جمع بندی مدح و تملق

سوال: در طول تاریخ مدح کردن و تملق کردن در تمامی موارد زیاد وجود داشته مخصوصا تملق روا و ناروا به پادشاهان و قدرتمندان تاریخ و همیشه این امر نکوهیده بوده است چون در اسلام ستایش خداوند مورد تایید است و همیشه بر شرافت همه ی انسان ها تاکید شده است. پس چرا اکنون با توجه به بالا رفتن فهم جامعه هنوز به تملق گویی و پایین آوردن شرف انسانی، نظیر دست بوسیدن، اصرار می ورزند و آیا این رفتار گناه نیست؟

پاسخ: قبل از پاسخ به سوال بهتر است نخست به احادیثی در باره تملق نظری بیندازیم:

امیرالمومنین علی علیه السلام:
اَلثَّناءُ بِاَكثَرَ مِنَ الستِحقاقِ مَلَقٌ وَ التَّقصيرُ عَنِ الستِحقاقِ عِىٌّ اَو حَسَدٌ؛
تعريف بيش از استحقاق، چاپلوسى و كمتر از استحقاق، از ناتوانى در سخن و يا حسد است. 1

امام صادق علیه السلام:
قالَ لُقمانُ لاِبنِهِ: وَلِلحاسِدِ ثَلاثُ عَلاماتٍ: يَغتابُ إِذا غابَ وَيَتَمَلَّقُ إِذا شَهِدَ وَيَشمَتُ بِالمُصيبَةِ؛
لقمان به فرزندش گفت: حسود را سه نشانه است: پشت سر غيبت مى‏ كند، روبه رو تملّق مى‏ گويد و از گرفتارى ديگران شاد مى‏ شود. 2

امام هادی علیه السلام به کسی که در ستایش از ایشان افراط کرده بود فرمودند:
أقبل علی شأنک، فإن کثرة الملق یهجم علی الظنة، و اذا حللت من أخیک فی محل الثقة فاعدل عن الملق الی حسن النیة؛از این کار خودداری کن که تملق بسیار، بدگمانی به بار آورد و اگر برادر مؤمنت مورد اعتماد تو واقع شد، از تملق او دست بردار و حسن نیت نشان ده. 3

امام علی علیه السلام:
الْمُنافِقُ وَقِحٌ غَبىٌّ مُتَمَلِّقٌ شَقىٌّ؛
منافق، بى‏شرم و كودن، چاپلوس و بدبخت است. 4

اما در مورد سوال شما باید عرض کنم،با توجه به احادیث ذکر شده، هر نوع اظهار فروتنی برای دیگران تملق حساب نمی شود. همانطور که در حدیث اول نیز به صراحت بیان شده، میزان استحقاق فرد مورد نظر است. در مورد بوسیدن دست نیز بعضی از موارد ایراد ندارد. به طور کلي در روايات از بوسيدن دست ديگران، مگر دست پدر و مادر و امامان علیهم السلام و سادات منع شده است؛ ولي بوسيدن دست علما اگر به اين عنوان باشد که آنها شاگردان مکتب امامان علیهم السلام، و رواج دهنده روش و منش آنها، و مشعل داران علم و هدايت در جامعه بشري مي باشند، در واقع نوعي تکريم علم و عمل و بزرگداشت کمال و فضيلت است و اشکالي ندارد، بلکه بيانگر روح تواضع و کرنش در برابر بزرگي و عظمت مي باشد.

پی نوشت:
1.نهج البلاغه، حكمت 347
2. خصال، ص‏121
3. مسند الامام الهادی، ص 302
4. غررالحكم، ح 1852