حضرت علی (علیه السلام) و قصاص ابن ملجم

با سلام

فرموده شما درست است که «در گذشت لذتی است که در انتقام نیست»،ولی نکته ای که لازم است بدان توجه داشته باشیم این است که در همه جا نباید یکسان برخورد کرد گاهی قصاص بهتر از بخشش است و برخی مواقع عفو و گذشت بهترین کار است.

قطعاً قصاص در جای خود آثار و برکاتی دارد که عفو گذشت آن آثار را ندارد،به همین دلیل است که خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَياةٌ يا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ(البقرة/179)
و براي شما در قصاص، حيات و زندگي است، اي صاحبان خرد! شايد شما تقوا پيشه کنيد.

اگر قرار بود همیشه عفو و گذشت بهتر باشد،خداوند بطور مطلق اینگونه نمی فرمود.زيرا از بين بردن افراد مزاحم و خطرناک گاه بهترين وسيله براى رشد و تکامل اجتماع است.

و نیز بايد توجه داشت که اصولا تشريع قصاص هيچگونه ارتباطى با مساءله انتقامجوئى ندارد، زيرا انتقام به معنى فرونشاندن آتش غضب به خاطر يک مساءله شخصى است ، در حالى که قصاص به منظور پيشگيرى از تکرار ظلم و ستم بر اجتماع است و هدف آن عدالتخواهى و حمايت از ساير افراد بيگناه مى باشد.

البته عفو و گذشت در مورد کسانى است که بر اثر هيجان احساسات و خشم و مانند آن دست به چنين گناه عظيمى زده اند و از کار خود نيز پشيمانند اما جنايتکارانى که به جنايت خود افتخار مى کنند و از آن ندامت و پشيمانى ندارند قطعاً مستحق عفو و گذشت نیستند!.

با سلام

آنچه مسلم است این است که تصمیم ابن ملجم برای به شهادت رساندن امام علی(ع)،ارتباطی با قطام نداشته استواصل ماجرا به این شکل می باشد که:

فراريان خوارج، مكه را مركز عمليات خود قرار داده بودند و سه تن از آنان به اسامي عبدالرحمن بن ملجم و برك بن عبدالله و عمر و بن بكر در يكي از شبها گرد هم آمده و از گذشته مسلمين صحبت مي كردند، در ضمن گفتگو به اين نتيجه رسيدند كه باعث اين همه خونريزي و برادر كشي، معاويه و عمر عاص و امام علي عليه السلام ميباشند. لذا اين سه نفر با هم پيمان بستند و آنرا به سوگند مؤكد كردند كه هر يك از آنها داوطلب كشتن يكي از اين سه نفر باشند عبدالرحمن بن ملجم متعهد قتل امام علي عليه السلام شد، عمر و بن بكر عهده دار كشتن عمر و عاص گرديد، برك بن عبدالله نيز قتل معاويه را بگردن گرفت و هر يك شمشير خود را با سم مهلك زهر آلود نمودند تا ضربتشان مؤثر واقع گردد نقشه اين قرارداد بطور محرمانه و سري در مكه كشيده شد و براي اينكه هر سه نفر در يك موقع مقصود خود را انجام دهند شب نوزدهم ماه رمضان را كه شب قدر بوده و مردم در مساجد تا صبح بيدار مي ماندند براي اين منظور انتخاب كردند و هر يك از آنها براي انجام مأموريت خود به سوي مقصد روانه گرديد ، عمر و بن بكر براي كشتن عمر و عاص به مصر رفت و برك بن عبدالله جهت قتل معاويه رهسپار شام شد ابن ملجم نيز راه كوفه را پيش گرفت.{فروغ ولايت ، ص 697( بحارالانوار ، نقل از مالی ، ج 9 ، ص 650)}.

علاوه بر آن ابن ملجم به هیچوجه از کرده خودش اظهار پریشانی نکرده است.

امام علی(ع) و قصاص ابن ملجم

جمع بندی:

پرسش:

چرا با اینکه خداوند در قرآن فرموده است اگر از قاتل خود بگذرید بهتر است،حضرت علی ( علیه السلام ) از این حق طبیعی خود چشم پوشی نکرد؟

پاسخ:

با سلام

فرموده شما درست است که «در گذشت لذتی است که در انتقام نیست»،ولی نکته ای که لازم است بدان توجه داشته باشیم این است که در همه جا نباید یکسان برخورد کرد گاهی قصاص بهتر از بخشش است و برخی مواقع عفو و گذشت بهترین کار است.

قطعاً قصاص در جای خود آثار و برکاتی دارد که عفو گذشت آن آثار را ندارد،به همین دلیل است که خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:وَلَكُمْ فِي الْقِصَاصِ حَياةٌ يا أُولِي الْأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ(1)
و براي شما در قصاص، حيات و زندگي است، اي صاحبان خرد! شايد شما تقوا پيشه کنيد.

اگر قرار بود همیشه عفو و گذشت بهتر باشد،خداوند بطور مطلق اینگونه نمی فرمود.زيرا از بين بردن افراد مزاحم و خطرناک گاه بهترين وسيله براى رشد و تکامل اجتماع است.

و نیز بايد توجه داشت که اصولا تشريع قصاص هيچگونه ارتباطى با مساءله انتقامجوئى ندارد، زيرا انتقام به معنى فرونشاندن آتش غضب به خاطر يک مساءله شخصى است ، در حالى که قصاص به منظور پيشگيرى از تکرار ظلم و ستم بر اجتماع است و هدف آن عدالتخواهى و حمايت از ساير افراد بيگناه مى باشد.

البته عفو و گذشت در مورد کسانى است که بر اثر هيجان احساسات و خشم و مانند آن دست به چنين گناه عظيمى زده اند و از کار خود نيز پشيمانند اما جنايتکارانى که به جنايت خود افتخار مى کنند و از آن ندامت و پشيمانى ندارند قطعاً مستحق عفو و گذشت نیستند!.

پرسش:

آیا نمیتوان گفت که عمل این ملجم ناشی از احساسات وی به قطام بوده است و آیا با قصاص ابن ملجم عدالت خواهی مذکور اتفاق افتاد؟

پاسخ:

با سلام

آنچه مسلم است این است که تصمیم ابن ملجم برای به شهادت رساندن امام علی(ع)،ارتباطی با قطام نداشته است و اصل ماجرا به این شکل می باشد که:

فراريان خوارج، مكه را مركز عمليات خود قرار داده بودند و سه تن از آنان به اسامي عبدالرحمن بن ملجم و برك بن عبدالله و عمر و بن بكر در يكي از شبها گرد هم آمده و از گذشته مسلمين صحبت مي كردند، در ضمن گفتگو به اين نتيجه رسيدند كه باعث اين همه خونريزي و برادر كشي، معاويه و عمر عاص و امام علي عليه السلام ميباشند. لذا اين سه نفر با هم پيمان بستند و آنرا به سوگند مؤكد كردند كه هر يك از آنها داوطلب كشتن يكي از اين سه نفر باشند.
عبدالرحمن بن ملجم متعهد قتل امام علي عليه السلام شد، عمر و بن بكر عهده دار كشتن عمر و عاص گرديد، برك بن عبدالله نيز قتل معاويه را بگردن گرفت و هر يك شمشير خود را با سم مهلك زهر آلود نمودند تا ضربتشان مؤثر واقع گردد نقشه اين قرارداد بطور محرمانه و سري در مكه كشيده شد و براي اينكه هر سه نفر در يك موقع مقصود خود را انجام دهند شب نوزدهم ماه رمضان را كه شب قدر بوده و مردم در مساجد تا صبح بيدار مي ماندند براي اين منظور انتخاب كردند و هر يك از آنها براي انجام مأموريت خود به سوي مقصد روانه گرديد ، عمر و بن بكر براي كشتن عمر و عاص به مصر رفت و برك بن عبدالله جهت قتل معاويه رهسپار شام شد ابن ملجم نيز راه كوفه را پيش گرفت.(2).

علاوه بر آن ابن ملجم به هیچوجه از کرده خودش اظهار پریشانی نکرده است.

پی نوشتها:

(1). البقرة/179.

(2). فروغ ولايت،آیت الله سبحانی ، ص 697.