ام اسحاق کی بود آیا در کربلا حضور داشت ؟
تبهای اولیه
با سلام
فاطمه دختر امام حسن مجتبي(ع)، دومين پيشوا و امام شيعيان است. بيش از هزار سال است كه در معرفي شخصيت اين بزرگوار قلم زده ميشود اما اينها «حرفي است از هزاران».
حَرفي است از هزاران كاندر عبارت آمد1
اين شرح بينهايت كز حُسن يار گفتند
آنچه در اين مختصر ميگنجد برخي از صفات آن امام نور ميباشد. حلم و بردباري آن بزرگوار آنگونه بود كه حتي دشمن را وادار به تحسين ميكرد. كمك به فقرا و مستمندان و عشق و محبت خدا كه در عبادتهاي عاشقانه آن بزرگوار نمايان بود و صفات پسنديده ديگر كه حُسن حَسن(ع) را بيش از پيش متجلي ميساخت.
مادر بزرگوار اين بانوي كريمه، «ام اسحاق دختر طلحة بنعبيداللّه التيمي» صاحب سه فرزند صالح حسين بنالحسن (الاثرم) و فاطمه بنت الحسن و طلحة بنالحسن است
كه مورخان نوشتهاند: طلحه بزرگ مردي بوده است كه به جود و بخشش معروف و مشهور گشته و او را «طلحة الجود» ميگفتند.2
گفتني است كه در عرب شش نفر با نام طلحه ميزيستند كه به جود و بخشش معروف بودهاند. اولين آنها طلحة بنعبيداللّه تيمي، پدربزرگ فاطمه بنتالحسن، است و او را «طلحة الفيّاض» ميگفتند و آخرين آنها طلحة بنالحسن(ع)، برادر فاطمه بنتالحسن(ع) ميباشد كه مشهور به «طلحة الجود» بوده است. بر اساس دستاوردهاي علمي امروز خصوصيات اخلاقي و رواني پدران و مادران نسلهاي قبل تأثير بسزايي در شكلگيري شخصيت فرزندان دارد.
از افتخارات اين بانوي گرامي حضور ايشان در سرزمين كربلاست و اسارت پس از آن واقعه عظيم. «در برخي از مقاتل نوشتهاند كه مخدّره فاطمه بنت الحسن(ع) به همراه شوهرش امام زينالعابدين(ع) و فرزند ارجمندش امام محمدباقر(ع) به زمين كربلا آمد و در سِلك اسيران به شام رفت و در جميع مصايب با ساير اهل بيت شريك و سهيم بود.»6
تاريخنگاران سن امام محمدباقر(ع) را در آن زمان 4 يا 5 سال ذكر كردهاند و حضور اين كودك در كربلا مورد اتفاق همه مورخين است اما حضور مادر بزرگوارش مورد اختلاف است. يكي از نويسندگان ميگويد: «بعيد است كودك 4 سالهاي جدا از مادر سفر كند.»3
به نظر ميرسد با توجه به مدت طولاني سفر امام حسين(ع) از مدينه به مكه و از مكه به كربلا و همچنين زمان برگشت اين كودك، اگر چه امام است و علم و بينش ويژهاي دارد، نميتوانسته است بدون مادر سفر كند و سخن فوق صحيح است.
به هر حال حضور ايشان در سرزمين كربلا از نظر تربيتي نيز پيام مهمي را داراست و آن حضور كودكان در همه صحنههاست. اطاعت از ولي امرِ زمان، پيروي از ولايت تا سرحدّ جان خود و كودك خردسال؛ همراهي و همدلي با همسر از پيامهاي مهم اين حضور سبز است.
فاطمه دختر امام حسن(ع) سختيهاي سفر و مصيبتهاي جانسوز كربلا را شاهد بوده و اگر چه در مقاتل كمتر از او سخن گفتهاند ولي با توجه به خوني كه در رگهاي اين بزرگوار است و خصايص و ويژگيهاي خانوادگي، زينبوار پيامهاي عظيم كربلا را به مردم نقاط مختلف عرضه ميكرد و يكي از پيامآوران عاشوراي حسيني بوده است. شهادت دو برادر بزرگوار او در روز عاشورا و صبر در برابر اين داغ عظيم روح پاك اين بانوي عصمت را به مادرش فاطمه زهرا(س) نزديكتر مينمود.
1 ـ لسان الغيب حافظ شيرازي.
2. البداء و التاريخ، بلخي، ج 5، ص 74.
3 ـ امام باقر(ع) جلوه امامت در افق دانش، احمد ترابي، ص 17.