جمع بندی نظر شما درمورد جشن تکلیف خانگی چیست؟

جشن تکلیف خاطره ای شورانگیز

تکلیف به معنای آغاز مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی و احساس مسئولیت در برابر خود، خدا و خلق خداست و مرحله ای حساس و سرنوشت ساز از زندگی هر مسلمان است؛ نشان دار کردن این دوره از زندگی و ایجاد فضائی مثبت، شاد و مفرح و دوست داشتنی برای نسل جوان، این لحظه تاریخی را برای آنان به یاد ماندنی و خاطره انگیز می کند و کمک شایانی به انتخاب صحیح و اصولی و کامل از دینداری برای نوجوانان می کند؛ بنابراین برگزاری جشن های جمعی کوچک و بزرگ به مناسبت آغاز تکلیف در مدارس، محافل خانگی و سایر محافل یک ضرورت می باشد.

برگزاری جشن تکلیف به گونه ای حایز اهمیت است که «سید ابن طاووس» (۵۸۹-۶۶۴ق) یکی از عالمان فرهیخته جهان اسلام و از محدثان بزرگ شیعه سالروز به تکلیف رسیدن خود را جشن می گیرد و از کسانی که این روز را جشن گرفته اند به نیکی یاد کرده و می فرمود:

«چرا روز تشرف به تکلیف، مجهول و نامش در میان اهل تکلیف متروک است؟ من خود و فرزندان خود را توصیه می کنم که حق این روز بزرگ را ادا کنند و با تعظیم و تجلیل با آن برخورد نمایند».

ایشان در این باره نوشته اند:

«سزاوار چنین است كه روز تشرف به شرف تكلیف را از بزرگترین عیدها قرار دهد، زیرا آن، اصل و اساس تمام عیدهاست، هم دردنیا و هم درآخرت، و سایر عیدها فرع آن هستند. پس باید تاریخ این روز را حفظ كرده و وقت و ساعت تشرف به تكلیف را ضبط كند كه هرسال در چنین روزی به شكر و ثنای مالك ارحم الراحمین و مدح بارگاه فراگیر او قیام كرده و به وظیفه عبودیت و بندگی بپردازد و به اهل حاجت و بینوایان صدقه دهد، چنانكه شایسته ایام سرور و بشارت ها و عیدهاست».

جمع بندی

پرسش:

نظر شما دربارۀ جشن تکلیف خانگی که برخی خانواده ها در خانه برای فرزندشان می گیرند، چیست؟

پاسخ:

جشن تکلیف خاطره ای شورانگیز

تکلیف به معنای آغاز مسئولیت پذیری فردی و اجتماعی و احساس مسئولیت در برابر خود، خدا و خلق خداست و مرحله ای حساس و سرنوشت ساز از زندگی هر مسلمان است؛ نشان دار کردن این دوره از زندگی و ایجاد فضائی مثبت، شاد و مفرح و دوست داشتنی برای نسل جوان، این لحظه تاریخی را برای آنان به یاد ماندنی و خاطره انگیز می کند و کمک شایانی به انتخاب صحیح و اصولی و کامل از دینداری برای نوجوانان می کند؛ بنابراین برگزاری جشن های جمعی کوچک و بزرگ به مناسبت آغاز تکلیف در مدارس، محافل خانگی و سایر محافل یک ضرورت می باشد.

برگزاری جشن تکلیف به گونه ای حایز اهمیت است که «سید ابن طاووس» (۵۸۹-۶۶۴ق) یکی از عالمان فرهیخته جهان اسلام و از محدثان بزرگ شیعه سالروز به تکلیف رسیدن خود را جشن می گیرد و از کسانی که این روز را جشن گرفته اند به نیکی یاد کرده و می فرمود:

«چرا روز تشرف به تکلیف، مجهول و نامش در میان اهل تکلیف متروک است؟ من خود و فرزندان خود را توصیه می کنم که حق این روز بزرگ را ادا کنند و با تعظیم و تجلیل با آن برخورد نمایند».(1)

ایشان در این باره نوشته اند:

«سزاوار چنین است که روز تشرف به شرف تکلیف را از بزرگترین عیدها قرار دهد، زیرا آن، اصل و اساس تمام عیدهاست، هم دردنیا و هم درآخرت، و سایر عیدها فرع آن هستند. پس باید تاریخ این روز را حفظ کرده و وقت و ساعت تشرف به تکلیف را ضبط کند که هرسال در چنین روزی به شکر و ثنای مالک ارحم الراحمین و مدح بارگاه فراگیر او قیام کرده و به وظیفه عبودیت و بندگی بپردازد و به اهل حاجت و بینوایان صدقه دهد، چنانکه شایسته ایام سرور و بشارت ها و عیدهاست».(2)

متأسفانه امروزه شاهد هستیم که برخی از مراسم های جشن تکلیف در مدارس و یا دیگر ارگان ها و یا حتی خانه ها به ابتذال کشیده شده و با حاشیه هایی ناشایست و ناهمگون همراه می شوند. شایسته است والدین و مربیان این گونه مراسم ها را به خوبی مدیریت کنند و بر آن نظارت داشته باشند تا آغاز دینداری به گناه آلوده نشود.

آثار تربیتى جشن تکلیف

جشن تکلیف، نقش تربیتى بسیاری در اصلاح و رشد جامعۀ انسانى دارد. جشن تکلیف در آغاز زندگى نوین فرزندان، می تواند آنها را دگرگون و متحول کند و نقش مهمى در حفظ نظام ارزشى و تربیتى جامعه داشته باشد. اساساً یک از شعایر الهى که قدرت بیشترى در ایجاد جاذبۀ معنوى و حرکت انسان ها به سوى خوبی ها داشته باشد، از اهمیت افزون ترى برخوردار بوده و بزرگداشت و نکوداشت آن ضروری تر است.

الف) خاطره اى سازنده

نخستین اثر جشن تکلیف، ایجاد یک خاطره شیرین تربیتى و معنوى، در ذهن پسر و دختر است. خاطره اى که هیچگاه فراموش نمی شود و براى همیشه راهنماى انسان است. این خاطره شیرین و سازنده تا پایان زندگى، راهنماى انسان به نیکی ها و زیبایی ها خواهد بود.

ب) بهره گیرى از بهترین فرصت تربیتى

یکى از اصول مهم تربیتى، بهره گیرى از فرصت هاى مناسب براى شکوفاسازى و پرورش استعدادهاست.

رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه و آله) می فرمایند:

«إنّ لِرَبِّكُم في أيّامِ دَهرِكُم نَفَحاتٍ فَتَعَرَّضُوا لَهُ لَعَلَّهُ أن يُصِيبَكُم نَفحَةٌ مِنها فلا تَشقَونَ بَعدَها أبداً» (3)؛ «در دوران زندگى شما فرصت هایى است که در آن نسیم هایى از جانب پروردگار شما براى شکوفایی تان می وزد مواظبت کنید که از آن بهره گیرید، شاید نسیمى نصیب شما شود در این صورت، هرگز بدبخت نخواهید شد».

به قول مولوی:

گفت پیغامبر که نفحت های حق *** اندرین ایام می آرد سبق

گوش و هش دارید این اوقات را *** در ربایید این چنین نفحات را

نفحه آمد مر شما را دید و رفت *** هر که را می خواست جان بخشید و رفت

نفحۀ دیگر رسید آگاه باش *** تا ازین هم وانمانی خواجه تاش

روایات اسلامى به مسلمانان توصیه می کند که فرصت را غنیمت بشمرند و براى هر کارى از فرصت مناسب آن استفاده کنند.

امام علی (علیه السلام) در روایتی می فرماید:

«إِنَّ الْفُرَصَ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ فَانْتَهِزُوهَا إِذَا أَمْكَنَتْ فِي أَبْوَابِ الْخَيْرِ وَ إِلَّا عَادَتْ نَدَماً» (4)؛ «به راستی فرصت ها مانند ابر (سریع) می گذرند، پس هر وقت کار خیری پیش آمد و انجام آن ممکن شد، آن فرصت ها را غنیمت شمارید و گرنه کار به ندامت و پشیمانی می کشد».

لحظه تکلیف، آغاز بهترین فرصت هاى شکوفایى است و بزرگداشت این لحظه در واقع، قرار گرفتن در معرض این نسیم سازنده و پرورنده پروردگار است.

ج) زمینه سازى اجتماعى ـ تربیتى

زمینه سازى نیز یکى دیگر از اصول اساسى تربیت است. نقش جامعه سالم در پرورش انسان هاى صالح و جامعه فاسد در پرورش انسان هاى فاسد، قابل انکار نیست. اسلام به سالم سازى محیط زندگى و ایجاد زمینۀ مناسب براى تربیت انسان هاى شایسته اهمیت می دهد. کسى را که آشکارا مرتکب کارهاى ناشایسته شده، مستحق مجازات می داند و در مواردى تا سرحد مرگ، مقررات وضع کرده است، تا از گسترش فساد جلوگیرى کند و محیط زندگى را سالم سازد. اسلام توصیه اکید دارد که مسلمانان در صحنۀ عبادت هاى جمعى، مانند نماز جمعه و جماعت و کنگرۀ بزرگ حج و همه مراسمى که براى بزرگداشت یاد و نام خدا و ارتباط با خدا برگزار می شود، حضور جدى داشته باشند.

حضور در صحنۀ شعایر الهى، جاذبۀ اجتماعى ایجاد می کند. این جاذبه در پرورش افراد جامعه، نقش اساسى دارد. جشن تکلیف، صحنۀ خاص تربیتى نوجوان، در حساس ترین مقطع زندگى اوست. بزرگداشت جشن تکلیف در واقع، بزرگداشت ارتباط با خداوند متعال است. اهمیت دادن به این جشن، ارتباط با خدا را براى همه به ویژه نونهالان و نوجوانان، جاذبه دار می کند. هر چه این جشن، با شکوه تر برگزار شود، رونق این ارتباط بیشتر می گردد و زمینه جذب نونهالان و نوجوانان را به اسلام عزیز بیشتر می کند.

د) رشد هنر متعهد

هنر متعهد، یکى دیگر از پایه هاى اساسى تعلیم و تربیت و شکوفایى استعدادهاى انسانى است. از آنجا که ریشه هاى اصلى هنر و انگیزۀ هنرمند براى پدید آوردن آثار زیبا، نیازها و خواست هاى جامعه است، یکى از بهترین ابزارهاى رشد هنر متعهد، زمینه سازى تبلیغاتى براى نیازهاى واقعى انسانهاست.

هم چنانکه تبلیغات در مورد نیازهاى کاذب، موجب رشد هنر غیرمتعهد می شود. جشن تکلیف، زمینه سازى تبلیغاتى مناسبى براى توجه دادن همگان، به ویژه هنرمندان به اصلی ترین نیاز انسان؛ یعنى ارتباط باخدا است. هرچه این جشن در افکار عموم مردم اهمیت بیشترى داشته باشد، هنرمندان انگیزه بیشترى پیدا می کنند تا هنر خود را در ابعاد نثر، نظم، نقاشى، فیلم سازى و... شکوفا سازند و هنر متعهد را در خدمت تعلیم و تربیت انسان ها قرار دهند.

هـ) آفت زدایى زندگى

چگونگى آغاز هر کارى، نقش مهمى در انجام و سرنوشت آن دارد. آغاز خوب، زمینۀ پایان شایسته است، عکس آن نیز صادق است:

خشت اول چون نهد معمار کج *** تا ثریا می رود دیوار کج

این سخن بدان معنا نیست که اگر کسى در آغاز تکلیف، راه نادرستى را انتخاب کرد، مجبور است مانند دیوار کج تا آخر ادامه دهد. دیوار کج اراده ندارد تا بتواند خود را راست کند، ولى انسان اراده دارد و هر وقت اراده کند، می تواند کژی هاى خود را اصلاح نماید. ولى بازگشت او به طور طبیعى دشوار است و هرچه جلوتر رفته باشد، دشوارتر؛ از این رو کسانى که از ابتداى زندگى مبتلا به انحراف اخلاقى بوده اند، کمتر موفق به توبه و بازگشت شده اند.

اسلام توصیه می کند مسلمان باید تلاش کند تا هر کارى را از ابتدا به صورت صحیح و شایسته انجام دهد. تأکید اسلام بر اینکه شروع هر کارى با نام خدا و یاد خدا باشد، از همین روست.

لحظۀ تکلیف آغاز زندگى جدید انسان است، آغازى که انسان شایستۀ خطاب آفریدگار جهان می گردد. جشن تکلیف و مراسم ویژه آن در آغاز این روز، نقشى سرنوشت ساز در پایان مطلوب آن دارد. کسى که لحظۀ نخستین تکلیف خود را با یاد خدا و بزرگداشت شعایر الهى آغاز می کند، با این انتخاب، سرنوشت سعادت جاوید را براى خود رقم می زند، و به سوى آینده اى روشن و موفقیت آمیز حرکت می کند.

معرفی منابع برای مطالعۀ بیشتر:

1. محمدی ری شهری، محمد، جشن تکلیف، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1375.
2. محمدی ری شهری، محمد، جشن تکلیف: یک دوره فشرده معارف اسلامی برای نوجوانان، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1386.
3. محمدی ری شهری، محمد، جشن تکلیف : ویژه بلوغ پسران، قم: موسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، 1392.
4. فیاضی، مجید، فصل شکوفایی 2: درباره تکلیف دختران، تهران: ستاد اقامه نماز، 1392.
5. معزی، حسینعلی، راهنمای برگزاری جشن تکلیف (عبادت): ویژه مدارس ابتدایی دخترانه و راهنمایی پسرانه، شیراز: امیدواران، 1389.
6. ابوالقاسم زاده، یزدان، فصل سبز شکفتن ویژه "جشن تشرف و شکوفایی" دانش آموزان پسر سوم راهنمایی و اول متوسطه، بابل: راز دانش، 1391.
7. کرمی، رضاعلی، راهنمای برنامه تکلیف دختران ویژه مربیان پرورشی دوره ابتدایی، تهران : اذان، 1379.

پی نوشت ها:

1. ابوالقاسم زاده، یزدان، فصل سبز شکفتن ویژه "جشن تشرف و شکوفایی" دانش آموزان پسر سوم راهنمایی و اول متوسطه، بابل: راز دانش، 1391، ص36.
2. همان، ص37.
3. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، ‏بحارالأنوار، بيروت‏: دار إحياء التراث العربي، ‏1403ق، ج68، ص221؛ هندی، علاءالدین علی المتقی بن حسام الدین، کنزالعمال فی سنن الاقوال و الافعال، بیروت: مؤسسة الرسالة، ‎۱۴۰۵ق، ح21324.
4. تمیمى آمدى، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم‏، قم‏: دفتر تبلیغات اسلامی‏، 1366، ص473.