ماه رجب
تبهای اولیه
خدمت دوستان و رجبيون عزيز
هفتمین ماه از سال هجری قمری رجب نام دارد که نباید فضیلت آن را به بوته فراموشی سپرد
زیرا در میان ماههای دوازده گانه تنها و بدون ائتلاف با ماههای دیگر از حرمت و قداست برخوردار می باشد،
در واقع چهار ماه در قرآن کریم با تعبیر «حرم» یعنی برخوردار از حرمت یاد شده است که یکی از آنها فرد است که رجب نام دارد و در آن قتال و کشتار حرام می باشد
«رجب ماه بزرگ خداست و هیچ ماهی در حرمت و فضیلت به پایه آن نمی رسد
و قتال با کافران در این ماه حرام است،
آگاه باشید که رجب ماه پروردگار است و شعبان ماه من و ماه رمضان ماه امت من است
و اگر کسی در ماه رجب حتی یک روز روزه بدارد
خدا را از خود خشنود ساخته و خشم الهی از او دور میگردد .»
رجب نام نهری است در بهشت که از شیر، سفیدتر و از عسل، شیرینتر است; هر کس یک روز از آن را روزه بدارد خداوند از آن نهر به او بیاشامد.
از امام صادق (ع) نقل شده که حضرت محمد (ص) فرمود:
رجب ماه استغفار امت من است، پس در این ماه طلب آمرزش کنید که خداوند آمرزنده و مهربان است و رجب را «اصب» میگویند
زیرا که رحمت خداوند در این ماه بر امت من بسیار ریخته میشود پس بسیار بگوئید استغفر الله و اسئله التوبة.
ماه رجب، به دلیل برخورداری از مزایای گوناگون و توجه به ابعاد معنوی آن، نامهای دیگری نیز دارد؛ نامهایی مثل
ماه آمرزش خواهی (شهرُ الاستغفار)؛
ماه تک (رَجَبُ الفَرد) به دلیل تنها واقع شدن و جدا شدن آن از سایر ماههای حرام؛
سرشار (رَجَبُ الاَصَبّ) به دلیل نزول سرشار رحمت الهی؛
ماه امیرمؤمنان (شهرُ امیرِالمؤمنین)،
مناسبتهای ماه رجب
ماه رجب، از ماههای بزرگی است که طلوع سه امام معصوم، امام علی (ع)، امام محمد باقر(ع) و امام جواد (ع) را در آن شاهدیم
و شروع بزرگ ترین جنبش تاریخ بشری، یعنی برانگیخته شدن پیام آور مهر و محبت، محمد مصطفی (ص) برای هدایت و سعادت انسانها، در آن اتفاق افتاده است.
یاد و نام پیشوایان شهید این ماه، حضرت امام موسی کاظم (ع) و امام هادی (ع) و نیز پیام آور کربلا، زینب کبری (س) گرما بخش دلهای مؤمنان است و نیمه رجب هم، پذیرای معتکفان کوی دوست خواهد بود و شاهدِ خلوتِ مشتاقان
لیلة الرغائب
از جمله شبهای بزرگ و با عظمت ماه رجب شب جمعه اول این ماه است.
معروف به لیلة الرغائب، اعمال مخصوصی در این شب ذکر شده که به واسطه آن اعمال برکات و پاداش فراوان بر انسان سرازیر میشود.
رغائب جمع رغیبه است به معنی «امرٌ مرغوب فیه عکاء کثیر» یعنی شبی که در آن عطاها و مواهب فراوان بدست می آید
در حدیث است شب جمعه اول این ماه احیاء و بیداری و نیایش فضیلت ویژه دارد و موجب دستیابی به عطایای ارزشمند حضرت پروردگار است،
در حدیث است که رسول خدا(ص) فرمود:
ملائکه این شب را به این نام نهادند و محدثان در کتابهای دعا نمازی با کیفیت مخصوصی در این شب ذکر کرده اند
که پیامبر(ص) فرمود:
هر کس این نماز را در این شب انجام دهد ثواب این نماز به نیکوترین صورت با روی خندان و درخشان و با زبانی فصیح در شب اول قبر در حضور این فرد ظاهر شود و به او می گوید:
ای دوست من مژده می دهم تو را که از هر شدّت و سختی نجات یافتی، نمازگزار میگوید:
تو کیستی که من تاکنون چنین صورتی زیبا با چنین جلوه ای ندیدم و سخنی شیرینتر از کلام تو نشنیده ام و بویی بهتر از بوی تو نبوئیدم
در پاسخ میگوید: من همان نماز لیلة الرغائبم که شما انجام دادی.
امشب آمده ام نزدت باشم تا حق را ادا کنم و مونس تنهایی تو باشم و وحشت را از تو بردارم و چون در صور دمیده شود من در عرصه قیامت سایه بر سر تو خواهم افکند پس خوشحال باش که خیر از تو معدوم نخواهد شد.
دل غافل در معرض هجوم شيطان قرار مىگيرد و وقتى شيطان بر دل و جان آدمى تسلّط پيدا كرد، شرّ و فساد در دنيا بهوجود مىآيد. راه علاج عميق و حقيقى در برخورد با هرگونه شرّ و فسادى در عالم، ارتباط با خدا و مصونيت بخشيدن به دل و جان خود از نفوذ و چيرگى شيطان است. اگر شيطان بر دلهاى انسانهايى كه منشأ آثار بزرگى در جوامع جهانى هستند، مسلّط نمىشد، دنيا روى آرامش به خود مىديد و انسانها از امنيت و سلامت برخوردار بودند. همهى بدبختیهاى بشر ناشى از دورى از خداست. لذا در اسلام فرصتهايى براى ارتباط ويژه با خداوند متعال معين شده است.
ماه رجب ماهی است که ارزش و شرافت بسیاری دارد .
از مشهورترین ماه هاست و از اوقات ارزنده برای دعاست . در ایام جاهلیت ، این ماه به طوری معروف بوده است که آنان برای به دست آوردن حوایج خود منتظر رسیدن آن بوده اند
روز نیمه ماه رجب از بهترین روزها برای دعاست .
از مراقبات این ماه آن است که معنای ماه حرام را دانسته ، و حق آن را ادا کنیم .
حرکات ، سکنات و خطورات قلبی خویش را مراقبت کنیم .
بدانیم این ماه ، موسم عبادت و شب زنده داری است .
دعا هنگام دیدن ماه رجب ، توجه به برکات رجب المرجب و ... نباید فراموش شود .
روزه سه روز از ماه رجب و ارزش بسیار آن حاکی از منزلت این ماه و عظمت روزه آن است .
المراقبات ، ص 35 - 75 .
تمرین تزکیه
به محضر امام صادق (ع) مشرف شدم در حالی که چند روز به اواخر
ماه رجب مانده بود، چون نظر آن حضرت بر من افتاد، فرمودند:آیا در این
ماه روزه گرفته ای؟ عرض کردم: نه،فرمودند آنقدر ثواب را از دست داده ای که اندازه اش را جز خداوند نمی داند همانا این
ماهی است که خداوند آن را بر ایام دیگر فضیلت داده و حرمت آن را عظیم نموده و برای روزه داران آن کرامتش را واجب گردانیده است،عرض کردم: یابن رسول الله (ص) اگر در اوقات باقی مانده روزه بدارم آیا به برخی از ثواب های روزه داران می رسم؟
فرمودند: ای سالم، هر کس یک روز از آخر این
ماه را روزه بدارد خداوند او را از شدت سکرات مرگ، هراس بعد از موت و از عذاب قبر مصون گرداند، و کسی که دو روز آخر رجب را صائم باشد بر صراط به سهولت عبور کندو آن فردی که سه روز از آخر این
ماه را روزه بدارد از وحشت روز قیامت و از هول و هراس آن روز ایمن گردد و مجوز بیزاری از آتش دوزخ را به وی بدهند .از جمله شب های بزرگ و با عظمت ماه رجب شب جمعه اول این ماه است.
معروف به لیلة الرغائب، اعمال مخصوصی در این شب ذکر شده که به واسطه آن اعمال برکات و پاداش فراوان بر انسان سرازیر می شود.
«رغائب جمع رغیبه است به معنی شبی که در آن عطاها و مواهب فراوان بدست می آید در حدیث است شب جمعه اول این ماه احیاء و بیداری و نیایش فضیلت ویژه دارد و موجب دست یابی به عطایای ارزشمند حضرت پروردگار است
در حدیث است که رسول خدا(ص) فرمود:
ملائکه این شب را به این نام نهادند و محدثان در کتاب های دعا نمازی با کیفیت مخصوصی در این شب ذکر کرده اند که پیامبر(ص) فرمود:
هر کس این نماز را در این شب انجام دهد ثواب این نماز به نیکوترین صورت با روی خندان و درخشان و با زبانی فصیح در شب اول قبر در حضور این فرد ظاهر شود.»
يك روز روزه
از ثوبان غلام پیامبر(ص) نقل شده که گفت:
ما جمعی در خدمت پیامبر(ص) بجایی می رفتیم عبورمان به گورستانی افتاد، حضرت اندکی در میان قبرها بایستاد و سپس به راه افتاد.
من عرض کردم توقف شما در قبرستان به چه خاطر بود؟ حضرت سخت گریه کرد و ما نیز محزون و گریه کردیم،
سپس فرمود: ای ثوبان اینان در قبرهایشان معذّبند آنچنان که من ناله آنها را شنیدم و دلم به حالشان به رحم آمد و از خدا خواستم عذابشان را تخفیف دهد و خداوند اجابت فرمود و اگر اینها در ماه رجب روزه گرفته بودند، در قبرهایشان عذاب نمی شدند.
عرض کردم: یا رسول اللّه روزه و عبادت در ماه رجب از عذاب قبر ایمنی می دهد؟
فرمود: آری سوگند به آنکه مرا به حق فرستاد هر مرد و زن مسلمانی که یک روز از رجب را روزه بدارد و یک شب آن را به عبادت برخیزد و جز رضای خدا نظری نداشته باشد عبادت هزار سال در نامه عملش ثبت گردد که روزهایش را روزه و شبهایش را به عبادت گذرانده باشد و...
هرگاه ماه رجب میآمد، رسول خدا(ص) مسلمانان را دور خود جمع میکرد و میان آنها میایستاد.
آنگاه خطبه میخواند، حمد و ثنای الهی را به جای میآورد و صلوات بر انبیای گذشته میفرستاد و میفرمود:
ای مسلمانان، ماه بسیار بزرگ و بابرکتی بر شما سایه انداخته است ـ یعنی ماه رجب ـ و آن ماهی است که در آن، رحمت خدا بر کسی که خدا را عبادت کند، فرو میریزد؛ بدان شرط که مشرک و بدعتگزار نباشد.
آگاه باشید که در ماه رجب، شبی است که هر که خواب را در آن، بر خود حرام کند و به عبادت خدا بپردازد، خدا بدنش را بر آتش حرام میکند و هفتاد هزار ملک با او مصافحه میکنند و برایش تا رجب بعد آمرزش میطلبد.
باید گفت آن شب نامعلوم که در ذیل خبر ذکر شد، چه شبی است، علما با استفاده از اخبار دیگر، چهار احتمال دادهاند: ا
حتمال دارد مراد، شب اول ماه رجب باشد و یا شب جمعه اول رجب که به لیلةالرغائب موسوم است. نیز احتمال دارد مراد، نیمه رجب و یا بیست و هفتم رجب باشد.
از حضرت امیرمؤمنان علی(ع) نقل است که:
هر کس در ماهرجب صدقه بدهد، خداوند روز قیامت در بهشت او را به ثوابی گرامی میدارد که هیچ چشمی ندیده و هیچ گوشی نشنیده و به خاطر بشری خطور نکرده است
رسول خدا(ص) فرمود:
ای سلمان، هر مرد و زن مؤمن که در ماهرجب سی رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پس از حمد سه مرتبه «قل هو الله احد» و سه مرتبه سوره «قل یا ایّها الکافرون» را قرائت کند، خداوند هر گناهی را که در پیری و جوانی کرده است،
از نامه عمل او محو میکند، و ثواب کسی را که در تمام آن ماه، روزه گرفته باشد، به او عطا میکند و تا سال آینده نام او را از نمازگزارندگان مینویسد و در هر روز از آن ماه، ثواب شهیدی از شهدای بدر برای او باشد و خداوند میان او و آتش فاصله انداخته و به عدد هر رکعت، ثواب هزارهزار رکعت در نامه عمل او مینویسد و او از پل صراط به سلامت رد میشود.
و طریقه نماز این است که:
ده رکعت روز اول، ده رکعت روز نیمه و ده رکعت در روز آخر ماهرجب به جا آورد، هر دو رکعت به یک سلام و بعد از هر دو رکعت، دستها را به آسمان بلند و چنین دعا کند:
لا إله إلّا الله وحده لا شریک له،له الملک و له الحمد یحیی و یمیت و هو حیّ لایموت بیده الخیر و هو علی کلّ شیءٍ قدیر. اللّهمّ لامانع لما اعطیت و لامعطی لما منعت و لاینفع ذالجدّ منک الجدّ.
آیتالله میرزا جواد ملکی تبریزی، المراقبات، ص131 و 132.
احکام و امور عبادی جزو مسائل تعبدی هستند.
اگر متن روایت و سند خود علت حکمی را گفته باشد و به اصطلاح منصوص العلة باشد، ما می توانیم به علت آن دست یابیم
ولی اگر منصوص العله نباشند ما نمی توانیم با عقل خود علت این احکام را دریابیم و به اصطلاح علت احکام مولوی و عبادی را نمی توان استنباط کرد .
البته معلوم است که هر دستور عبادی و دینی قطعاً فلسفه و علت دارد اما همیشه ما به آن دسترسی نداریم و آن چه که از مصالح یک حکم شرعی و عبادی درک می کنیم در واقع حکمت های آن هستند و نه علتهای آن.
بنابراین ما از روی تعبد و بخاطر اطاعت امر معصومین(ع) چنین اعمالی را انجام می دهیم.
نکاتی درباره ی قرائت دعاي ماه رجب
- این دعا، در هر موقع از روز و شب و بعد از هر نماز - چه واجب و چه مستحب می توان خواند. از این سفارش، اهمیت دعای مذکور، معلوم می شود.
- درباره ی زمان به دست گرفتن محاسن ، دو احتمال وجود دارد:
- از مجموع روایت استفاده می شود که، «محاسن را به دست گرفتن » و «انگشت سبابه ی دست راست را حرکت دادن حالتی بوده است که در آن هنگام، به حضرت امام صادق(ع) دست داده است و نه این که جزئی از دعای «یامن ارجوه » باشد.
البته، اگر کسی، با دقت و تامل، در محتوای این دعا بنگرد، چه بسا، از او نیزاین حالت، سر زند.
در این جا، مناسب است یادآور شویم که این، یکی از حالت های دعا کننده است.
اين شبها
انسان باید قلب خود را مراقب نماید تا به یاد خدا و حضور در برابر او زنده گرداند و به آنچه در مراسم بندگی است دل را خشنود سازد
چه مقصود از احیاء شب ها احیا قلب در آن ها است و زندگی قلب هم همانا به ذکر و فکر است و دل غافل مانند مرده است
و مشغول به آن چه رضای خدا در آن نیست از مکروهات خدایی از مرده پست تر است و آن کس که در این شب ها به کارهای حرام اشتغال یا بد از حال آن کس که در غیر آن شب ها اشتغال به آن دارد، سخت تر است و شاید که منجر به بدفرجامی او نیز بشود.
دعا در ماه رجب
سید بن طاووس از محمد بن ذکوان که این مرد آن قدر در حال سجده گریه کرد که نابینا شد می گوید: به حضرت امام صادق(ع) گفتم لطفاً برای ماه رجب مرا دعایی تعلیم دهید که از طرف خدای متعال به وسیله آن سود ببرم حضرت فرمود:
در تعقیب نمازهای صبح و شام هر روز این ماه این دعا را بخوان:
«یا من ارجوه لکلّ خیر و آمن سخطه عند کلّ شر یا من یعطی الکثیر بالقلیل یا من یعطی من سئله یا من یعطی من لم یسئله و من لم یعرفه تحنّنا منه و رحمة اعطنی بمسئلتی ایّاک جمیع خیر الدّنیا و جمیع خیر الآخرة و اصرف عنّی بمسئلتی ایّاک جمیع شرّ الدّنیا و شرّ الآخرة فأنّه غیر منقوصٍ ما اعطیت وزدنی من فضلک یا کریم،
ای آنکه در هر چیزی به تو امید دارم و از خشمش در هر تسرّی و بدی ایمن هستم، ای آنکه در برابر اندک بسیار عطا کند، ای آنکه به هر کس که بخواهد عطاهای بسیار نماید،
ای آنکه به کسی که از او چیزی نخواهد و کسیکه از راه مهرورزی و رحتمش او را نشناسد عطا می کند،
خواهشی که از تو دارم همه خیر دنیا و همه خوبیهای آخرت را به من عطا کن، درخواست دیگرم از تو این است که بدی های دنیا و بدی آخرت را از من دور کنی زیرا کاسته نشود هر آنچه عطا کنی و برای من از فضل و بخشش خودت بیفزا ای با کرامت
محمد بن ذکوان می گوید، سپس حضرت محاسن خود را به دست چپ گرفت و با حالت تضرّع و خشوع در حالی که انگشت سبّابه دست راست را حرکت می داد ادامه دعا را می خواند:
«یا ذاالجلال و الأکرام یا ذالنّعماء و الجود یا ذالمنّ و الطّول حرّم شیبتی علی النّار
ای صاحب جلال و کرم، ای صاحب نعمت ها و بخشش ها، ای صاحب منّت وجودها، موی سفیدم را بر آتش دوزخ حرام کن.
یا مَنْ اَرْجُوهُ لِکُلِّ خَیْرٍ ؛ اى که براى هر خیرى به او امید دارم.
وَ آمَنُ سَخَطَهُ عِنْدَ کُلِّ شَرٍّ ؛ و از خشمش در هر شرى ایمنى جویم
یا مَنْ یُعْطِى الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ ؛ اى که مىدهد (عطاى) بسیار در برابر (طاعت) اندک
یا مَنْ یُعْطى مَنْ سَئَلَهُ ؛ اى که عطا کنى به هر که از تو خواهد.
یا مَنْ یُعْطى مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ ؛ اى که عطا کنى به کسى که از تو نخواهد.
وَ مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ ؛ و نه تو را بشناسد
تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً ؛ از روى نعمت بخشى و مهرورزى
اَعْطِنى بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ ؛ عطا کن به من به خاطر درخواستى که از تو کردم
جَمیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمیعَ خَیْرِ الاْخِرَةِ ؛ همه خوبى دنیا و همه خوبى و خیر آخرت را
وَاصْرِفْ عَنّى بِمَسْئَلَتى ؛ و بگردان از من به خاطر همان درخواستى که از تو کردم
اِیّاکَ جَمیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَ شَرِّ الاْخِرَةِ ؛ همه شر دنیا و شر آخرت را
فَاِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ ما اَعْطَیْتَ ؛ زیرا آنچه تو دهى چیزى کم ندارد(یا کم نیاید)
وَ زِدْنى مِنْ فَضْلِکَ یا کَریمُ ؛ و بیفزا بر من از فضلت اى بزرگوار
یا ذَاالْجَلالِ وَالاِْکْرامِ ؛ اى صاحب جلالت و بزرگوارى
یا ذَاالنَّعْماَّءِ وَالْجُودِ ؛ اى صاحب نعمت و جود
یا ذَاالْمَنِّ وَالطَّوْلِ حَرِّمْ شَیْبَتى عَلَى النّارِ ؛ اى صاحب بخشش و عطا حرام کن محاسنم را بر آتش دوزخ
«یا مَنْ یُعْطِى الْکَثیرَ بِالْقَلیلِ ».
خداوند تبارک و تعالی همیشه این طوریه یعنی شما کاه که میبرید، کوه بجایش میدهد. این خدا خدایست که وقتی خیلی کم میبری، خیلی زیاد عکس العمل نشون میده. تا جایی که بعضی وقتها احساس میکنیم که با منه!!
«یا مَنْ یُعْطى مَنْ سَئَلَهُ »
در این ماه خداوند تبارک و تعالی هر کس که صداش بزنه را جواب میده.
«یا مَنْ یُعْطى مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ »
اگه یه وقتی شما توی ماه رجب بدونی ماه رجبه، بدونی با ماههای دیگه فرق میکنه، اما یادت بره دعا کنی، خداوند تبارک و تعالی یه چیزی توی ماه بهت میده.
«و من لم یعرفه»
دامنه رو باز میکنه؛ حتی کسانی که خدا را نمیشناسند، در ماه رجب یه بهرهای میبرند.
پس سه طبقه شد
1- «مَنْ لَمْ یَعْرِفْهُ » کسانی که خدا را نمیشناسند، اینها طبقهای هستند که از رحمت عمومی ماه رجب بهره میبردند.
2- «مَنْ لَمْ یَسْئَلْهُ » کسانی که از طبقه خصوصی ماه رجب هم بهره میبردند. میدونه ماه رجبه ولی حواسش نبوده و صدا نزده .
3- «مَنْ سَئَلَهُ » خاص الخاص هستند. کسانی هستند که چون خدا رو در ماه رجب صدا میزنند، این صدا زدنشون باعث میشه خداوند بهشون خاص نگاه کنه .
یکی از برترین صداهاش هم در این شعر اومده:
ماه رجب و ماه نزول برکات است پیوسته سرود رجبییون صلوات است
دعا کردن در ماه رجب نسبت به ماههای دیگه توفیر میکنه.
«اَعْطِنى بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ »
حالا که خودت درهاي رحمت ات را باز گذاشتی و دستور العمل دادی که: ملائکه در ماه رجب درهاي رحمت اتر اباز بگذارند
يعني رسما فرموديد كه هر بنده ام هر كس كه مي خواهد باشد هرچه كه بخواهد مي دهم
«جَمیعَ خَیْرِ الدُّنْیا وَ جَمیعَ خَیْرِ الاْخِرَةِ »
هر چه خوبی توی دنیاست و هر چی خوبی در آخرته در این ماه، من از تو میخوام .
شما بروید توی کل دعاهای ماه رمضان حتی دعای شب قدر بگردید، این جمله رو پیدا نمیکنید.
ماه رمضان خیلی خوبه، اما ماه رجب ماه زرنگهاست. چون زرنگها کمترن، مشتری ماه رجب هم کمتره
بعد مییاد دو قبضه میکنه دعا رو .
«وَاصْرِفْ عَنّى بِمَسْئَلَتى اِیّاکَ جَمیعَ شَرِّ الدُّنْیا وَ شَرِّ الاْخِرَةِ »
من نبینم مشکلات دنیا و آخرت. «صرف» یعنی روی برگرداندن. من روم برگردونده باشه، هیچ کدام از مشکلات دنیا و آخرت رو نبینم. چرا؟
«تَحَنُّناً مِنْهُ وَ رَحْمَةً »
خودت گفتی این ماه، ماه منت گذاشتن، نرم گرفتن، آروم بودن، چشم پوشی کردن، گذشتن، بخشیدن خروار به دینار، بخشیدن کوه به کاه. به این دلیل این جوری شده.
«فَاِنَّهُ غَیْرُ مَنْقُوصٍ ما اَعْطَیْتَ وَ زِدْنى مِنْ فَضْلِکَ یا کَریمُ »
برای این که از در خانه تو اگر همه چی رو بهم بدی، سر سوزنی کم نمیشه.
ما بندهها اگه در خونه کریمترین کریمان بریم، اگر فقط یک ریال به ما کمک کنه؛ یک ریال از اموالش کم میشه. در خونه تو که مییایم، هیچی کم نمیشه.