جایگاه مسجد در قرآن و روایات
تبهای اولیه
[=Arial][="]این آیه نیز دلالت داردکه همه مساجد باید به اعمال خالصانه در برابر خدا صورت بگیرد.و گر نه آن مسجد مقدس بودن خود را از دست می دهد. بنابر این است که خداوند ساخت و تعمیر مسجد را به ابراهیم و اسماعیل نسبت می دهد.[/][/]
مسجد در قرآن و روایات 2
«قُلْتُ لِأَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع إِنِّي لَأَكْرَهُ الصَّلَاةَ فِي مَسَاجِدِهِمْ فَقَالَ لَا تَكْرَهْ فَمَا مِنْ مَسْجِدٍ بُنِيَ إِلَّا عَلَى قَبْرِ نَبِيٍّ أَوْ وَصِيِّ نَبِيٍّ قُتِلَ فَأَصَابَ تِلْكَ الْبُقْعَةَ رَشَّهٌ مِنْ دَمِهِ فَأَحَبَّ اللَّهُ أَنْ يُذْكَرَ فِيهَا فَأَد فِيهَا الْفَرِيضَةَ وَ النَّوَافِلَ وَ اقْضِ فِيهَا مَا فَاتَكَ».
مسجد تنها وتنها برای عبادت وجای متقین است :
لا تَقُمْ فيهِ أَبَداً لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التَّقْوى مِنْ أَوَّلِ يَوْمٍ أَحَقُّ أَنْ تَقُومَ فيهِ فيهِ رِجالٌ يُحِبُّونَ أَنْ يَتَطَهَّرُوا وَ اللَّهُ يُحِبُّ الْمُطَّهِّرين(توبه 108)
هرگز در آن (مسجد به عبادت) نايست! آن مسجدى كه از روز نخست بر پايه تقوا بنا شده، شايستهتر است كه در آن (به عبادت) بايستى در آن، مردانى هستند كه دوست مىدارند پاكيزه باشند و خداوند پاكيزگان را دوست دارد
خصوصيّات مسجد اسلامی
از نظر اسلام، ساختن، تعمير، آبادي مسجد ثوابهاي زياد دارد. پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ فرمود: «كسي كه مسجدي بنا كند اگر چه به مقدار جايگاه كبوتري باشد خداوند براي او خانهاي در بهشت بنا نمايد.»(1) خصوصيات مسجد هم كه برخي مربوط به سازندگان و برخي مربوط به خود مسجد است عبارتند از:
1ـ انگيزة ساختن مسجد بايد الهي باشد، چنانكه در قرآن شريف ميخوانيم «آن مسجدي كه از روز نخست بر پاية تقوي بنا شده شايستهتر است كه در آن قيام و عبادت كني.(2)
2ـ جهت حركت برنامة مسجد بايد در مسير تربيت انسان و تطهير باشد. قرآن شريف ميفرمايد: «در آن مسجد مرداني هستند كه دوست ميدارند پاكيزه باشند و خداوند پاكيزگان را دوست دارد.»(3)
3ـ بنيانگذاران و بانيان مسجد نبايد منافق و ضرر زنندگان به مسلمين باشد.(4)
4ـ بنابر احتياط واجب، مسجد را با طلا نبايد زينت داد و هم چنين نبايد صورت چيزهايي كه داراي روح انسان و حيوان است در مسجد نقش كنند و نقاشي چيزهايي كه روح ندارد، مثل گل و بوته مكروه است.(5)
5- امّا نوشتن آيات قرآن در بالاي محراب و ذكر نام و صفات خداوند اشكال ندارد.(6)
6- مسجد اسلامي، جاي نماز و ياد خدا است: «مساجدي كه در آنها ياد خدا زياد برده ميشود»(7) و مسجد جايگاه عبادت خالصانه است: «مساجد جايگاه خدا و براي خداست پس با خدا كسي را بخوانيد»(8) مسجد جايگاه زمزمه و نجواي صادقانه با خدا(9) مسجد پايگاه عروج انسان از خاك به افلاك(10) و اهل آن «دوستدار پاكيزگي و طهارتاند»(11) و سعي شود با وضو وارد مسجد شويد.(12) خلاصه مسجد اسلامي، اين است كه زمينه را براي عبادت بر حضور، خالصانه فراهم نمايد، تا مؤمنان در آن جا با پرداختن به نماز و ذكر دعا، زنگار غفلت را از دل و جان بشويند و با خدا انس بگيرند.
7ـ مسجد بايد باعث برطرف كردن اندوههاي دنيوي، افسردگي، و پناه گاه مسلمانان باشد.(13) مسجد روح پرهيز از گناه و دوري از سركشي را در جان و دل همدمان خود ميدهد آنان را به زيور «حيات اسلامي» آراسته ميكند و جامة خشيت از خدا بر اندام آنان ميپوشاند.(14) لذا بايد در آن از سخنان ظالمانه و هوامدارانه، آبروي مردم را بردن، غيبت و حرفي كه بوي دنيا خواهي ميدهد پرهيز شود(15) و زينت ظاهري و معنوي را در آن مراعات كند(16)
8ـ پيامبر اسلام، در مسجد خويش، آيههاي قرآن، احكام و معارف ديني و حتّي مسائل تاريخي را به مردم آموزش ميداد.(17) علي ـ عليه السّلام ـ يك پلّه پايينتر از پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ بر منبر مينشست و براي مردم سخن ميگفت.(18) و امام رضا ـ عليه السّلام ـ در مسجد به مشكلات مردم پاسخ ميداد.(19)
9ـ مسجد بايد محل تعاون اجتماعي باشد. امام رضا ـ عليه السّلام ـ فرمود: «يكي از فوائد مسجد رفتن، تعاون مسلمانان بر برّ و تقوا است.(20) مسجد محل احياي ارزشها، محل وحدت و اتحاد مسلمانان، محل پاسداري از عدالت است. لذا امام زمان ((عج) قيام خود را از مسجدالحرام شروع ميكند.(21) هم چنين مسجد جايگاه امر به معروف و نهي از منكر است.
پاورقی:
1. حرّ عاملي، محمد بن حسن، وسائلالشيعه، بيروت، دار احياء التراث العربي، ج 3، ص 485 و ر. ك: مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، دار احياء التراث العربي، چاپ سوّم، 1403 هـ 1983 م، ج 84، ص 1.
2. توبه: 108.
3. همان.
4. توبه: 107.
5. موسوي خميني، سيد روح الله، توضيح المسائل، مسئله 908.
6. وسائلالشيعه، پيشين، ج 3، ص 493 ـ 494.
7. حج: 4.
8. بقره: 114.
9. جن: 18.
10. اسراء: 1.
11. توبه: 108.
12. وسائلالشيعه، پيشين، ج 1، ص 268.
13. همان، ج 5، ص 263.
14. صدوق، من لا يحضره الفقيه، قم، مؤسسة نشر اسلامي، چاپ دوّم، 1404 هـ ق، ج 1، ص 237، حديث 713.
15. وسائلالشيعه، پيشين، ج 3، ص 493.
16. اعراف: 31.
17. عبدالحي الكتاني، التراتيب الاوارية، بيروت، دارالكتاب العربي، بيتا، ج 2، ص 221.
18. مجلسي، محمد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، ج 4، ص 45.
19. همان، ج 49، ص 100، شمارة 17.
20. وسائلالشيعه، پيشين، ج 5، ص 372.
21. بحارالانوار، پيشين، ج 53، ص 9.
مسجد ومسجدیان ازجایگاهی برخوردارند که خداوند تطهیر ونظافت آنراپیمان الهی از پیامبران وافتخاری بزرگ ذکرمینماید:
البقرة : 125 وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا إِلى إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ (125بقره)
ما ابراهيم و اسماعيل را فرمان داديم: خانه مرا براى طوافكنندگان و مقيمان و راكعان و ساجدان پاكيزه داريد.
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین
مسجد از ماده " سجد " است و سجده در لغت به معنای نهادن پیشانی بر زمین است؛[1] و واژهی مسجد اسم مكان برای سجده و عبادت است؛[2] پس مسجد جایگاه نماز است به اعتبار سجود؛[3] بنابراین وجه تسمیهی مسجد همان لزوم خضوع و کسب حالات حقیقی تذلل برای بندهای در مکان معین است؛ یعنی مسجد محل حصول قرب الهی و جایگاه رفع حجابهای ظلمانی و خودبینی است؛[4] چنانکه در برخی آیات مراد از مسجد مطلق معبد و عبادتگاه بیان شده که در ماجرای اصحاب کهف مؤمنان جهت زنده نگه داشتن این داستان و اینکه سند زندهای برای رستاخیز باشد، تصمیم گرفتند در کنار قبور آنها عبادتگاهی درست کنند که به همدیگر گفتند:[5]
«...لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيْهِمْ مَسْجِداً»
«...ما مسجدى در كنار (مدفن) آنها مىسازيم.»
--------------------------------------------------------------------------------
[1]. ابن منظور، محمد بن مكرم؛ لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414ق، جلد 3،صفحه 204.
[2]. قرشی، سیدعلی اكبر؛ قاموس قرآن، تهران، دارالكتب الاسلامیه، 1384ش، چاپ دهم، ج3، ص225 و 226.
[3]. راغب اصفهانی، حسینبنمحمد؛ المفردات فی غریبالقرآن، دمشق بیروت، دارالعلم الدارالشامیة، 1412ق، چاپ اول، ص397.
[4]. مصطفوى، حسن؛ التحقیق فی كلماتالقرآن الكریم، تهران، بنگاه ترجمه و نشر كتاب، 1360ش، ج5، ص55.
[5]. مكارم شیرازی، ناصر و همکاران؛ تفسیر نمونه، تهران، دارالكتب الإسلامیة، 1374ش، چاپ اول، ج12،ص382.
منزلت مسجد در آیینهی قرآن
سنت خدا بر این است که عبادت او در مساجد انجام یابد؛ همچنین بناى مسجد و آبادی آن جزو سنتهای الهی است؛[6] لذا ارادهی خدای متعال بر این است که خانهها و مکانهایی را خالص برای یاد او قرار داده شود:[7]
«وَ أَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَاتَدْعُواْ مَعَ اللَّهِ أَحَدًا»[8]
«و اینكه مساجد از آن خداست، پس هیچ كس را با خدا نخوانید!»
مساجد هم مصدر میمی است به معنای سجده، هم اسم آلت است؛ یعنی وسیلهای برای سجده و عبادت خدا، هم اسم مکان است که در آن مکان، سجده صورت میگیرد، هم جایگاه عبادت و مواضع سجده را شامل شده و هم اسم زمان برای سجده است. همهی این اعمال مختص برای خدای متعال است.[9]
بنابراین منظور از مساجد، مكانهايى است كه در آنجا براى خدا سجده مىشود كه مصداق اكمل آن، مسجدالحرام و مصداق ديگرش ساير مساجد و مصداق گستردهتر، تمام مكانهايى است كه انسان در آنجا نماز مىخواند و براى خدا سجده مىكند.[10]
قرآن در همین راستای بندگی خداوند، بنیآدم را به شایستگی قیام ستایش پروردگار ارشاد نموده تا شعار عبودیت سرتاسر وجود بندگان را فراگیرد و با زینت ایمان و حضور قلب و با آراستگی لباس، افعال و اذکار، در خانهی خدا جهت عبادت خالصانه حضور یابد.[11]
«یا بَنیآدَمَ خُذُوا زینَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ...»[12]
«اى فرزندان آدم! زینت خود را به هنگام رفتن به مسجد، با خود بردارید!...»
مسجد از جمله دستوراتى است كه به آدم نخستين پيامبر و معلم بشر وحى شده و در اديان آسمانى كمال يافته به طوریکه در دين اسلام با اقامهی نماز به اعلى مرتبهی كمال رسيده و يگانه شعار عبوديت و زينت انسانى و معراج اهل ايمان معرفى شده است.[13]
[6]. حسینى جرجانى، سیدامیر ابوالفتوح؛ آیات الأحكام(جرجانى)، تهران، نوید، 1404ق، چاپ اول، ج1، ص152.
[7]. سبزوارى نجفى، محمدبن حبيبالله؛ الجديد فى تفسير القرآن المجيد، بيروت، دارالتعارف، 1406ق، چاپ اول، ج7، ص251.
[8]. جن/18.
[9]. صادقى تهرانى، محمد؛ الفرقان فى تفسیرالقرآن بالقرآن، قم، فرهنگ اسلامى، 1365ش، چاپ دوم، ج29، ص192.
[10]. تفسير نمونه، ج25، ص124.
[11]. حسینى همدانى، سیدمحمدحسین؛ انوار درخشان، تحقیق محمدباقر بهبودى، تهران، كتابفروشى لطفى، 1404ق، چاپ اول، ج6، ص303.
[12]. اعراف/31.
[13]. انوار درخشان، ج6، ص304.
فضیلت مسجد
بسمه تعالی
1- پیامبر اكرم(ص) : «هر كس برای خواندن نماز جماعت، گامی به سوی مسجد بردارد، آن گامش برابر 70 هزار ثواب دارد و درجه او را خداوند به نسبت این ثواب ها بلند گرداند. اگر در حال رفتن به مسجد بمیرد، خداوند 70 هزار فرشته را وكیل می كند كه برای او استغفار كنند» (بحارالانوار، جلد83، صفحه384)
2- پیامبر اکرم(ص): «وقتی مشكلات و بلاها نازل می شود، اهل مسجد نجات می یابند» (مستدرك الوسائل، ج3، ص356)
3- امام علی(ع): «همسایه مسجد، در خانه اش نماز ندارد(ثواب نمازش كم است )، مگر این كه عذر شرعی یا عرفی (مثل مرض) داشته باشد. هر كس صدای اذان مسجد را بشنود، همسایه مسجد است» (بحار الأنوار، ج83، ص379)
4- امام صادق(ع): «هر كس برای عبادت خدا وارد مسجد شود، خداوند او را از زائران خود قرار می دهد. پس بسیار به مسجد بروید تا بیش تر زایر خدا شوید» (بحارالانوار، جلد83، صفحه384)
5- امام صادق(ع): «مساجد در روز قیامت از همسایگانی كه در آن جا نماز نمی خوانند شكایت می كنند» (بحارالانوار، جلد83، صفحه348)
با سلام
کتاب : عرفان اسلامى جلد چهارم
نوشته: حضرت آیت الله حسین انصاریان
مسجد
مسجد خانه خدا و محل عبادت و برترين و شريفترين مكان روى زمين است؛ مسجد مركز اتّصال قلب و روح به محبوب حقيقى و جاى شنيدن دعوت حضرت دوست به سوى خير و كمال است.
مسجد، آباد كننده دل، تصفيه كننده جان و مركز تجلّى انوار ربوبى بر قلب مؤمنان است.
مسجد، خانه هدايت و مركز تربيت و جايگاه اهل معرفت و محل سوز و گداز عاشقان الهى است.
مسجد جاى خردمندان، خانه بركت براى مستمندان و جاى مناجات دردمندان و سرزمين برآورده شدن نياز حاجتمندان است.
مسجد خانه قرآن، مدرسه عشق، مكتب دانش، مرز بينش و محل گرفتن فيوضات ربانى از عالم قدس است.
مسجد جايگاه نزول بركات، مركز تدارك مافات و صحنه پيكار با عوامل شيطان و جاى نجات از دركات است.
مسجد، پلى به سوى بهشت و راهى به سوى فضيلت و طريقى به طرف هدايت و دليلى به سوى نقطه وصال براى فراق زدگان است.
مسجد، جايى است كه عبادت و بندگى در آن، افضل و برتر از ساير مكانها است و آباد نگاه داشتن آن از اعظم عبادات و قربات است.
مسجد، جايگاه بسيج عباد خدا براى عبادت و خدمت به خلق، امر به معروف و نهى از منكر، حلّ مشكلات مسلمانان و آمادگى جهت جهاد و مبارزه با دشمنان خدا و انسانيت است.
مسجد، مركزى است كه امروز قدرش مجهول و فرداى قيامت براى آنان كه حقّش را ادا نكردند، بزرگترين اندوه و حسرت و واسطه شرمسارى و خجالت در پيشگاه حضرت دوست است!