يا به تصوّر قوى بودن باشد با آن- انّ و ان (مشدّده و مخفّفه) بكار مى رود، يعنى (تحقيقا و براستى چنان است) كه با (أنّ و أن) براى تأكيد بكار مى رود.
و اگر ظنّ و گمان ضعيف باشد با (أنّ و أن) كه مخصوص سخن و عمل منفى و معدوم است بكار مىرود مثل آيات: (الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ- 46/ بقره)
(قالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ- 249/ بقره).
امّا ظنّ و گمانى كه از يقين است، آيه: (وَ ظَنَ أَنَّهُ الْفِراقُ- 28/ قيامة) است.
(آیه مورد بحث در سوره یوسف نیز مانند موارد فوق است که ظن به معنی علم و یقین می باشد)
آيه:(أَ لا يَظُنُ أُولئِكَ- 4/ مطفّفين) كه نهايت ذمّ و سرزنش در باره آنهاست و معنايش اين است كه آيا ظنّ و گمانى هم از ايشان در باره آن ندارند تنبيهى است بر اينكه نشانه هاى برانگيخته شدن پس از مرگ و بعث ظاهر و روشن است.
و آيه: (وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَيْها- 24/ يونس) هشدارى است بر اينكه آنها از شدّت آزمندى و غرور و آرزوهايشان خود را در حكم عالمان مى پنداشتند.
و آيه: (وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ- 24/ ص)، ظنّ در آيه اخير علم است يعنى داود دانست كه اينجا ابتلاء و آزمايشى است، مثل آيات:(وَ فَتَنَّاكَ فُتُوناً- 40/ طه) (وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ- 87/ انبياء) كه گفته شده شايسته تر اين است كه ظنّ در اين آيه از ظنّى كه توهّم است باشد (ظنّ يا نشانه هاى ضعيف) يعنى او پنداشت و توهّم كرد به اينكه بر او سختى روا نمى داريم.[2]
[/HR][1] - سوره یوسف،آیه42.
[2] - ترجمه مفردات راغب، ج2، ص: 532-533.
بسم الله الرحمن الرحیم
تاپیک جمع بندی
حضرت یوسف( علیه السلام) در تعبیر خواب آن دو نفر می گوید:« اى دوستان زندانى من! امّا يكى از شما (دو نفر، آزاد مى شود؛ و) ساقى شراب براى صاحب خود خواهد شد؛ و امّا ديگرى به دار آويخته مى شود؛ و پرندگان از سر او مى خورند! و مطلبى كه درباره آن (از من) نظر خواستيد مطلبى كه درباره آن (از من) نظر خواستيد، قطعى و حتمى است.[1]
آن حضرت واضح و روشن حقیقت را برایشان بیان می کند و هیچ گمان و شکی ندارد.
بنابر این اشکال « آیا حضرت یوسف گمان خویش را به عنوان تعبیر قطعی خواب بیان کرد؟ » اساسا وارد نیست.
الظَّنّ: اسمى است براى آنچه كه از نشانه و امارتى حاصل مى شود، و هر گاه آن نشانه قوى شود ظنّ و گمان به علم منتهى مى شود. و هر گاه نشانه و امارت را به راستى و حدّى ضعيف شود از توهّم تجاوز نمى كند و هر گاه نشانه هاى ظنّ قوى يا به تصوّر قوى بودن باشد با آن- انّ و ان (مشدّده و مخفّفه) بكار مى رود، يعنى (تحقيقا و براستى چنان است) كه با (أنّ و أن) براى تأكيد بكار مى رود.
و اگر ظنّ و گمان ضعيف باشد با (أنّ و أن) كه مخصوص سخن و عمل منفى و معدوم است بكار مىرود مثل آيات: (الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ- 46/ بقره)
(قالَ الَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا اللَّهِ- 249/ بقره).
امّا ظنّ و گمانى كه از يقين است، آيه: (وَ ظَنَ أَنَّهُ الْفِراقُ- 28/ قيامة) است.
(آیه مورد بحث در سوره یوسف نیز مانند موارد فوق است که ظن به معنی علم و یقین می باشد)
آيه (أَلا يَظُنُّ أُولئِکَ أَنَّهُمْ مَبْعُوثُونَ- 4/ مطفّفين) كه نهايت ذمّ و سرزنش در باره آنهاست و معنايش اين است كه آيا ظنّ و گمانى هم از ايشان در باره آن ندارند تنبيهى است بر اينكه نشانه هاى برانگيخته شدن پس از مرگ و بعث ظاهر و روشن است.
و آيه: (وَ ظَنَّ أَهْلُها أَنَّهُمْ قادِرُونَ عَلَيْها- 24/ يونس) هشدارى است بر اينكه آنها از شدّت آزمندى و غرور و آرزوهايشان خود را در حكم عالمان مى پنداشتند.
و آيه: (وَ ظَنَّ داوُدُ أَنَّما فَتَنَّاهُ- 24/ ص)، ظنّ در آيه اخير علم است يعنى داود دانست كه اينجا ابتلاء و آزمايشى است، مثل آيات وَ فَتَنَّاكَ فُتُوناً- 40/ طه) (وَ ذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغاضِباً فَظَنَ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَيْهِ- 87/ انبياء) كه گفته شده شايسته تر اين است كه ظنّ در اين آيه از ظنّى كه توهّم است باشد (ظنّ يا نشانه هاى ضعيف) يعنى او پنداشت و توهّم كرد به اينكه بر او سختى روا نمى داريم[2].
ظن در اينجا بمعنى يقين است مثل آيه شريفه إِنِّي ظَنَنْتُ أَنِّي مُلاقٍ حِسابِيَهْ (سوره حاقه آيه 20).( طيب سيد عبد الحسين،أطيب البيان في تفسير القرآن، ج7، ص: 201)
[/HR] [1] - سوره یوسف،آیه41.
[2]- ترجمه مفردات، ج2، ص: 533