بدترین و بهترین توشه آخرت چیست ؟
تبهای اولیه
مسافری که در سفر، زاد و توشه با خود میبرد، هدفش رفع نیازها و حاجتهایی است که در سفر و یا مقصد برایش پیش میآید و به همین خاطر زاد و توشه باید متناسب با آن نیازها و جوابگوی آنها باشد. در سفر به وطن اصلی و جایگاه ابدی یعنی سفر آخرت، چون هرمسافری که پا در این جاده میگذارد ممکن نیست دوباره برگردد واز مشکلات و نیازها و توشهای که برای آن لازم است، خبری برای دیگران بیاورد، لذا باید از طرف کسانی که با ویژگیهای این سفر کاملاً آشنا بوده واز فراز و نشیب این راه باخبرند، راهنماییهای لازم در اختیار ما قرارداده شود تا زاد و توشهای در خور آن فراهم سازیم. پس باید سراغ آن خالقی برویم که معمارِ ساختمانِ وجودِ انسان است و ابتدا و سرانجام انسان و منازلی را که او میپیماید، از علم بیکران او پنهان نبوده و نخواهد بود و نیز باید به دستپروردگان مستقیم خدای متعال که انبیا و اولیایعظیمالشأن اویند مراجعه نمود و نشانههای راه و خصوصیات مقصد و توشهای را که در این مسیر به کار میآید از آنان سؤال نمود. قرآن کریم به روشنی و وضوح بهترین توشه آخرت را معرفی میفرماید: و تزودوا فانّ خیرالزاد التقوی برای سفری که در پیش دارید، زاد و توشه بردارید وبهترین توشه برای این راه، تقوا میباشد{m، (بقره، آیه 197). لازم است بدانیم تقوا در قرآن کریم دارای معنای وسیع و گستردهای است و در هر جایی متناسب با ویژگیها و شرایط خاص آن مورد به کار رفته است ولی همه آن موارد در واقع شاخ و برگ یک درخت بوده و همگی در معنای خداترسی و پروا داشتن از خدا و خداوند را درنظر داشتن و از حدود الهی تجاوز ننمودن مشترکند. در سخنان پیشوایان دین و به ویژه در کلمات پیشوای پرهیزگاران، امام المتقین، علی(ع) توجه ویژهای به مسأله تقوا شده و نکتههای ظریفی را پیرامون آن بیان فرمودهاند. در قسمتی از یکی از خطبههای نهجالبلاغه چنین میفرمایند: فاعتصموا بتقویالله فان لها حبلاً وثیقا عروته و معقلاً منیعا ذروته پس به تقوای الهی روی آورید که رشته آن استوار و دستگیره آن محکم و قلهبلند آن پناهگاهی مطمئن میباشد{m، (نهجالبلاغه، محمد دشتی، خطبه 190، فراز 3، ص 372). در خطبهای دیگر چنین میفرمایند: از خدا برای پرهیزکاری یاری بخواهید و برای انجام دستورات خدا از تقوا یاری بجویید چون تقوا، امروز سپر بلا و فردا راه رسیدن به بهشت است. راه تقوا روشن و رونده آن بهرهمند و امانتدارش خدا که حافظ آن خواهد بود. تقوا هموارهخود را بر امتهای گذشته و حال عرضه کرده و بر آینده نیز عرضه میکند زیرای فردای قیامت همه به آن نیازمندند آنگاه که در قیامت آفریدهها را گیرد میآورد و آنچه را داده پس میگیرد و درباره همه نعمتها میپرسد، پس چه اندکند آنان که تقوا را برگزیدند و بار آن را به درستیبر دوش کشیدند، (نهجالبلاغه، محمد دشتی، خطبه 191، ص 378) و از همینجا میتوان نتیجه گرفت که بدترین توشه بیتقوایی و خداوند را در امور و کارها در نظر نداشتن و حدود الهی را مراعات ننمودن است که این نیز دارایدامنه گستردهای است ولی در روایتی از حضرت علی(ع) صریحا از ظلم به عنوان توشه نامناسب و بد، نام برده شده که آن نیز خود فرعی و شاخهای از بیتقوایی است میفرماید: بئس الزاد الی المعاد، العدوان علیالعباد ظلم به بندگان خدا، توشه بدی برای آخرت است{m، (میزانالحکمه، چاپ دفتر تبلیغات اسلامی، ج 5، ص 596). ناگفته پیداست که ظلم نیز خود موارد بسیاری را در بر میگیرد که درباره آن باید به تفصیل بحث نمود.{j