ادامه انحراف مسیحیت

تویی پترس!
به گزارش کتاب مقدس، مسیح برای پس از خود برنامه داشت و برای هدایت پیروانش برای خود جانشینی انتخاب کرد. این مساله به روشنی در گزارش متی دیده می­شود:
«خوشا به حال تو ای شمعون پسر یونا... من نیز تو را می­گویم كه تویی پترس(صخره) و بر این صخره، کلیسای (جامعه شهروندی) خود را بنا می­كنم و نیروهای مرگ بر آن استیلا نخواهند یافت. 19 و كلیدهای ملكوت آسمان را به تو می‌سپارم و آنچه بر زمین ببندی در آسمان بسته گردد و‌ آنچه در زمین گشایی در آسمان گشاده شود.»[1]
البته پترس نیز در اجرای وظایفی که مسیح به او واگذار کرده بود تا حد زیادی موفق عمل کرد. نمونه این حسن انجام وظیفه او زمانی بود که شورای سنهدرین او را احضار کرد و به او اخطار داده و تهدید به قتل کرد اما پترس در آن مکان پُر خطر نیز آیین خود را تبلیغ کرد.[2]
در جایی دیگر و زمانی که علمای یهود نابودی تدریجی مسیحیان را به انتظار نشسته بودند، پترس با انجام فرامین مسیح و پاسداری از شریعت او به حفظ کلیسای نخستین کمک بسیاری کرد. نویسنده­ای مسیحی در همین زمینه روایتی را ذکر کرده که نشان می­دهد پترس تا چه اندازه در رهبری این جماعت موفق بوده است:
«مسیحیان تمام رسوم و آداب شریعت یهود را رعایت می­کردند و همه روزه مرتبا به معبد رفته، آیین موسی را مانند دیگر یهودیان احترام می­نهادند. اگر کسی به دین ایشان در می­آمد و مختون نبود او را الزام می­کردند که عمل ختان را انجام دهد.»[3]

پولس؛ رهبری تازه!
یکی از مسیحیان که از مسیحی شدن او مدت زیادی نمی­گذشت با ورود به جهان مسیحیت دین عیسوی را با تحول شگرفی مواجه کرد.
پولس که تا پیش از این شکنجه­گر مسیحیان بود[4] و در قتل استیفان، اولین شهید مسیحیت، دست داشت[5] و به تعبیر کتاب مقدس بي­رحمانه بر کليسا مي­تاخت و خانه به خانه گشته، زنان و مردان را بيرون مي­کشيد و زندان مي­افکند.[6][7]که البته نام عبری­اش شائول بود. او کسی نبود جز پولس
ماجرای ایمان پولس از اینجا آغاز شد که عده­ای از نوکیشان مسیحی اورشلیم از دست شکنجه­گرانی مثل پولس به دمشق گریخته بودند. پولس از طرف کاهن اعظم ماموریت یافت که ایشان را دستگیر کرده، باز گرداند.
به روایت لوقا[8] پولس در نزدیکی دمشق نوری دیده و صدایی شنیده که او را مخاطب قرار داده است: «اما سولس هنوز تهدید و قتل بر شاگردان سرور همی دمید و نزد رئیس کاهنان آمد 2 و از او نامه‌ها خواست بسوی كنایسی كه در دمشق بود تا اگر كسی را از اهل طریقت خواه مرد و خواه زن بیابد ایشان را بند نهاده به اورشلیم بیاورد3 و در اثنای راه چون نزدیك به دمشق رسید ناگاه نوری از آسمان، دور او درخشید 4 و به زمین افتاده، آوازی شنید كه بدو گفت:‌ “شاؤل شاؤل برای چه بر من جفا می­كنی؟” 5 گفت: “ای سرور تو كیستی؟” سرور گفت: “من آن عیسی هستم كه تو بدو جفا می­كنی. 6 لیكن برخاسته به شهر برو كه آنجا به تو گفته می­شود چه باید كرد.”
7 اما آنانی كه هم سفر او بودند خاموش ایستادند چون كه آن صدا را شنیدند لیكن هیچ كس را ندیدند. 8 پس سولس از زمین برخاسته چون چشمان خود را گشود هیچ كس را ندید و دستش را گرفته او را به دمشق بردند 9 و سه روز نابینا بوده چیزی نخورد و نیاشامید.»
پولس ادعا کرد که آن صدا، صدای عیسی مسیح بوده است. البته کسی این ادعا را تایید نکرده است و مدعی مکاشفه خود پولس است و لوقا که شاگرد اوست نیز روایت کننده آن است و غیر از این شاهدی از تاریخ صدر مسیحیت برای آن یافت نمی­شود.

دوران اختلاف سولان
با ورود پولس به جهان مسیحیت او که تا پیش از این مسبب اذیت و آزار مسیحیان بود در تغییر مسیری ناگهانی و با اشتیاق فراوان به تبلیغ مسیحیت پرداخت. اما او نمی­توانست به اورشلیم برود. زیرا چندی پیش در آنجا شکنجه­گر مسیحیان بود. بنابراین از وسعت قلمروی امپراتوری استفاده کرد و برای تبلیغ به قسمتهای دیگر امپراتوری روم رفت. البته پس از ایمان آوردن، پولس سه سال را در سکوت سپری کرد. او خود می­گوید:
«و به اورشليم هم نزد آناني كه قبل از من رسول بودند نرفتم بلكه به عرب شدم و باز به دمشق مراجعت كردم پس بعد از سه سال براي ملاقات پطرس به اورشليم رفتم و پانزده روز با وي بسر بردم اما از ساير رسولان جز يعقوب برادر خداوند را نديدم»[9]
اما آموزه­هایی که او تعلیم می­داد با آموزه­های دیگر حواریون و بویژه جانشین عیسی؛ پطرس، متفاوت بود. این تفاوت بقدری در جهان مسیحیت اثرگذار بود که نویسندگان مسیحی پس از او ، وی را دومین موسس مسیحیت خواندند.[10]

اختلافات پولس و کلیسا
نخستین اختلاف بین کلیسای نخستین و پولسی که تازه مسیحی شده بود در مسأله رسولان عیسی واقع شد؛ زیرا پولس مدعی شد که برای تبشیر امتها خوانده شده و امر تبشیر یهودیان را نیز در حیطه وظیفه رسولان می­دانست.
یکی از موارد اختلاف، ختنه شدن نوکیشان بود که رسولان سخت بدان پایبند بودند، اما پولس خواستار حذف آن بود. به همین منظور شورایی در اورشلیم برپا شد و پولس از این نبرد، برنده خارج شد.
اختلاف بعدی در مورد عمل به شریعت بود که عمل به آن برای نوکیشانی که تا پیش از این مشرک بودند طاقت فرسا بود. در این مورد توافقی حاصل نشد و در نهایت پولس مسیرش را از حواریون جدا کرد.
در قدم بعد پولس مهم­ترین تئوری خود را اظهار کرد؛ او معتقد بود که عیسی خدایی است که برای نجات بندگانش در پیکر انسانی جان داده است. این عقیده او سبب شد تا پیروان پطرس (و دیگر حواریون) که بعدا به نام ابیونی­ها خوانده شدند و رعایت شریعت را لازم دانسته و مسیح را به عنوان پیامبر خدا پذیرفته بودند؛ پولس را کافر بخوانند.[11]

بهره برداری یهود و روم از این اختلافها
با آشکار شدن اختلافی که میان پیروان عیسی رخ داده بود، دستگاه حکومت و کارگزاران امپراتور در مناطق مختلف به مبارزه خود با مسیحیت شدت بیشتری بکار بردند. در این میان مسیحیتی که توسط حواریون عیسی تبلیغ می­شد با روند کاهشی مواجه شده بود؛ زیرا حواریون فقط در منطقه فلسطین به تبشیر پرداختند و با سرکوب حکومت روز بروز کمتر می­شدند اما پیروان پولس که در تمام امپراتوری پراکنده بودند از این آسیب در امان بودند. زیرا پولس با دعوت كليساها به فرمانبردارى محض از حكومت و حاكمان، خود را براى حكومت‏ بى‏خطر جلوه مى‏داد.[12]
از طرف دیگر یهودیان هم که از این جماعت بدعت گذار (به زعم خودشان) خرسند نبودند از طرق مختلف به آزار ایشان می­پرداختند. مثلا به مسیحیان تهمت­های ناروا زده و ایشان را به حکومت معرفی می­کردند و از پذیرش ایشان در کنیسه­ها خودداری می­کردند.
در نتیجه طبیعی همین اوضاع در سال 64 نرون با به آتش کشیدن رُم عده زیادی از مسیحیان را قتل عام کرد که پولس و پترس نیز در این میان به قتل رسیدند. اما به هر روی با وجود این فضای ملتهب، مسیحیت به رشد خود ادامه داد.

پیروزی و ماندگاری پولس
در نبردی که بین رسولان و جانشینان عیسی با پولس روی داد در نهایت پولس به پیروزی رسید. علت اساسی این امر در چند نکته نهفته بود:
1- پولس مسیحیتی را ترویج داد که مطابق میل مردم مشرک امپراتوری بود و پذبرش آن برای ایشان راحت­تر بود اما حواریون مسیحیتی را ترویج دادند که دارای شریعتی سخت بود.
2- الهیاتی که پولس ترویج داد مورد پسند مردمی بود که عادت به پرستش خدای محسوس داشتند. در صدر این اعمال پولس آموزه تجسم عیسی قرار داشت.
3- پولس با حاکمان از در مسالمت وارد شده بود و برای ایشان بی­خطر می­نمود و به پیروان خود نیز دستور به اطاعت از حکومت را صادر کرده بود:
«1هر شخص مطیع قدرت­های برتر بشود. زیرا كه قدرتی جز از خدا نیست و آن­هایی كه هست از جانب خدا مرتب شده است. 2 حتّی هر كه با قدرت مقاومت نماید مقاومت با ترتیب خدا نموده باشد و هر كه مقاومت كند حكم بر خود آورد. 3... پس اگر می خواهی كه از آن قدرت ترسان نشوی نیكویی كن كه از او تحسین خواهی یافت. 4 زیرا خادم خداست برای تو به نیكویی لكن هرگاه بدی كنی بترس چون كه شمشیر را عبث برنمی­دارد. زیرا او خادم خداست و با غضب، انتقام از بدكاران می­كشد. 5 لذا لازم است كه مطیع او شوی...»[13]
در نتیجه حکومت نیز با پیروان مسیحیتی که از سوی پولس تبلیغ می­شد کاری نداشتند اما پیروان حواریون که به پیروی از تعالیم عیسی با حاکمان ظالم مخالفت می­کردند همواره در خطر بودند.
4- حواریون تحت تاثیر فعالیت­های پولس فقط در فلسطین به تبشیر پرداختند اما پولس که در اورشلیم و در خاستگاه مسیحیت راستین جایی نداشت؛ تمامی قلمرو امپراتوری را برای تبلیغ خود برگزید...
در نتیجه این موارد بود که پس از پایان قرن اول میلادی، غالب مسیحیت پولسی بود. اما قضاوت در مورد این که حواریون بدعت گذار بودند یا پولس؟ جای اندکی تامل دارد که با مراجعه به متون مقدس مسیحی پاسخ آن روشن می­شود.
نیچه متفکر بزرگ عالم مسیحیت نیز به این نکته توجه کرده و در آخرین اثر خود به نام دجال، پولس را بنیان گذار واقعی مسیحیت و در عین حال بزرگ­ترین تحریف کننده آن توصیف می­کند.[14]

[1] - انجیل متی، 18:16-19

[2] - ناس، جان بایر؛تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران،انتشارات علمی فرهنگی،1382،چاپ13، ص 611

[3] - همان، ص 611

[4] - اعمال رسولان، 1:9

[5] - اعمال رسولان، 58:7 – 1:8

[6] - اعمال رسولان 3:8

[8] - اعمال رسولان، 3:9-19

[9] - غلاطيان 1 :17 ـ19

[10] - گریدی،جوان ا؛مسیحیت و بدعتها،عبدالرحیم سلیمانی اردستانی،قم، موسسه طه، 1384، چاپ دوم، ص 47

[11] - مسیحیت و بدعتها، ص 43-44

[12] - نامه به روميان 13 :1ـ 5

[13] - نامه به رومیان، 1:13- 5

[14]- کونگ،هانس؛ متفکران بزرگ مسیحی، گروه مترجمان، قم، دانشگاه ادیان و مذاهب، سال 1386، ص 17