بیهوده گویی

روایات موجود در این زمینه اهمیت پرهیز از سخن بیهوده را نمایان می سازد

رسول خدا صلی الله علیه و آله در حدیث طولانی معراج می فرمایند:دیدم که دوزخ هفت در داشت و بر هر دری سه جمله نوشته شده بود بر در پنجم نوشته بودند
و لا تکفر منطقک فبما لا یعنیک فتسقط من رحمة الله(1
و در آنچه بیهوده است بسیار سخن نگو که از رحمت خدا ساقط می شوی

و در جای دیگر می فرمایند:
من حسن الاسلام المرء ترکه مالا یعنیه(1
از خوبی اسلام آدمی است که آن چه به کارش نمی آید ترک کند

امام علی علیه السام یکی از صفات مومنان را دوری از سخن بی فایده ر می شمرد و از گزافه گویان اظهار شگفتی می کند
در شگفتم از کسی که سخنی می گوید که در دنیا سودی ندارد و در آخرت اجری نخواهد داشت(3

پی نوشت:
1- مستدرک الوسائل ج 13 ص 126
2- بحارالانوار ج 68 ص 277
3- غررالحکم ص 214

روزی امیر مومنان علی علیه السلام از کنار مردی که فراوان سخن می گفت عبور کرد ایستاد و خطاب به وی فرمودند:
ای مرد همانا تو با (این گفتارت)نامه ای را به سوی پروردگارت نزد دو فرشته نگاهبانت پر می کنی(گفتار بیهوده تو نوشته می شود) پس از آنچه مفید است سخن بگو و چیز بیهوده را رها کن (1
سخن نابجا هم اگر چه درباره موضوعی مفید باشد نکوهیده است زیرا افزون بر آن که فایده ای ندارد چه بسا کاستی شخص گوینده را نیز در پی داشته باشد

امام صادق علیه السلام هم می فرمایند:
بسیاری از سخنان مفید را ترک کن تا برای آنها جایگاهی مناسب بیابی چه بسا گوینده به حقی که در جایگاه نامناسب سخن می گوید و در سختی قرار گرفته نابود می شود(2

پی نوشت:
1- وسائل الشیعه ج 12 ص197
2- مستدرک الوسائل ج 9 ص 27

ریشه های بیهوده گویی

1- کنجکاوی بیجا
اشتیاق به دانستن چیزی که برای شخص سودس ندارد یا کاوش در مسائل غیر مفید از عوامل مهم بیهوده گویی است البته این نباید ا مساله کسب دانش و فهمیدن امور مفید و نیکو اشتباه شود مقصود از این عامل حرص به دانستن چیزهایی است که فقط سرگرم کننده ولی بی فایده اند

2- علاقه فراوان و صمیمیت
شدت علاقه به دیگری موجب پیدایش میل فراوان به سخن گفتن با او می شود که این می تواند انسان را به بیهوده گویی و پرگویی وا دارد ،فرد در این حال آن قدر سرگرم سخن گفتن است که به مفید بودن یا نبودن گفتارش توجه ندارد

3-وقت گذرانی
گاه گوینده به اشتباه گمان می کند که وقت اضافی دارد و با سخن گفتن می تواند این وقت را پر کند برای همین به سخن گفتن درباره هر چیزی پرداخته ،وقت خویش را هدر می دهد

4- حب جاه(جلب توجه)
سخن گفتن گاه برای جای گرفتن در دل دیگران است که در این حال فرد با سخن گفتن می کوشد توجه دیگران را به خود جلب کند تا مردم به ارتباط با او تمایل نشان دهند

پیامدهای زشت بیهوده گویی

1- تباه شدن عمر
کم ترین زیان کلام بیهوده برای شخص متکلم تباه شدن عمر اوست که بزرگترین سرمایه زندگی او شمرده می شود آن چه انسان در این جهان به دست می آورد به سبب عمر اوست انسان می تواند از این بخش زندگانی برای جهان آخرت خود توشه بردارد و البته با گفتن سخنان بیهوده که هیچ فایده دنیایی و آخرتی ندارد این فرصت از بین می رود

اگر زمانی را که صرف سخنان بیهوده می کند به سکوت بگذراند و در سکوتش هم به یاد حق باشد گنجینه ای بزرگ برای آخرت خویش ذخیره کرده است افزون بر این انرژی خود را نیز نگاه داشته است

2- حقارت در اجنماع
کلام بی فایده و اضافی سبب کاستی مقام گوینده می شود زیرا هر سخنی به صورت معمول مخاطبی دارد و مخاطب با شنیدن سخنان بی ارزش از گوینده ، ارج و منزلت پیش از شنیدن را برای او باور نخواهد داشت

3- زمینه سازی گناهان زبان
سخن بیهوده ،زمینه ورود انسان به وادی گناهان زبان را فراهم می سازد زیرا بیهوده گویی از شهوت کلام سرچشمه می گیرد و این اشتها به سخن گفتن خطرهایی چون غیبت ،دروغ ،فرو رفتن در باطل،و.....را در پی دارد

کسانی که شهوت سخن دارند بسیار آسان تر از دیگران به گفتار حرام دچار می شوند روشن است که بیهوده گویی و پرگویی انسان را به وادی گناه نزدیک می سازد زیرا سخن درست اندک است و شخص پرگو برای سخن گفتن به نادرست روی می آورد

چنانکه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله می فرمایند:
کسی که بسیار سخن گوید خطایش فراوان می شود و کسی که خطایش فزونی گیرد گناهانش بسیار شود و کسی که گناهانش فراوان شود دوزخ برای او بهتر است (1

از لقمان حکیم هم روایت شده که فرمود:
کسی که بسیار سخن گوید خطایش فراوان می شود و کسی که خطایش فراوان شود کار بیهوده اش فزونی می گیرد و کسی که بیهوده کاری اش فزونی گیرد دروغش افزون می شود و کسی که دروغش فراوان شود گناهانش بسیار می شود(2

4- دوری از رحمت الهی
بیهوده گویی انسان را از رحمت خداوند دور می سازد همانگونه که رسول خدا صلی الله علیه و اله در حدیث معراج فرمودند بر در پنجم دوزخ نوشته شده بود درباره آنچه به کارت نیاید (برای تو بی فایده است) بسیار سخن مگو که از رحمت خدا ساقط می شوی(3

پی نوشت:
1- المحجة البیضاء ،ج 5 ،ص 196
2- ارشاد القلوب ج 1،ص 104
3- مستدرک الوسائل ،ج 13 ،ص 126

5 نابودی خرد
عقل انسان را ه پیشرفت و کمال فرا می خواند سرگرم شدن به امور زاید و بی فایده حرکتی در جهت خلاف فرمان عقل بوده موجب نابودی آن می شود از امام علی علیه السلام نقل شده است:
ضایع شدن عقل ها در جست وجوی کارهای زاید است(1

6- از دست دادن امور مفید
هنگامی که شخص به امور بی فایده سرگرم شود از آنچه مفید و سودمند است باز می ماند یعنی نه تنها سودی نمی برد بلکه منفعت های بسیاری را از دست می دهدحضرت علی علیه السلام می فرمایند:
هر کس خود را به چیزی که به کارش نیاید سرگرم سازد آنچه را که به کارش آید از دست می دهد(2

7- گمراهی
بیهوده گویی موجب نابودی خرد می شود و بااز دست دادن خرد و اندیشه به خطا رفته انسان راه کمال و سعادت را گم خواهد کرد امیرمومنان علیه السلام می فرمایند:
قرار گرفتن تو در آنچه به کارت نمی اید نادانی گمراه کننده ای است(3

8- خستگی شنونده
بیهوده گویی افزون بر زیانهای پیش گفته موجب ملامت و خستگی شنونده نیز می شود که این خود بی میلی شنونده به هم سخن شدن با بیهوده گو را در پی خواهد داشت
امام علی علیه السلام می فرماید:
از پرگویی بپرهیز زیرا بر لغزش ها می افزاید و کسالت و خستگی را بعه دنبال می آورد(4

پی نوشت:
1- غررالحکم ،ص 476
2- غررالحکم ،ص 477
3- غررالحکم ،ص 477
4- غررالحکم ص 212

ر اههای درمان بیهوده گویی

درمان بیهوده گویی از دو راه علمی و عملی ممکن است:

دقت در پیامدهای سخن بی فایده و یاد آوری مستمر آنها سبب ترک این عادت ناشایست می شود بیهوده گو باید بداند که عمر عزیزش برنمی گردد پس نباید آن را صرف کار بیهوده کند اگر شدت علاقه ،او را به بیهوده گویی وا داشته است بداند که با این کار عمر دوستش را تباه می کند در حالی که می تواند با سخنان سودمند محبت خویش را ابراز کند

به یاد آوردن ارزش والای ذکر خدا و اندیشه در مبدا و معاد نیز او را بر ضد بیهوده گویی تشویق و تحریک می کند

سرگرم شدن به کارهای مفید و سودمند کوششی مناسب برای ترک عادت بیهوده گویی است زیرا پرداختن به بیهوده گویی انسان را از کارهای سودمند از داشته است پس برای ترک آن باید به ضدش عمل کنی

امیر مومنان علیه السلاممی فرمایند کسی که آنچه را که به کارش آید کنار گذارد در آنچه به کارش نیاید (مفید نباشد)قرار می گیرد(1

پی نوشت:
1- غررالحکم ص 477