آزادی و دموکراسی از نظر اسلام

الف - همه انسانها از زن و مرد - برحسب خلقت - در گفتار و نوشتار و كردار آزادند و هيچ كس بر ديگري سلطه و قيمومت و حق فرمان ندارد مگر خداوند كه مالك اوست ، و يا هركس كه خدا به او چنين حقي داده، و يا خود انسان - طبق قرارداد دو جانبه - حكومت او را بپذيرد ; و طبق قانون اساسي ما، زيربناي حكومت ، آراي مردم است و رهبر و رئيس جمهور از ناحيه آراي مردم مشخص مي‎شوند ، و محدوده اختيارات آنان تابع قانون و نحوه انتخاب آنان مي‎باشد.

ب - امر به معروف و نهي از منكر بر همه واجب است حتي در برابر حاكمان ، بخصوص علما كه حق ندارند در برابر بي عدالتي ها و كجي ها ساكت و بي تفاوت باشند . در خطبه سوم نهج البلاغه مي‎خوانيم 1 : آنچه خدا پيمان گرفته بر علما كه در برابر پرخوري ظالم و گرسنگي مظلوم ساكت و بي تفاوت نباشند.

ج - امر به معروف و نهي از منكر در برابر حكام مورد تأكيد بيشتري است . حضرت در كلمات قصار نهج البلاغه (شماره 374) پس از بيان مراتب امر به معروف و نهي از منكر مي‎فرمايد 2 : افضل از همه اينها كلمه حق و عدالت است نزد حاكم ستمگر ; ضرر گناه اشخاص معمولا به خودشان برمي گردد، ولي گناه يا اشتباه حاكم آثار سوء اجتماعي دارد و ضرر آن به جامعه برمي گردد و به اصطلاح دود آن در چشم همه مي‎رود .

و لذا پيامبراكرم (ص) در تصميم گيريهاي سياسي و اجتماعي مقيد به مشورت بوده و دائما مي‎فرمودند: " اشيروا علي " مرا راهنمايي كنيد .

و در خطبه 216 از نهج البلاغه مي‎خوانيم 3 : رفتار شما با من به گونه سازش و تسامح نباشد، و مپنداريد براي من شنيدن حق سنگين است، و انتظار ندارم مرا بزرگ شماريد، زيرا كسي كه شنيدن حق و عدالت براي او سنگين باشد عملبه آن دو براي او سنگين تر است، پس از گفتار حق و راهنمايي من به عدالت دست برنداريد كه من خود را بالا و ايمن از خطا نمي پندارم .

اين است روش پيامبر(ص) و اميرالمؤمنين (ع) در برابر مردم، با اينكه به عقيده ما شيعيان آن بزرگواران معصوم بوده و از گناه و اشتباه مصون مي‎باشند.

و بالاخره چون قدرت ، معمولا استبداد مي‎آورد لازم است قدرت دولتمردان تحت كنترل مردم باشد، و اگر تذكر دادن به طور جداگانه اثر ندارد لازم است افراد متشكل شوند تا قدرت متمركز آنان قدرت دولت را كنترل نمايد، و بر اين اساس لزوم تشكيل احزاب سياسي از افراد عاقل و متعهد و دلسوز، و روزنامه ها و مطبوعات آزاد احساس مي‎گردد; چنانكه تفصيل آن را جداگانه يادآور شده ام .

و اينكه گفته مي‎شود: تذكر به مسؤولين و انتقاد از آنان موجب تضعيف دولت و دولتمردان مي‎باشد، كلام بسيار غلطي است ; آنچه موجب تضعيف دولت مي‎شود سكوت دانشمندان و خردمندان در برابر خطاها و اشتباهات مسؤولين و ارگانهاي مربوطه و مراكز تصميم گيري است كه بسا خداي ناكرده بتدريج همچون غده سرطاني به نقاط ديگر سرايت و به ضرر جامعه تمام شود، و همه دلسرد و فاصله بين دولتمردان و جامعه بيشتر شود; ولي تذكرات و انتقادات خردمندانه، اشتباهات و كجرويها را اصلاح و دولت و امت را هماهنگ و به يكديگر خوش بين مي‎نمايد.

د - همان گونه كه ما آزاديم ديگران نيز آزادند و در نتيجه آزادي هر فرد در حدي است كه مزاحم حقوق ديگران نباشد; و بر اين اساس تجاوز به جان و مال و ناموس، و هتك حيثيت و آبرو و مقدسات ديگران و نشر اكاذيب جايز نمي باشد، چنانكه هتك حريم خداوند - كه مالك ذات وجود ماست - و تخلف از دستورات او نيز جايز نيست ; ولي امر به معروف و نهي از منكر و انتقاد صحيح و تذكر به زبان خوش حتي به دولتمردان لازم است، و حساب آن از اهانت و هتك جداست ; در نتيجه "خط قرمز" حقوق خدا و قانون خدا و مقدسات ديني و حقوق مردم است و بس .

والحمد لله رب العالمين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين .

زیر نویسها :

1- " و ما اخذ الله علي العلماء ان لا يقاروا علي كظة ظالم و لا سغب مظلوم " - خطبه سوم نهج البلاغه

2- " و افضل من ذلك كله كلمة عدل عند امام جائر" - كلمات قصار نهج البلاغه (شماره 374)

3- " لا تخالطوني بالمصانعة، و لاتظنوا بي استثقالا في حق قيل لي، و لا التماس اعظام لنفسي، فانه من استثقل الحق ان يقال له او العدل ان يعرض عليه كان العمل بهما اثقل عليه، فلا تكفوا عن مقالة بحق او مشورة بعدل، فاني لست في نفسي بفوق ان اخطئ و لا آمن ذلك من فعلي " - خطبه 216 از نهج البلاغه

منبع : کتاب دیدگاهها – ج1 - ص 91 و 92 ، آیه اله منتظری