چهل حديث اخلاق پسنديده
تب‌های اولیه
قرآن كريم
وَ لا تَسْتَوِى الْحَسَنَةُ وَ لاَ السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتى، هِىَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذى بَيْنَكَ وَ بَيْنَهُ عَداوَةٌ كَأَ نَّهُ وَلىٌّ حَميمٌ وَ ما يُلَقّاها إِلاَّ الَّذينَ صَبَروا و ما يُلَقّاها إِلاّ ذو حَظٍّ عَظيمٍ؛(سوره فصلت، آيه 34 و 35. )
هرگز خوبى و بدى يكسان نيست، بدى را با خوبى دفع كن تا دشمنان سرسخت همچون دوستان گرم و صميمى شوند. امّا جز كسانى كه داراى صبر و استقامتند به اين مقام نمىرسند، و جز كسانى كه بهره عظيمى (از ايمان و تقوا) دارند به آن نايل نمىگردند.
« 1 » پيامبر صلىاللهعليهوآله : ..
. وَ ما يَمْنَعُكَ أنْ تُحِبَّ أنْ تَعيشَ حَميدا وَ تَموتَ سَعيدا و اِنّما بُعِثْتُ عَلى تَمامِ مَحاسِنَ الأخْلاقِ؛
(مجمع الزوائد، ج 8 ، ص 23 . )
چه چيزى مانع توست كه زندگى پسنديده و مرگ با سعادت را داشته باشى، چرا كه من براى كامل نمودن اخلاق زيبا مبعوث شدهام.
« 2 » پيامبر صلى الله عليهو آله :
اَحَبُّكُمْ اِلَى اللّهِ اَحْسَنُكُمْ اَخْلاقا؛
(مجمع البيان، ج 10، ص 87 .)
محبوبترين شما در نزد خدا، خوش اخلاقترين شماست.
«3 » امام صادق عليهالسلام :
اِنَّ مِمّا يُزَيِّنُ الاِْسْلامَ الاَْخْلاقُ الْحَسَنَةُ فيما بَيْنَ النّاسِ؛
(مشكاة الأنوار، ص 422.)
خوش اخلاقى در بين مردم، زينت اسلام است.
رسولُ اللّه صلى الله عليه و آله و سلّم :
إنّ العَبدَ لَيَبلُغُ بحُسنِ خُلقِهِ عَظيمَ دَرَجاتِ الآخِرَةِ وشَرَفِ المَنازِل ، و إنَّهُ لَضَعيفُ العِبادَةِ .
بنده ، هر چند در عبادت ضعيف باشد، با اخلاق نيك خود در آخرت به درجات بزرگ و منزلتهاى والا دست مىيابد .
المحجّه البيضاء : 5 / 93 منتخب ميزان الحكمة : 182
عنه صلى الله عليه و آله و سلّم :
إنّ صاحِبَ الخُلقِ الحَسنِ لَهُ مِثلُ أجْرِ الصّائمِ القائم .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
همانا انـسـان خـوشخـو پـاداش روزهگـيـرِ شبزنده دار دارد .
الكافي : 2 / 100 / 5 منتخب ميزان الحكمة : 182
امير المؤمنين عليٌّ عليهالسلام :
حَسِّنْ خُلقَكَ يُخَفِّفِ اللّهُ حِسابَكَ .
امام على عليهالسلام :
اخلاقت را نيكو گردان ، تا خداوند حسابت را آسان گرداند .
أمالي الصدوق : 174 / 9 منتخب ميزان الحكمة : 184
الإمامُ الصّادقُ عليهالسلام :
حُسنُ الخُلقِ يَزيدُ في الرِّزقِ .
امام صادق عليهالسلام :
خوشخويى ، روزى را زياد مىكند .
بحار الأنوار : 71 / 396 / 77 منتخب ميزان الحكمة : 184
(الإمام محمّد باقر عليه السّلام):
آنقدر نگوييد اگر گذشت كنم كوچك مي شوم، اگر قرار بود با گذشت كوچك شويد پس خداوند اين همه بزرگ نبود
«4 » امام على عليهالسلام :
عَوِّدْ اُذُنـَكَ حُسْنَ الاِْسْتِماعِ وَ لا تُصغِ اِلى ما لا يَزيدُ فى صَلاحِكَ استِماعُهُ فَاِنَّ ذلِكَ يُصدِئُ الْقُلوبَ وَ يوجِبُ الْمَذامَّ؛
(غررالحكم، ح 6234 . )
گوش خود را به شنيدن خوبىها عادت بده و به آنچه كه به صلاح و درستى تو نمىافزايد گوش مسپار، زيرا اين كار، دلها را زنگار مىزند و موجب سرزنش مىشود.
« 5 » امام صادق عليهالسلام :
اَلا اُحَدِّثُكَ بِمَكارِمِ الاَْخْلاقِ؟ الصَّفْحُ عَنِ النّاسِ وَ مُواساةُ الرَّجُلِ اَخاهُ فى مالِهِ وَ ذِكْرُ اللّهِ كَثيرا؛
(معانى الأخبار، ص 191، ح 2. )
آيا به شما بگويم كه مكارم اخلاق چيست؟ گذشت كردن از مردم، كمك مالى به برادر (دينى) خود و بسيار به ياد خدا بودن.
عنه صلى الله عليه و آله و سلّم :
إنّ في الجَنّةِ دارا يقالُ لَهادارُ الفَرَحِ ، لا يَدخُلُها إلاّ مَن فَرَّحَ الصِّبيانَ .
پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و سلّم :
همانا در بهشت سرايى است به نام دار الفرح كه تنها كسانى به آن در آيند كه كودكان را شاد كنند .
كنز العمّال : 6009 منتخب ميزان الحكمة : 270
«6 » امام على عليهالسلام :
عَوِّدْ نَفْسَكَ الْجَميلَ فَبِاعْتيادِكَ اِيّاهُ يَعودُ لَذيذا؛
(شرحنهج البلاغه، ابن ابىالحديد، ج20، ص266، ح92. )
خودت را به كارهاى زيبا عادت بده كه اگر به آنها عادت كنى، برايت لذت بخش مىشوند.
« 7 » امام على عليهالسلام :
ما اَصْعَبَ اِكْتِسابَ الْفَضائِلِ وَ اَيْسَرَ اِتْلافَها؛
(شرحنهجالبلاغه، ابن ابى الحديد، ج20، ص 259، ح38.)
فضائل اخلاقى و صفات پسنديده چه بهسختى به دست مىآيند و چه آسان از دست مىروند.
3 چیز که هر کس رعایت کند خوشبخت می شود:
1) هر گاه نعمتی به تو رسید خدا را سپاس کن .
2) هر گاه روزیت دیر رسید از خدا آمرزش بخواه .
3)هر گاه سختی به تو رسید لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم را زیاد بخوان
امام رضا علیه السلام از پدرش و او از پدرش تا امیرمؤمنان علیهم السلام نقل کرده است که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سلم پرسیدند: «چه چیز بیشتر آدمیان را بهشتی میکند؟»
رسول خدا صلی الله علیه و آله سلم فرمود: «پرهیزگاری (انجام واجبات و ترک محرمات) و اخلاق نیک»
دوباره پرسیدند: چه چیز بیش از هر چیز، آدمیان را جهنمی میکند؟
پیامبر صلی الله علیه و آله پاسخ داد: «شکم و شهوت»
امام حسن مجتبی علیه السلام فرمودند: بهترین نیکی ها اخلاق نیکو است