بررسی مضامین شعر جاهلی تا عصر بنی امیه
تبهای اولیه
بررسی محتوای اشعار جاهلی تا عصر بنی امیه .....
با سلام
شعر و خطابه تا حدّی بین اعراب قبل از اسلام رواج داشته است.
امّا از آنجا که اشعارو خطابههای آنها از محتوای عالی و احساسات پاک انسانی تهی بوده، هرگز نشانه فرهنگ و دانش آنها به حساب نمیآید.
عرب جاهلی در مجالس عیش و عشرت و در میادین جنگ و تحریک به انتقام و یانشان دادن فضل و برتری خود و هجو قبیله مخالف به شعر و خطابه اقدام نموده است.
یعقوبی میگوید: «شعر در میان عرب به جای حکمت و دانش بود، و یکی از مفاخرقبیلهای بهشمار میرفت که هدف آن همان تخاصم با یکدیگر و مدح و هجو نمودنهمدیگر بوده است.
[ - تاریخ یعقوبی، ج ۱، ص ۲۶۲ ]
آلوسی دراین باره میگوید: «از آنجا که عرب جاهلی تفاخر به حسب و نسب میکردو قصد داشت تا شرف و مجد و آقایی خود را حفظ کند وقتی حوادثی از قبیل جنگ وغارت در بین آنها پدید میآمد آنان محتاجترین افراد به کلماتی بودند تا آنها را نسبت بهثار و انتقام تحریک کند و دور کننده قبیلهشان از ننگ و عار باشد لذا آنها علاوه براستفاده از شعر، در این باب از خطابه نیز استفاده میکردند.
[ - بلوغ الارب، ص ۱۵۱ ]
با نگاهی گذرا به «معلّقات سبع» یعنی اشعار برگزیدهء قرن ششم میلادی که برجستهترین اشعار عصر جاهلی بهحساب میآمد روشن خواهد شد.
این اشعاربخاطر عظمتی که نزد مردم داشته است بر حریر مصری و با آب طلا نوشته شده و بردیوار کعبه آویخته بود.
محتوای آنها چیزی جز شراب، معشوقه، شمشیر و شتر و... چیزدیگری نیست بهعنوان نمونه شعر «طرفة» شاعر یکی از معلقات سبع را ذکر میکنیم:
او در وصف شتر میگوید: «... چون میایستد در عظمت و شکوه درست چونپلهای رومی است. گلگونه، قوی پشت، تکاور و سبک رفتار است، کوهانش چون طاقیاست که از سنگهای سخت برآمده است.
گاهگاهی ناقه من با آن سر بزرگ و دست وپای بلندش چنان در رفتار به نشاط میآید که هر بار از جاده خارج میشود...
[ - معلقات سبع، ترجمه عبدالحمید آیتی، اشرافی، ص ۳۲ ]
قرآن کریم در مذمّت شعرای عصر جاهلی میفرماید:
«وَالشُّعَرََاءُ یَتَّبعُهُمُ الْغََاوُنَ اَلَمْ تَرَ اَنَّهُمْ فیِِ کُلِّ وََادٍ یَهیِِمُونَ
[ - شعراء (۲۶)، آیات ۲۲۴ - ۲۲۵. جهت اطلاعات بیشتر در این زمینه به تفسیر المیزان و مجمع البیان ذیل این آیه شریفه مراجعه فرمایید ]
شاعران کسانی هستند که گمراهان از آنان پیروی میکنند آیا نمیبینی که آنها در هر وادیسرگردانند.
و کَذََلِکَ مََا اَرْسَلْنََا مِنْ قَبْلِکَ فیِِ قَرْیَةٍ مِنْ نَذیِِرٍ اِلاََّ قََالَ مُتْرَفُوهََا اِنََّا وَجَدْنََا ََابََاءَنََا عَلیََ اُمَّةٍ وَ اِنََّا عَلیََ ََاثََارِهِمْ مُقْتَدُون
[ - زخرف (۴۳)، آیهء ۲۴. و این گونه در هیچ شهر و دیاری پیش از تو پیامبر انذارکنندهای نفرستادیم مگر اینکه ثروتمندان مست و مغرور آن گفتند: «ما پدران خود را بر آیینی یافتیم و به آثار آنان اقتدا میکنیم.»]
کتاب: زمینه های قیام امام حسین (ع) (ج۱)