چگونه انسان مى‌تواند به مقام خليفة اللّهى برسد؟

با سلام

برای روشن شدن پاسخ توضیح چند نکته ضروری است:

1. خلیفه و خلافت از ریشه «خلف» به معنای پشت سر، گرفته شده و به معنای جانشینی است. جانشینی گاه در امور حسی است مانند «و او کسی است که شب و روز را جانشین یکدیگر قرار داد»(1) گاه در امور اعتباری نظیر «ای داود ما تو را در زمین جانشین قرار دادیم؛ پس بین مردم به حق قضاوت کن»(2) و گاه در امور حقیقی مانند خلافت حضرت آدم که در آیۀ سی ام بقره مطرح شده است.(3)

2. خداوند، استعداد خلیفه شدن خود را با دمیدن روح خود در انسان به ودیعت نهاد؛ چنانکه از آیۀ «و نفخت فیه من روحی»(4) استفاده می شود و علاوه در آیۀ «انّی جاعل...»(5) صریحاً از خلافت «آدم» سخن به میان آمده است. البته از آنجا که اولاً: در آن آیه جعل خلافت به صورت جملۀ اسمیه بیان شده و جملۀاسمیه دال بر استمرار جعل خلافت است، پس خلافت منحصر در حضرت آدم (ع) نیست. ثانیاً: جملۀ «اتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء» حاکی از این موضوع است که خلافت منحصر در حضرت آدم نیست؛ زیرا اگر سخن از خلافت حضرت آدم بود و بس، با توجه به این نکته که حضرت آدم (ع) معصوم است و فساد و خونریزی نمی کند، جا داشت خداوند به فرشتگان بفرماید: آدم فساد و خونریزی نمی کند.

اما از آنجا که از یک سو محور و مدار خلافت الهی علم به اسماء است و از سوی دیگر آگاهی به اسما الاهی نیازمند استقامت در مسیر بندگی است، و همۀ انسان ها استقامت در مسیر بندگی ندارند، در نتیجه مقام خلافت الاهی در همۀ انسان ها تحقق و فعلیت ندارد. چگونه ممکن است مقامی که فرشتگان شایستۀ آن نبودند در اختیار بزرگترین جنایتکاران عالم قرار گیرد؟(6)

در خصوص اینکه انسان چگونه می تواند به مقام خلیفة اللهی برسد جای بحث وسیع و گسترده ای دارد که علمای علم اخلاق و عرفان به تفصیل بدان اشارت نموده اند اما در وجه کلی گفتنی است که: از آن رو که علم، دارای مراتب و درجات است، خلافت هم دارای درجات است و هر کس به هر اندازه که مظهر اسمای الهی باشد به همان اندازه سهمی از خلافت الهی دارد.

بر اساس آیات و روایات کامل ترین مصداق خلیفةالله، چهارده معصوم(ع) هستند. بعد از رتبه چهارده معصوم و انبیا و مرسلین، برخی از انسانهای وارسته و متدین و دارای علم و عمل صالح نیز به اندازۀ علم و یافت اسمای الهی، در مرتبه مادون انبیا و با واسطۀ آنان، مصداق خلیفةالله اند.(7)

پس انسان با رسیدن به مقام عبودیت و بندگی و طی مقامات قرب الهی قادر است به مقام خلیفة اللهی برسد.


موفق باشید ...:roz:


پاورقی_________________________________

1. فرقان،62.
2. ص، 26.
3. رجبی، محمود، انسان شناسی، ص 151.
4. « و از روحم در او دمیدم»، حجر، 29.
5. وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّی جاعِلٌ فِی الْأَرْضِ خَلیفَةً قالُوا أَ تَجْعَلُ فیها مَنْ یفْسِدُ فیها وَ یسْفِكُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ بِحَمْدِكَ وَ نُقَدِّسُ لَكَ قالَ إِنِّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُون‏. بقره، 30.
6. رجبی، انسان شناسی، با کمی تغییرات صص 153-154، بنقل از سایت اسلام کوئست با کمی تغییرات و اضافات.