نخستین کسی که تدوین حدیث نمود
تبهای اولیه
نخستین کسی که تدوین حدیث نمود
ابو رافع مولي الرسول نخستين کسي که تدوين حديث نمود
از شيعيان اميرالمؤمنين عليه السلام اوّلين کسي که پس از او تدوين حديث کرد أبُو رافِع غلام رسول خدا صلي الله عليه وآله بود.
نَجاشي در اوّل کتاب خود که فهرست أسماء مصنّفين شيعيان است بدين عبارت تصريح دارد:
طبقه اُولي أبورافع غلام رسول الله صلي الله عليه وآله است. اسم او أسْلَم بود، و در ابتدا غلام عبّاس بن عبدالمطّلب رحمه الله بود، پس وي را به پيغمبر بخشيد. و هنگامي که او بشارت اسلام آوردن عبّاس را به پيامبر داد پيغمبر او را آزاد نمودند.
ابورافع در زمان قديم در مکّه اسلام آورد و به مدينه مهاجرت نمود، و با پيغمبر در جنگها و مشاهد حضور يافت، و پس از ارتحال پيغمبر ملازم اميرالمؤمنينعليه السلام شد و از برگزيدگان شيعيان او بود، و در حروب و جنگهاي آنحضرت حضور داشت و پاسدار بيت المال او در کوفه بود.
و دو پسرش: عبيد الله و علي دو کاتب اميرالمؤمنين عليه السلام بودند.
تا آنکه ميگويد: و ابو رافع داراي کتاب سُنَن و احکام و قضايا ميباشد. سپس نجاشي إسناد خود را به ابو رافع، باب باب: نماز، و روزه، و حجّ، و زکوة و قضايا ذکر ميکند.
ابن حجر در کتاب «تقريب» خود ميگويد: ابو رافع قِبْطي غلام رسول خدا صلي الله عليه وآله اسمش ابراهيم بود؛ و بعضي گفتهاند: أسْلَم يا ثابِت يا هُرْمُز بود. وي بنا بر قول صحيح در خلافت علي وفات کرد.
من ميگويم: اوّل خلافت علي اميرالمؤمنين سنه سي و پنجم از هجرت بوده است، بنابراين ضرورت ايجاب ميکند که: قبل از وي در تأليف کسي دست نيازيده باشد.[1] و همچنين سيد حسن صدر ميگويد:
الصّحِيفَةُ الاُولَي
در نخستين کس که جمع حديث نمود؛ و آن را در ابوابي مرتّب گردانيد
از صحابه شيعه، أبو رافع غلام رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم بود.
نجاشي در کتاب فهرست اسامي مصنّفين از شيعه ميگويد: و کتاب سنن و احکام و قضايا متعلّق به ابو رافع غلام رسول خدا صلي الله عليه وآله ميباشد. سپس نجاشي إسناد خود را به روايت کتاب باباً باباً ذکر ميکند.
در اينجا مرحوم صدر به عين آنچه از ايشان ذکر کرديم در اينجا ميآورد و پس از آن ميگويد:
بنابراين با اتّفاق در کلام ميتوان گفت که: در تدوين و ترتيب حديث و جمع آن در بابهاي مختلف، قديمتر از وي کسي نبوده است، به علّت آنکه آنان را که در جمعآوري حديث ذکر کردهاند همگي در أثناء قرن دوّم ميباشند، همچنانکه در «تَدْريب» سيوطي آمده است، و در آنجا از ابن حَجَر در «فتح الباري» حکايت نموده است که: اوّلين کسي که حديث را مُدَوّن کرد به امر عمربن عبدالعزيز، ابن شِهَاب زُهْري بود.
بنابراين در ابتدا و سر صد سال از هجرت بوده است. چون خلافت عمر در سنه نود و هشت و يا نود و نه بود، و او در سنه صد و يک وفات کرد. در آنچه ابنحَجَر إفاده کرده است اشکالي هست که آن را در اصل (کتاب تأسيس الشّيعة) پاسخ داده اند. [2]
نَجاشي در اوّل کتاب خود که فهرست أسماء مصنّفين شيعيان است بدين عبارت تصريح دارد:
طبقه اُولي أبورافع غلام رسول الله صلي الله عليه وآله است. اسم او أسْلَم بود، و در ابتدا غلام عبّاس بن عبدالمطّلب رحمه الله بود، پس وي را به پيغمبر بخشيد. و هنگامي که او بشارت اسلام آوردن عبّاس را به پيامبر داد پيغمبر او را آزاد نمودند.
ابورافع در زمان قديم در مکّه اسلام آورد و به مدينه مهاجرت نمود، و با پيغمبر در جنگها و مشاهد حضور يافت، و پس از ارتحال پيغمبر ملازم اميرالمؤمنينعليه السلام شد و از برگزيدگان شيعيان او بود، و در حروب و جنگهاي آنحضرت حضور داشت و پاسدار بيت المال او در کوفه بود.
و دو پسرش: عبيد الله و علي دو کاتب اميرالمؤمنين عليه السلام بودند.
تا آنکه ميگويد: و ابو رافع داراي کتاب سُنَن و احکام و قضايا ميباشد. سپس نجاشي إسناد خود را به ابو رافع، باب باب: نماز، و روزه، و حجّ، و زکوة و قضايا ذکر ميکند.
ابن حجر در کتاب «تقريب» خود ميگويد: ابو رافع قِبْطي غلام رسول خدا صلي الله عليه وآله اسمش ابراهيم بود؛ و بعضي گفتهاند: أسْلَم يا ثابِت يا هُرْمُز بود. وي بنا بر قول صحيح در خلافت علي وفات کرد.
من ميگويم: اوّل خلافت علي اميرالمؤمنين سنه سي و پنجم از هجرت بوده است، بنابراين ضرورت ايجاب ميکند که: قبل از وي در تأليف کسي دست نيازيده باشد.[1] و همچنين سيد حسن صدر ميگويد:
الصّحِيفَةُ الاُولَي
در نخستين کس که جمع حديث نمود؛ و آن را در ابوابي مرتّب گردانيد
از صحابه شيعه، أبو رافع غلام رسول خدا صلي الله عليه وآله وسلم بود.
نجاشي در کتاب فهرست اسامي مصنّفين از شيعه ميگويد: و کتاب سنن و احکام و قضايا متعلّق به ابو رافع غلام رسول خدا صلي الله عليه وآله ميباشد. سپس نجاشي إسناد خود را به روايت کتاب باباً باباً ذکر ميکند.
در اينجا مرحوم صدر به عين آنچه از ايشان ذکر کرديم در اينجا ميآورد و پس از آن ميگويد:
بنابراين با اتّفاق در کلام ميتوان گفت که: در تدوين و ترتيب حديث و جمع آن در بابهاي مختلف، قديمتر از وي کسي نبوده است، به علّت آنکه آنان را که در جمعآوري حديث ذکر کردهاند همگي در أثناء قرن دوّم ميباشند، همچنانکه در «تَدْريب» سيوطي آمده است، و در آنجا از ابن حَجَر در «فتح الباري» حکايت نموده است که: اوّلين کسي که حديث را مُدَوّن کرد به امر عمربن عبدالعزيز، ابن شِهَاب زُهْري بود.
بنابراين در ابتدا و سر صد سال از هجرت بوده است. چون خلافت عمر در سنه نود و هشت و يا نود و نه بود، و او در سنه صد و يک وفات کرد. در آنچه ابنحَجَر إفاده کرده است اشکالي هست که آن را در اصل (کتاب تأسيس الشّيعة) پاسخ داده اند. [2]
[1]- تاسیس الشیعه لعلوم الاسلام ، ص 280
[2] - الشیعه و فنون الاسلام ، مطبعه صیدا 1331 قمری ، ص 66