جمع بندی مشرب فلسفی علامه محمد تقی جعفری
تبهای اولیه
- با عرض سلام و تشکر فراوان –مشرب فلسفی علامه جعفری چه بود ؟ آیا ایشان یک فیلسوف مشایی بود؟ سوال دوم: با وجود مخالفت با وحدت وجود (که قطعا خط او را از عرفان محی الدین و فلسفه صدرایی جدا می کند)، چگونه است که بر کتاب مثنوی که تمام وحدت وجود است شرح می نویسد؟ - پیشاپیش از پاسخ شما سپاسگذارم.
سوال اول : مشرب فلسفی علامه جعفری چه بود ؟ آیا ایشان یک فیلسوف مشایی بود؟
سوال دوم:
با وجود مخالفت با وحدت وجود (که قطعا خط او را از عرفان محی الدین و فلسفه صدرایی جدا می کند)، چگونه است که بر کتاب مثنوی که تمام وحدت وجود است شرح می نویسد؟ -
پاسخ :
علامه جعفری یک انسان چند ساختی بود و نمی توان ایشان را در یک رشته خاص و مشرب ویژه محدود نمود . به همین دلیل وی در رشته های مختلف تحصیل نموده و از محضر آیات عظام شیخ محمدکاظم شیرازی، سید محمود شاهرودی، سید محسن طباطبائی حکیم، سیدعبدالهادی شیرازی، سیدهادی میلانی و سیدجمال گلپایگانی بهرههای فراوان برد.
در عین حال او دروس فلسفی و عرفانی را نزد شیخ صدرای قفقازی و شیخ مرتضی طالقانی فراگرفت. همزمان به مطالعه کتب علوم انسانی پرداخت و با اندیشهها و معارف شرق و غرب آشنا شد.
از این روست که هم شارح نهج البلاغه است وهم شارح مثنوی بر اساس مشرب عرفانی مولوی است وهم یک فیلسوف بزرگ در فلسفه اسلامی است . و در عین حال یک تحلیل گر فلسفه غرب است .
مثلا به لحاظ فلسفی بشتر تمایل به روش فلسفه مشایی داشته است گرچه در عین حال معروف است که ایشان قابل به اصالت ماهیت بوده است .
اما در باره شرح ایشان بر اندیشه عرفانی مولوی باید اشاره شود :
رویکرد این اثر، که جعفری آن را در طول شش سال تلاش بیوقفه (۱۳۴۸ـ۱۳۵۳ ش) به سامان رساند، تبیین اصول جهانبینی جلالالدین مولوی در مثنوی است، جعفری با اعتقاد و تصریح به اینکه مثنوی یکی از درخشانترین تجلیگاههای فرهنگ اسلامی است، این ویژگی را در شرح خود باز نموده و درعینحال، از نقد اظهارات و آرای مولوی غفلت نورزیده است.
ودر واقع علامه جعفری مثنوی بر اساس مشرب عرفانی مولوی شرخ نموده است و در عین حال نقد های نیز بر آن داشته است .
همان طور که به گفته استاد حسن زاده آملی خواجه نصیر الدین طوسی کتاب الاشارات وتنبهات را بر مبنای بوعلی شرح کرده و نه بر اساس دید گاه خود . علامه جعفری نیز با چنین رویکرد ی مثنوی را شرح نموده است در نتیجه نفی وحدت وجود می تواند مثنوی را آن گونه زیبا شرح نماید .