جمع بندی تذکر لسانی در امر به معروف و نهی از منکر: «بگویید و بروید»
تبهای اولیه
بسم الله الرحمن الرحیم
درفرمایشات رهبری دربحث تذکرلسانی امده که «بگویید وبروید»،میشه تجربه اتان دراین باره بیان کنیدمثلا اگه طرف برگرده ودرجواب بگه «به توچه»اینجاباید وایسیم وجوابشوبدیم یااینکه نه به مسیرمون ادامه بدیم؟
درفرمایشات رهبری دربحث تذکرلسانی امده که «بگویید وبروید»،میشه تجربه اتان دراین باره بیان کنیدمثلا اگه طرف برگرده ودرجواب بگه «به توچه»اینجاباید وایسیم وجوابشوبدیم یااینکه نه به مسیرمون ادامه بدیم؟
بسم الله الرحمن الرحیم
عرض سلام و ادب و احترام خدمت شما کاربر گرامی
همانطور که اطلاع دارید، امر به معروف و نهی از منکر غیر از اینکه با شرایطی به انسان واجب می شود، مراتبی هم دارد.
فرمایش مقام معظم رهبری مبتنی بر مرتبه لسانی و تذکر زبانی ست.
در حقیقت ایشان این فریضه و امر مهم را که توسط بسیاری از مردم مورد تغافل قرار گرفته، گوشزد فرموده و ضمنا نسبت به بدرفتاری و درگیری هم تذکر داده اند.
یعنی نه اینطور باشد که این واجب الهی به فراموشی سپرده شود و نه اینکه به ناراحتی و کدورت مبدل شود.
بسیاری اوقات اگر همان تذکر ساده به شکل زیبا و با مهارت بیان شود، بسیار موثر بوده و به هیچ عنوان به عکس العمل منفی طرف مقابل ختم نخواهد شد.
یک نکته که معمولا در مورد امر به معروف و نهی از منکر توجه نمی شود، فراهم آوردن لوازم و پیش زمینه های آن است.
یعنی مثلا ما برای نماز واجب، احتیاج به یک مقدماتی مثل طهارت بدن و لباس و وضو و… نیاز داریم.
آیا با نماز خواندن بدون شرایطِ مقدماتیِ آن، تکلیف ما ادا شده!؟
قطعا چنین نیست و تا بدن و لباس را طاهر نکرده و وضو نگیریم، نمازمان درست نبوده و تکلیفمان را ادا نکرده ایم.
در امر به معروف و نهی از منکر هم ای بسا همین مسئله صادق باشد.
یعنی اگر هدف از این کار، تاثیرگذاری در طرف مقابل و اجرای اوامر الهی ست، آیا اگر به نحوی بگوییم که این اثرگذاری انجام نشود، تکلیف ادا شده؟!
قاعدتا منظور مقام معظم رهبری این نبوده که صرفا حرفی زده شود، ولو بدون اثر؛ بلکه اولا از ایجاد درگیری نهی شده و ثانیا گفتن های زیبا و ماهرانه توسط افراد متعدد، حتما اثرگذاری خاص خودش را خواهد داشت.
پس اولا بر ما لازم است که این فریضه الهی را به هیچ عنوان ترک نکنیم و ثانیا شیوه برخورد و بیان زیبا در امر به معروف و نهی از منکر را یاد گرفته و خوب عمل کنیم.
در پناه حق باشید.@};-
جناب نحیف اگر کسی به تجربه نسیری رو رفته باشه و سرش به سنگ خورده باشه هم باید امر به معروف بکنه یا اینکه امر به معروف فقط اسلامی هست .
مثلا من ممکن هست ببینم کسی میخواد با فلان کسک ازدواج کنه و من میدونم اون شخص خوبی نیست آیا بر من واجب میشه امر به معروفش کنم .
یا اینکه میدونم چادر چه تاثیرات منفی ممکن هست رویه خلقیات و اجتماعی شدن و ... کسی بزاره . آیا اینجا هم امر به معروف بهم واجب میشه ...
یا اینکه امر به معروف فقط در مورد چیزهای اسلامی هست که تو کتابا نوشتن و اینی که من اون مسیر رو رفتم و به اشتباه بودن اون مسیر پی بردم مربوط نمیشه ...
قاعدتا منظور مقام معظم رهبری این نبوده که صرفا حرفی زده شود، ولو بدون اثر؛ بلکه اولا از ایجاد درگیری نهی شده و ثانیا گفتن های زیبا و ماهرانه توسط افراد متعدد، حتما اثرگذاری خاص خودش را خواهد داشت.
جناب حنیف،ممنون از پاسختون.ولی به نظر من ،آن تاثیرگذاری که درامرونهی شرعی مدنظر است رارهبری درکثرت تذکرمحقق شده میبینند.وچیز دیگری وتکنیک دیگری رادراین مرتبه که همه افرادجامعه بخواهند تذکربدهندمدنظرشون نبوده.وایشان فرمودند:یک جمله بگویید،این کارشماخلاف است،این کاررانکنید.وبروید.والسلام.
حالاشمااین گفتن ماهرانه را که فرمودیدلطفا به یه پسر که بخواهد توی خیابان به یه خانم بدحجاب تذکربدهد اموزش دهید.
جناب حنیف،ممنون از پاسختون.ولی به نظر من ،آن تاثیرگذاری که درامرونهی شرعی مدنظر است رارهبری درکثرت تذکرمحقق شده میبینند.وچیز دیگری وتکنیک دیگری رادراین مرتبه که همه افرادجامعه بخواهند تذکربدهندمدنظرشون نبوده.وایشان فرمودند:یک جمله بگویید،این کارشماخلاف است،این کاررانکنید.وبروید.والسلام.
حالاشمااین گفتن ماهرانه را که فرمودیدلطفا به یه پسر که بخواهد توی خیابان به یه خانم بدحجاب تذکربدهد اموزش دهید.
سلام علیکم
آن کثرت تذکری که شما دنبالش هستید، در مساله حجاب به آن نمی توانید برسید. آن هم تذکر یه پسر توی خیابان به خانم بدحجاب
این بیشتر برای مسائلی می تواند محقق شود که جو عمومی جامعه و صد البته فرد خاطی در نادرستی آن عمل تردیدی نداشته باشند. مثلا همه معتقدند گران فروشی بد است. اگر یک نانوا گران فروشی کرد، یا یک راننده تاکسی کرایه زیادی گرفت یا... اینجا اگر هر کس که با این مساله مواجه می شود تذکر بدهد کارساز خواهد بود.
اما درباره مساله ای مثل حجاب، که لزوم آن برای خیلی ها حل نشده، و وقتی بخواهید به کسی تذکر بدهید با جمعیتی رو به رو خواهید شد که در دفاع و دلسوزی از آن خانم با شما مقابله خواهند کرد، عملا کثرت تذکر رخ نخواهد داد. از نظر معرفتی که آن خانم قائل به نادرستی عملش نیست. در برابر هر تذکر هم به هر حال مدافعانی برای خود می بیند.
ضمن اینکه به نظرم اگر یه پسر بخواهد به یه پسر دیگه که ارتباط زیادی هم با هم دارند، در مواردی که ممکن است مشکل وجود داشته باشد، تذکر ماهرانه بدهد به صلاح نزدیکتر باشد تا به یه خانم بدحجاب توی خیابان
[="]بله ،از این نظر که متأسفانه جوّعمومی جامعه به سمتی پیش رفته که دربرابرتذکرافرادناهی به مسلمونهای بدحجاب،یک سری افرادهم ،از بدحجابی دفاع میکنند وتازه امربه منکرمیکنند،دراین شکی نیست.[="]ولی به نظرتون این احتمال نمیرود که برخی از این خانم های بدحجاب اینقدرمصرّبربی حجابی نباشندوباتذکری متوجه ناراحتی برخی از افراداز پوششون بشند؟[="]اگه انسان یقین دارد که نهی از منکرش برروی این فردخاطی تأثیر ندارد ولی فقط برای این تذکرمیدهد که فرد خاطی بداند جامعه هرکی به هرکی نیست وافرادی هستند که از گناه اوناراحت میشوند(یعنی دراین فرض که افرادی مخالفت هم میکنند،فقط برای اینکه افرادی از ناراحتی قلبی مااز این کارشون مطلع بشند) باز هم تذکررجحان دارد(دراین مورد استفتاءهم داریم)خب اگه هیچکس تذکرندهد بااین سیل تهاجم فرهنگی ،آیا بعد از مدتی دیگه بدحجابی عرف جامعه میشه یاداشتن حجاب؟کدوم ناهنجاری اطلاق میشه؟ [="]اصلا برای این که نهی از منکرلسانی گفتمان جامعه بشه،یکی از بهترین راههاش انجام آن توسط خودمون وتشویق دیگرون به انجامش نیست؟
بنده،تذکربه پسرهاروکه مشکل ندارم ولی درتذکربه خانم های بدحجاب مسأله رواز خدمتتون پرسیدم.
اصلا برای این که نهی از منکرلسانی گفتمان جامعه بشه،یکی از بهترین راههاش انجام آن توسط خودمون وتشویق دیگرون به انجامش نیست؟
درسته همینطوره . به نظر من هم حضرت آقا منظورشون همین بوده
امام خامنه ای :
« امر به معروف لازم نیست با خشم باشد , یک کلمه بگویید این کار شما خلاف است .
شما بگویید , دیگری بگوید , گناه در جامعه می خشکد .»
تذکّر لسانی ( زبانی ) وظیفۀ همگانی
جناب نحیف اگر کسی به تجربه نسیری رو رفته باشه و سرش به سنگ خورده باشه هم باید امر به معروف بکنه یا اینکه امر به معروف فقط اسلامی هست .مثلا من ممکن هست ببینم کسی میخواد با فلان کسک ازدواج کنه و من میدونم اون شخص خوبی نیست آیا بر من واجب میشه امر به معروفش کنم .
یا اینکه میدونم چادر چه تاثیرات منفی ممکن هست رویه خلقیات و اجتماعی شدن و ... کسی بزاره . آیا اینجا هم امر به معروف بهم واجب میشه ...
یا اینکه امر به معروف فقط در مورد چیزهای اسلامی هست که تو کتابا نوشتن و اینی که من اون مسیر رو رفتم و به اشتباه بودن اون مسیر پی بردم مربوط نمیشه ...
عرض سلام و ادب خدمت شما بزرگوار
امر به معروف و نهی از منکر با این شکل و سیاق مربوط به امور شرعی ست.
یعنی اگر جایی واجبی ترک شده یا حرامی انجام می شود، بر انسان واجب است که در صورت مهیا بودن شرایط، با توجه به مراتب، تذکر دهد.
قاعدتا در غیر موارد شرعی، اگر حس می کنید دوستان و اطرافیانتان نیاز به راهنمایی در مسئله خاصی دارند و چنین زمینه ای در شما هست، می توانید با توجه به موقعیت تصمیم بگیرید و شاید از باب خیرخواهی برای دیگران، مستحق پاداش هم باشید؛ اما چنین چیزی از مصادیق امر به معروف یا نهی از منکر نیست.
جناب حنیف،ممنون از پاسختون.ولی به نظر من ،آن تاثیرگذاری که درامرونهی شرعی مدنظر است رارهبری درکثرت تذکرمحقق شده میبینند.وچیز دیگری وتکنیک دیگری رادراین مرتبه که همه افرادجامعه بخواهند تذکربدهندمدنظرشون نبوده.وایشان فرمودند:یک جمله بگویید،این کارشماخلاف است،این کاررانکنید.وبروید.والسلام.
حالاشمااین گفتن ماهرانه را که فرمودیدلطفا به یه پسر که بخواهد توی خیابان به یه خانم بدحجاب تذکربدهد اموزش دهید.
عرض سلام مجدد
اینکه منظور اصلی مقام معظم رهبری در این جمله خاص چه بوده را خودشان باید شرح دهند.
اما با توجه به قرائن و شواهد، تذکری که مثمر ثمر واقع نشود، حداقل از مصادیق کار لغو است و توصیه به چنین کاری از انسان حکیم بعید است.
(صرفنظر از اینکه اصولا یکی از شرایط وجوب امر به معروف و نهی از منکر احتمال تاثیرگذاری ست)
عرض بنده اینست که حتی همین یک جمله را نباید به نحوی ادا کرد که موجبات ناراحتی یا دلخوری یا زدگی افراد از دین را فراهم آورد که در اینصورت دقیقا عکس هدفتان عمل کرده اید.
یک جمله با کلمات یکسان را می توان با تغییر لحن، آهنگِ کلام، تکیه و استرس روی یک کلمه خاص و ... طوری بیان کرد که معانی مختلفی از آن برداشت شود.
منظور از بیان ماهرانه، اینست که بتوانید منظور واقعی تان را به مخاطب القا کرده و از حرفی که بیان می کنید، تاثیر مورد نظرتان را دریافت کنید.
حتما اگر افراد زیادی با لحن مناسب و بدون ایجاد دشمنی به یک فرد در مورد عمل خاصی تذکر دهند، این کثرت تذکر تاثیر خودش را خواهد داشت.
اما اگر بدون توجه به نحوه بیان و با برخورد نامناسب همراه شود، به نظر شما بدتر ایجاد دلزدگی و تنفر نخواهد کرد؟!
بهتر است یک بار دیگر کلام حضرت آقا رامرور کنیم :
بهترین شیوه برخورد با منکرات چیست؟
بستگی به این دارد که چه کسی بخواهد برخورد کند.
اگر شما بخواهید برخورد کنید، «زبان» است. شما به غیر از زبان، هیچ تکلیف دیگری ندارید. نهی از منکر برای مردم، فقط زبانی است.
البته برای حکومت، اینطور نیست.
اگر منکر بزرگی باشد، برخورد حکومت احیاناً ممکن است برخورد قانونی و خشن هم باشد؛ لیکن نهی از منکر و امر به معروفی که در شرع مقدّس اسلام هست، زبان است؛ «انّما هی اللسان»
تعجّب نکنید. من به شما عرض میکنم که تأثیر امر و نهی زبانی - اگر انجام گیرد - از تأثیر مشت پولادین حکومتها بیشتر است.
من چند سال است که گفتهام امر به معروف و نهی از منکر. البته عدّهای این کار را میکنند؛ اما همه نمیکنند.
همه تجربه نمیکنند، میگویند آقا چرا اثر نمیکند؛ تجربه کنید. منکری را که دیدید، با زبان تذکّر دهید.
اصلاً لازم هم نیست زبان گزنده باشد و یا شما برای رفع آن منکر، سخنرانی بکنید. یک کلمه بگویید:
آقا! خانم! برادر! این منکر است. شما بگویید، نفر دوم بگوید، نفر سوم بگوید، نفر دهم بگوید، نفر پنجاهم بگوید؛
کی میتواند منکر را ادامه دهد؟
البته به شما بگویم عزیزان من! منکر را باید بشناسید.
چیزهایی ممکن است به نظر بعضی منکر بیاید؛ در حالی که منکر نباشد. باید معروف و منکر را بشناسید.
واقعاً باید بدانید این منکر است. بعضی گفتهاند که باید احتمال تأثیر وجود داشته باشد.
من میگویم احتمال تأثیر همه جا قطعی است؛ مگر در نزد حکومتهای قلدر، قدرتمندان و سلاطین.
آنهایند که البته حرف حساب به گوششان فرو نمیرود و اثر نمیکند؛ اما برای مردم چرا.
برای مردم، حرف اثر دارد. بنابراین، پاسخ من این شد که بهترین روش برای شما که از من سؤال کردید، «زبان» است.
(بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جلسه پرسش و پاسخ دانشگاه تهران 77/2/22)
بسم الله، سلام
در این مسأله نباید به دنبال این بود که آن خانم بدحجاب ناگهان پی به عمق کار زشت خودش ببرد و توبه کند و حجابش را درست کند، چه بسا شما ساعتها هم که با ایشان بحث کنید ایشان قانع نشوند و هنوز هزار و یک شبهه را مطرح کنند که چه بسا شمای مسلمان هم برای برخی از آنها جواب کافی نداشته باشید، اما امر به معروف کردن و نهی از منکر کردن همانطور که از اسمش هم معلوم است صبغهی امر و نهی دارد و یک مشاورهی علمی یا امثال آنها نیست ... امر و نهی البته فرمودهاند که باید پدرانه باشد که از این نظر میشود همان حرف جناب حنیف، اما این مطلب حالت خواهش و تمنا هم ندارد، راست به کسی که دارد مرتکب منکر میشود میگوییم آقا این کار اشتباه است، آقا این کار زشت است، خانم این طرز پوشش در نگاه این همه آدم نامحرم مناسب شأن یک خانم نیست، این روش هم وقتی جواب میدهد که همانطور که خودتان فرمودید یک کثرتی در کار باشد، مگرنه که یک نفر میگوید زشت است و صد نفر میگویند به حرف این عقبماندهها گوش ندهید خیلی هم قشنگ است مگر دیگران هم زیبایی تو را ببینند تو تمام میشوی؟ اما اگر نفر اول گفت، بعد نفر دوم هم گفت، میشود ماجرای آخوند خدا بد نده، طرف کمکم این باور برایش شکل میگیرد که در نگاه دیگران یک جور ناجوری هست، مثل کسی که بدونه لباسش کثیفه میخواهد خودش را از جمع مخفی کند که آبرویش نرود به یک سوراخی و گوشهای میخزد تا پوشش خودش را درست کند، کارکرد امر به معروف و نهی از منکر اینطوری است، نه با خواهش و تمنا، نه با بحث علمی و استدلال کردن که هر چی دلیل بیاورید آنها هم یک دلیل دیگر یا یک توجیه دیگر میآورند ... باید سریع رفت سراغ اصل مطلب و نتیجهگیری، عرفیات تابع استدلال نیستند، سنتهای اجتماعی تابع استدلال نیستند، با استدلال میتوان درشان تغییر داد ولی فرهنگسازی یک مسألهی روانشناسیه و باید از طریق ناخودآگاه افراد دنبال بشود، جوّ جامعه از این طریق تغییر میکند ... شعار درست کردن و جا انداختن در اذهان مردم خوب است ولی در این مسأله برای ما فقط چند تا شعار نخنما باقی مانده که همه میگویند ولی کلماتش انگار دیگر هیچ بار معنایی ندارند، اینکه مد شده یک عده پشت ماشینشان یک هشتک خاصی را مثل شعار قرار میدهد میتواند یک راه خوب برای این کار باشد ... گفتن کلمات تکراری فقط سبب جبههگیری بدون تفکر میشود، گرچه همان هم در صورت تکثر نهی از منکرها تعدیل میگردد ان شاء الله ... هستند گروههایی که به صورت سیستماتیک این کار را میکنند، اگر بتوانید پیدایشان کنید و با ایشان همراهی کنید و کارشان را در جاهای دیگر گسترش بدهید خیلی خوب میشود ... از توضیح بیش از این در اینجا معذورم، ان شاءالله موفق باشید ...
سوال:
در فرمایشات رهبری در بحث تذکرلسانی امده که «بگویید و بروید»، میشه تجربه اتان در این باره بیان کنید؟ مثلا اگه طرف برگرده و در جواب بگه «به توچه»، اینجا باید وایسیم و جوابشو بدیم یا اینکه نه به مسیرمون ادامه بدیم؟
پاسخ:
همانطور که اطلاع دارید، امر به معروف و نهی از منکر غیر از اینکه با شرایطی به انسان واجب می شود، مراتبی هم دارد.
فرمایش مقام معظم رهبری مبتنی بر مرتبه لسانی و تذکر زبانی ست.
در حقیقت ایشان این فریضه و امر مهم را که توسط بسیاری از مردم مورد تغافل قرار گرفته، گوشزد فرموده و ضمنا نسبت به بدرفتاری و درگیری هم تذکر داده اند.
یعنی نه اینطور باشد که این واجب الهی به فراموشی سپرده شود و نه اینکه به ناراحتی و کدورت مبدل شود.
بسیاری اوقات اگر همان تذکر ساده به شکل زیبا و با مهارت بیان شود، بسیار موثر بوده و به هیچ عنوان به عکس العمل منفی طرف مقابل ختم نخواهد شد.
یک نکته که معمولا در مورد امر به معروف و نهی از منکر توجه نمی شود، فراهم آوردن لوازم و پیش زمینه های آن است.
یعنی مثلا ما برای نماز واجب، احتیاج به یک مقدماتی مثل طهارت بدن و لباس و وضو و… نیاز داریم.
آیا با نماز خواندن بدون شرایطِ مقدماتیِ آن، تکلیف ما ادا شده!؟
قطعا چنین نیست و تا بدن و لباس را طاهر نکرده و وضو نگیریم، نمازمان درست نبوده و تکلیفمان را ادا نکرده ایم.
در امر به معروف و نهی از منکر هم ای بسا همین مسئله صادق باشد.
یعنی اگر هدف از این کار، تاثیرگذاری در طرف مقابل و اجرای اوامر الهی ست، آیا اگر به نحوی بگوییم که این اثرگذاری انجام نشود، تکلیف ادا شده؟!
قاعدتا منظور مقام معظم رهبری این نبوده که صرفا حرفی زده شود، ولو بدون اثر؛ بلکه اولا از ایجاد درگیری نهی شده و ثانیا گفتن های زیبا و ماهرانه توسط افراد متعدد، حتما اثرگذاری خاص خودش را خواهد داشت.
منظور از بیان ماهرانه، اینست که بتوانید منظور واقعی تان را به مخاطب القا کرده و از حرفی که بیان می کنید، تاثیر مورد نظرتان را دریافت کنید.
یک جمله با کلمات یکسان را می توان با تغییر لحن، آهنگِ کلام، تکیه و استرس روی یک کلمه خاص و ... طوری بیان کرد که معانی مختلفی از آن برداشت شود.
همین یک جمله را نباید به نحوی ادا کرد که موجبات ناراحتی یا دلخوری یا زدگی افراد از دین را فراهم آورد که در اینصورت دقیقا عکس هدفتان عمل کرده اید.
پس اولا بر ما لازم است که این فریضه الهی را به هیچ عنوان ترک نکنیم و ثانیا شیوه برخورد و بیان زیبا در امر به معروف و نهی از منکر را یاد گرفته و خوب عمل کنیم.
حتما اگر افراد زیادی با لحن مناسب و بدون ایجاد دشمنی به یک فرد در مورد عمل خاصی تذکر دهند، این کثرت تذکر تاثیر خودش را خواهد داشت.