جمع بندی چرا افرادی به غیر از امام صادق (ع) معنای آیه هشتم سوره تکاثر را نمیدانستند؟

سؤال:
چرا افرادی به غیر از امام صادق (علیه السلام) معنای آیه هشتم سوره تکاثر را نمی‌دانستند؟

پاسخ:
«ثُمَّ لَتُسْئَلُنَّ يَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعيمِ» (1)؛ سپس در آن روز (همه شما) از نعمتهايى كه داشته ‌ايد بازپرسى خواهيد شد.
این آیه کریمه می‌فرماید: در قيامت از نعمتها سؤال مى‏‌شود از این که چگونه بدست آورده‌ایم، چگونه از آن استفاده کرده‌ایم و ...
روایات مختلفی ذیل آیه وارد شده و مصادیقی از این نعمت‌هایی که در قیامت مورد بازپرسی قرار می‌گیرند را برای ما مشخص نموده‌اند که یک موردش روایت مورد اشاره شما است كه می‌گوید:
ابو حنيفه از امام صادق (علیه السلام) در باره تفسير اين آيه سؤال كرد. امام فرمود: عقيده تو چيست؟ عرض كرد: غذا و طعام و آب خنک.
امام فرمود: اگر خدا بخواهد تو را روز قيامت در پيشگاهش نگه ‏دارد تا از هر لقمه‏‌اى كه خورده‏ اى و از هر جرعه‏‌اى كه نوشيده‏‌اى از تو سؤال كند، بايد بسيار در آن جا بايستى! ابوحنیفه عرض كرد: پس نعيم چيست؟ فرمود: ما اهل بيت هستيم كه خداوند به وجود ما به بندگانش نعمت داده، و ميان آن‌ها بعد از اختلاف الفت بخشيده و دل‌هاى آنان را به وسيله ما به هم پيوند داده و برادر خود ساخته، بعد از آن كه دشمن يكديگر بودند و به وسيله ما آن‌ها را به اسلام هدايت كرده ...، نعيم همان پيامبر و خاندان او است.
«نعيم» معناى گسترده ای دارد و به حسب لفظ، شامل همه نعمت‌ها مى‏‌شود (1)، منتها نعمت‌هايى كه اهميت بيشترى دارند مانند نعمت ولايت اهل بیت، از مهم‌ترین مصادیق نعمت‌های الهی هستند و مورد سؤال قرار خواهند گرفت كه آيا حق آن‌ها ادا شده یا نه؟
امثال این روایت كه نعمت‌هاى مادى را از شمول اين آيه نفى مى‏‌كند، ظاهرا ناظر به اين معنى است كه شما نبايد مصداق‌هاى مهم‌تر را رها كرده و تنها به مصداق‌هاى كوچک‌تر رو آوريد!
امام صادق گویی با این سخنشان، به امثال ابو حنیفه (که عملا ولایت اهل بیت را قبول نداشتند)، یادآوری می‌کند که: شما مهم‌ترین نعمت‌های الهی (مانند ولایت اهل بیت) را که در برابر آن مسؤول هستید و فردای قیامت از آن بازپرسی خواهید شد را رها کرده‌اید و تنها به نعمت‌های ساده اهمیت می‌دهید! بدانید که یکی از مهم‌ترین نعمت‌های الهی بر مردم، نعمت ولایت اهل بیت است؛ همان‌ها که حافظان حقیقی دین و مفسران واقعی قرآن و مرجع علمی اسلام و الگوهای برجسته زندگی هستند. این نعمت است که باید به آن توجه ویژه داشته باشید و با ارج نهادن و استفاده کردن از آن، شكرش را به جا آورید. (2)
برخی نیز گفته‌اند که:
یک وجه جمع دیگر بین این روایت که می‌فرماید «نعمت ما هستیم، خداوند بزرگوارتر از آنست که از نعمت‌های مادی که خودش به بنده‌اش داده است سوال بپرسد»، با روایاتی که می‌فرماید: «از مالتان سوال می‌شود که از کجا بدست آورده اید و در چه راهی صرف کرده‌اید»، این است که: اگر کسی ولایت ائمه را پذیرفت و ولایت‌مدار بود و در مسیر اهل بیت حرکت کرد، تمام نعمت‌ها را به جا مصرف می‌کند؛ مانند روایتی که راجع به نماز است و می‌فرماید: ان قبلت قبل ما سواها و ... .

منابع:
1. تکارثر: 102/ 8.
2. طباطبایی، سید محمد حسین، الميزان فی تفسير القرآن، ج‏ 20، ص 352.
2. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏27، ص 286.