خشوع چیست ؟ خضوع چیست ؟
تبهای اولیه
خشوع در لغت :
به معنای فروتنی - خواری به خرج دادن در مقابل یک بزرگی .
خشوع در اصطلاح عرفانی :
در اصطلاح اهل معرفت به معنای تذلل در دل و کوچک دیدن خود در مقابل پروردگار عالمیان است . به عبارت دیگر خشوع یک فروتنی قلبی و اعتقادی است . مرحوم علامه طباطبايي در تفسير كلمه خشوع مي فرمايد :
خشوع به معناي تأثر خاصّي استكه به افراد مقهور دست مي دهد ؛ افرادي كه در برابر سلطاني قاهر قرار گرفته اند ، به طوري كه توجه وي همه معطوف او گشته ، و از هر جاي ديگر قطع مي شود ، و ظاهراً اين حالت، دروني است كه به نوعي عنايت به اعضا و جوارح نيز نسبت داده مي شود .
خضوع در لغت :
تعظیم کردن - به خاک افتادن - سجده نمودن - گردن کج نمودن .
خضوع در اصطلاح عرفانی :
در اصطلاح اهل معرفت ابراز تذلل و فروتنی با اعضاء و جوارح است در برابر خالق هستی .به عبارتی دیگر خضوع فروتنی و تواضع ظاهری در برابر معبود حقیقی است .
نکته :
در عبادات به ویژه نماز هم خشوع و هم خضوع هر دو لازمند ، لکن خشوع باید بیشتر باشد .
ادامه دارد ...
خشوع چیست ؟
باسمه تعالی
با سلام:
قال رسول الله صلی الله علیه و آله فی جوابِ السؤالِ عن الخشوعِ: التَّواضُعُ فی الصّلوةِ و أن یقبِلَ العبدَ بقَلبِهِ كلِّهِ علی ربّهِ عزّوجل(1) رسول خدا صلی الله علیه و آله در جواب سؤال از چیستی خشوع فرمودند: خشوع آن است كه در نماز متواضع و فروتن باشی و با تمام قلب و روح خویش به سوی پروردگارت توجه و اقبال داشته باشیو
امام خمینی قدّس سرّه می نویسد: یكی از اموری كه برای سالك در جمیع عبادات خصوصاً نماز كه سرآمد همه عبادات است و مقام جامعیت دارد، لازم است خشوع است و حقیقت آن عبارت است از خضوع تام ممزوج با حب یا خوف(2
بنابراین خشوع امرى است قلبى و يكى از عالىترين حالات دل انسانى است و راه تحصيلش معرفت باللّه می باشد.
قرآن مجید یكی از ویژگی های مؤمنان رستگار را خشوع در نماز دانسته و فرموده است: قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ(3)به تحقیق رستگار شدند مؤمنان، آنان كه در نمازشان خشوع دارند.
امیر مؤمنان علی علیه السلام به كمیل فرمودند:یا كمیل: لیس الشّأن أن تصلّی و تصوم و تتصدّق، الشّأن أن تكون الصّلاه فعلت بقلبٍ تقیًّ و عملٍ عندالله مرضیًّ و خشوعٍ سویًّ(4)
ای كمیل! عبادت، تنها نماز خواندن و روزه گرفتن و صدقه دادن نیست. بلكه شأن (عبادت) این است كه با قلب پاك و عمل مورد پسند خدا و خشوع راستین انجام پذیرد.
پی نوشت:
1- مستدرك الوسائل، ج 1، ص 98
2- آداب الصلواه، امام خمینی (ره)، ص 17
3-مؤمنون ،/1 وـ2
4-بحارالانوار، ج 84، ص 230
خشوع که به معنی فروتنی است بیشتر دردل و خاطر انسان بوجود میآید ودر اعضای بدن ظاهر میشود، لذا در روایات آمده هرگاه دل متأثر شود، اعضاء بدن فرمانبردار و خاشع میشوند پس خشوع تحققش در مرتبه اول در قلب و سپس در اعضاء تجلی مییابد.
حضرت امیر علیه السلام فرمودند: لیخشع لله سبحانه قلبك، فمن خشع قلبه خشعت جمیع جوارحه(1) باید قلبت برای خدای سبحان خاشع شود و كسی كه قلبش خاشع شد همه اعضایش خاشع می شود.
خشوع جوارح بدون خشوع قلب، تظاهر به خشوع و نوعی نفاق است كه به فرموده نبّی اكرم صلیّ الله علیه و اله باید از آن پرهیز كرد:
إیّاكم و تخشّع النّفاق و هو أن یری الجسد خاشعاً و القلب لیس بخاشع(2) از خشوع نمایی منافقانه بپرهیزید و آن این است كه اندام خاشع دیده شوند ولی قلب خاشع نباشد
حضرت صادق علیه السلام فرمودند: لا ایمان إلّا بالعمل و لا عمل إلّا بالیقین و لا یقین إلّا بالخشوع(3) ایمانی ایمان نیست مگر به عمل و عملی (پذیرفته ) نیست مگر به یقین و یقین وجود ندارد مگر در صورت وجود خشوع.
پی نوشت:
1-شرح غررالحكم، ج 5، ص 460
2-بحارالانوار، ج 77، ص 164
3-بحارالانوار، ج 78، ص 30
خشوع قلب را به خداوند نزدیک کرده و نور را در آن متجلی می سازد بوسیله خشوع اجری عظیم بدست می آید. پس خشوع راه رستگاری و رسیدن به بهشت است:
(قَدْ أَفْلَحَ المُؤْمِنُونَ * الَّذِینَ هُمْ فِی صَلاتِهِمْ خَاشِعُونَ) (1)یقینا که مؤمنان رستگارشدند آن کسانی که در نمازشان خاشع می باشند و سپس می فرماید:
(أُوْلَئِکَ هُمُ الوَارِثُونَ * الَذِینَ یَرِثُونَ الفِرْدَوْسَ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ(2)اینها وارثان اند کسانی که فردوس را به ارث برده و در آن جاودان می مانند.
بنابراین منزلت خشوع در نماز به اندازه ای است که خداوند متعال نماز با خشوع را از اولین صفات مؤمنین و مفلحین قرار داده آنهایی که بهشت فردوس را بدست می آورند
درباره خشوع حضرت امیر علیه السّلام چنین آمده است: هنگام نماز و عبادت، لرزه بر اندامش می افتاد و رنگ رخسارش دگرگون می شد(3)
قرآن درباره ذكریّا و عبادت و حالات او می فرماید: فَاسْتَجَبْنا لَهُ وَ وَهَبْنا لَهُ یَحْیی وَ اَصْلَحْنا لَهُ زَوْجَهُ إِنَّهُمْ كانُوا یُسارِعُونَ فِی الْخَیْراتِ وَ یَدْعُونَنا رَغَباً وَ رَهَباً وَ كانُوا لَنا خاشِعِینَ(4)
پس دعایش را مستجاب كردیم و به او یحیی را بخشیدیم و همسرش را برایش شایسته گردانیدیم. اینان در كارهای نیك شتاب می كردند و با بیم و امید ما را می خواندند و برای ما خاشع بودند.
عبادت، هنگامی ارزشمند است كه با توجّه كامل و خشوع انجام پذیرد و گرنه، عبادت سرسری و بدون توجّه، تنها رفع تكلیف است و خاصیّتی ندارد
عشق به خدا، اندیشیدن در حقارت و پستی دنیا، توجه به قدرت خدا در حل مشکلات و ضعف مخلوق و... باعث حضور قلب در نماز میشودخشوع نیز در واقع چیزی جز حضور قلب توأم با تواضع و ادب نیست
پی نوشت:
1- مومنون ،/1-2
2- مومنون ،10
3-بحارالانوار، ج 84، ص 248
4-انبیا ،/ 90
خضوع چیست ؟
خضوع به معنی فروتنی و فرمانبرداری میباشد و حالتي ظاهري و عملی در بدن است مثلا انسان هنگام نماز نگاهش به محل سجده باشد، يا در حال ركوع گردنش كشيده و در حال قيام به حالت تواضع باشد. اين حالات كه در ظاهر نمازگزار پديدار مي شود و حاكي از تبعيت و تسليم اوست، خضوع ناميده مي شود.
علامه طباطبايي مي نويسند: كلمه خشوع به معناى خوارى و تذلل باطنى و قلبى است، هم چنان كه كلمه خضوع به معناى تذلل ظاهرى، و با اعضاى بدن است(1
بنابراين خضوع و خشوع هردو به معني تواضع و فروتني است منتهي يکي در باطن و ديگري در ظاهر
حق تعالی در قران کریم می فرماید: فظلت اعناقهم لها خاضعين (2).چه افرادي كه در حيات خويش حاضر نشدند لحظه اي از براي خدا خضوع نمايند و گردن خويش را فرود آورند.... اما فرداي قيامت سرهاي اين افراد يايين مي آيد و غرور پوشالي اين افراد مي شكند
پی نوشت:
1- الميزان في تفسيرالقرآن ، ج16،ص 470
2-شعرا،4
بنده نيز حديثي دارم جا دارد كه مطرح كنم
وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ ﴿البقرة: ٤٥﴾
و از صبر و نماز یاری بجویید که این جز برای خایشعین امکان پذیر نیست (45)
و در تفسير عياشى از ابى الحسن (ع) روايت آمده، كه فرمود: صبر در اين آيه بمعناى روزه است، و هر گاه امر ناگوارى براى كسى پيش آيد، روزه بگيرد، تا بر طرف شود، چون خداى تعالى فرمود: (وَ اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ، وَ إِنَّها لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخاشِعِينَ)، و خاشع بمعناى كسى است كه در نماز خود حالت ذلت بخود بگيرد، و منظور از خاشعان در اين آيه رسول خدا (ص) و امير المؤمنين (ع) است.
عياشى ج 1 ص 43 ح 41
سلام
خشیت هم به معنای خشوع است؟
سلام به سرباز سپاه جنگ نرم
خشيت به معناي ترس است اما خشوع به معناي خضوع افتادگي و تواضع مي باشد
خشيت به معناي ترس است اما ترسي كه همراه با تعظيم باشد
إِنَّمَا یخْشَی اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء (فاطر/28)
براستي از بندگان خدا تنها دانايانند كه از او مي ترسند
سلام
خشیت هم به معنای خشوع است؟
با سمه تعالی
باسلام:
خشیت با خشوع از نظر معنایی متفاوت است .چون خشیت زیر مجموعه خوف است ،مانند کلمه وجل،هیبت،رهبت.....
بنابراین باتوجه به لغت،خشیت به معنای خوف و ترس است(1)
و در اصطلاح قرآنی ترسی است که همراه با تعظیم باشد(2 در واقع خشیت ترسی است که با تعظیم آمیخته است و غالبا با علم و آگاهی نسبت به امری که از آن می ترسند همراه است لذا در قرآن کریم ،خشیت به علما نسبت داده شده است :
انما یخشی الله من عباده العلما(3حقیقت چنین است، از میان بندگان خدا، تنها دانشمندان از او میترسند.» در واقع علما هرچه نسبت به حق تعالی علم و معرفت بیشتری داشته باشند و عظمت و بزرگی مقام او را بیشتر درک کنند،احساس خشیت بیشتری می کنند.
پی نوشت:
1-لسان العرب ج14،ص228
2-قاموس قرآن،ج2ص251
3-فاطر،28