منابع و کتابهای تاریخی شیعیان قرون نخستین

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
منابع و کتابهای تاریخی شیعیان قرون نخستین

منابع تاریخی شیعی(تاریخ نگاران شیعه ) : شیعیان به موازات سایر مسلمانان در دانش تاریخ نگاری سهم بسزایی داشته و حرکت خوبی از خود نمایش دادند .در اینجا به معرفی آثار تاریخی شیعیان می پردازیم گر چه سعی ما براین است که از آثار غیر امامیان (شیعیان دوازده امامی چشم پوشی کنیم ) ولی اگر بنا بود از آن تالیف و تصنیفات هم نام ببریم،رقم خیلی بیشتر می شد .مثلا از کتاب هدایه الکبری خصیبی یا کتاب الشافی ابن حمزه زید ی و ... نام نیاوردیم .
تک نگاری ها (کتابهایی که به یک واقع یا حادثه پرداخته اند ) : آنچه اکنون در دست ما هست ،وقعة الصفین از نصر بن مزاحم و کتاب الغارات از ثقفی است . اما در باب مغازی همانطور که می دانید ائمه می فرمودند ما به مغازی یعنی جنگهای رسول خدا از همه آگاهتریم و البته هم حق این است ،چرا که پیامبر جد اینها بود و اینان اخبار جدشان را بهتر از همه می دانستند . امام سجاد می فرمود : کنا نعلم مغازی رسول الله کما نعلم السورة من القرآن .[1] بخش هایی از کتاب ابن اسحاق از امام باقر علیه السلام است . در تتفسیر قمی از کتاب المبعث و المغازی ابان بن عثمان استفاده شده است .کتاب مبعث النبی و اخباره از عبدالله بن میمون القداح که راوی اخبار امام باقر و امام صادق است [2]. اصبغ ابن نباته کتابی در مقتل الحسین داشته است [3]. احمد بن عبیدالله ثقفی با کتاب « المبیضه فی اخبار مقاتل آل ابی طالب » و « کتاب فی تفضیل بنی هاشم و ذم بنی امیه و اتباعم »[4] . محمد بن زکریا بن دینار با کتابهای « الجمل الکبیر ،الجمل المختصر ، صفین الکبیر ، مقتل الحسین[5] ، کتاب النهر[ وان ] ، مقتل امیرالمومنین ، اخبار زید ، اخبار فاطمه »[6] . ابراهیم بن محمد ثقفی با کتابهای : کتاب المبتدا و المغازی و الردة، اخبار عمر ،اخبار عثمان ، کتاب الدار ، الغارات ، اخبار زید ، اخبار محمد [نفس زکیه و برادرش ]ابراهیم [7]. جابر بن یزید جعفی با کتابهای : کتاب الجمل ، کتال صفین ، کتاب النهروان ،کتاب مقتل امیرالمومنین ، کتاب مقتل الحسین [8]. علی بن حسن بن علی بن فضال با کتابهای : کتاب الدلائل ، کتاب الانبیاء ، کتاب البشارات ، کتاب الکوفه [9]. عبدالعزیز جلودی ازدی ، نفر بعدی است که کتابهایش عبارتند از : کتاب الجمل ، کتاب ا لصفین ، کتاب الحکمین ، کتاب الغارات ، کتاب الخوارج ، کتاب ذکر علی و فی حروب النبی ، کتاب مآل الشیعه بعد علی ، اخبار التوابین و عین الورده ، اخبار المختار ، اخبار علی بن الحسین ، اخبار ابی جعفر محمد بن علی ، اخبار محمد بن عبدالعزیز ، اخبار من عشق من الشعراء ، اخبار القریش و الاصنام ، کتاب طبقات العرب و الشعراء ، کتاب خطب النبی ، کتاب خطب عثمان ، کتاب رسائل عمر ، کتاب رایات الازد ، کتاب مناظرات علی بن موسی الرضا [10]. احمد بن اسماعیل بجلی با کتاب : کتاب العباسی [11]. علی بن احمد جوانی با کتابهای : اخبار صاحب فخ ، اخبار یحیی بن عبدالله بن حسن .[12] احمد بن محمد بن خالد برقی با کتاب : کتاب المغازی ،کتاب الشعر و الشعراء، کتاب البلدان و المساحة، کتاب التاریخ ، ،کتاب الانساب [13]. ابان بن عثمان احمر بجلی با کتابهای در موضوع اخبار الانبیاء ،سیره رسول الله [14] .

[1] -البدایه و النهیة،ج 3 ،ص 242 . سبل الهدی والرشاد ،ج 4 ، ص 20 .

[2] - رجال نجاشی ،ص 213

[3] - تنقیح المقال ،ج1 ،ص 150

[4] - الفهرست ابن ندیم ،ص 166

[5] - مقدمه مناقب الامام امیرالمونین ،ج1 ،ص 12

[6] - رجال نجاشی ،ص 347

[7] - رجال نجاشی ،ص 18

[8] - رجال نجاشی ، ص 129

[9] - رجال نجاشی ، ص 258 ،ش 676 .

[10] - رجال نجاشی ، ص 244- 241 .

[11] - رجال نجاشی ، ص 97 ،ش 242 .

[12] - رجال نجاشی ، ص 263 .

[13] - رجال نجاسی ، ص 76 ، ش 182 .

[14] - الفهرست ، ص 18 و 19 .

منابع تاريخ نگاري اسلامی : حال به تعدادی از کتابهای تاریخی که درباره رسول خدا نوشته شده و جنبه موضوعی دارد اشاره می شود .
1- کتاب صفات النبی از وهب بن وهب 2- کتاب وفود العرب الی النبی از منذر بن محمد بن منذر 3- مسالة فی ایمان آباء النبی از ابویعلی محمد بن حسن بن حمزه جعفری 4- کتاب مسالة فی معرفة النبی از شیخ مفید 5- کتاب زهد النبی ،کتاب اوصاف النبی ف کتاب فی معرفة فضل النبی و امیرالمومنین و الحسن و الحسین ،و همچنین کتابی به نام کتاب فی عبدالمطلب و عبدالله و ابی طالب از شیخ صدوق 6- کتاب البیان عن ذخیرة الرحمن فی ایمان ابی طالب و آباءالنبی از علی بن بلال المهلبی الازدی 7- کتاب مبعث النبی و اخباره از عبدالله بن میمون القداح 8- کتاب وفاة النبی از سلمة بن الخطاب براوستانی اذدورقانی 9 – کتاب الرد علی من زعم ان النبی کان علی دین قومه قبل النبوة از جعفر بن احمد بن ایوب سمرقندی 10 – کتاب الرد علی من زعم النبی کان علی دین قومه از حسین بن اشکیب خراسانی 11 – کتاب اخبار النبی،و همچنین کتاب ایمان ابی طالب از ابوعلی احمد بن محمد بن عمار کوفی 12- کتاب ذکر النبی و الصخرة و الراهب و طرق ذلک از احمد بن محمد بن سعید سبیعی همدانی 13- کتاب فضل النبی از احمد بن محمد بن عیسی اشعری 14- کتاب سیرة النبی و الائمه فی المشرکین از حسین بن علی بن سفیان بزروفری 15- کتاب الوفود علی النبی از حسین بن محمد بن علی الازدی 16 – کتاب نسب النبی ،کتاب اخبار الوفود علی النبی و کتاب کتب النبی از عبدالعزیز جلودی 17- کتاب اسماء آلات رسول الله و اسماء سلاحه و کتاب وفاة النبی از علی بن حسن بن علی بن فضال 18 – کتاب المغازی از احمد بن محمد بن خالد برقی 19 – المنبی ء عن زهد النبی از ابومحمد جعفر بن احمد بن علی قمی ابر رازی 20- کتاب اسماء رسول الله از حسن بن خرزاد
کتابهای دلائل : کتابهایی که به معجزات پرداخته است ،این ها هم بخشی از میراث شیعه در تاریخ نگاری است . 1- دلائل الائمه از محمد بن مسعود عیاشی 2- کتاب الدلائل و المعجزات از ابوالقاسم کوفی 3- دلائل النبی از احمد بن یحیی بن حکیم اودی صوفی کوفی 4- کتاب الدلائل از ابوالعباس عبدالله بن جعفر حمیری 5- کتاب الدلائل از ابوعبدالله محمد بن ابراهیم بن جعفرنعمانی 6- دلائل از ابومحمد عبدالباقی بن محمد بصری 7- دلائل الامامة از محمد بن جریر طبری معاصر شیخ طوسی 8- کتابی به نام الخرائج و الجرائح از قطب الدین راوندی 9- الثاقب فی المناقب از ابوجعفر محمد بن علی معروف به ابن حمزه . درمیان اهل سنت هم دلائل النبوي از بیهقی و همچنین تالیف ابونعیم اصفهانی در این زمینه را می توان نام برد. علاوه بر آن کتاب تثبیت دلائل النبوة از قاضی عبدالجبار همدانی نیز همین شیوه را دنبال کرده است .
کتابهای کلامی تاریخی : الاستغاثة فی بدع الثلاثة از ابوالقاسم کوفی 2- کتاب سلیم بن قیس 3- اثبات الوصیة از مسعودی (کسی غیر از نویسنده مروج ا لذهب ) 4- المقنع فی الامامة از سدآبادی 5- الشافی از سید مرتضی 6- بیشتر آثار شیخ مفید بجز کتاب الجمل که یک اثر تاریخی – کلامی است نه بالعکس .7- کشف الیقین از علامه حلی .
کتابهای فرقه نگاری : کتاب فرق الشیعة از نوبختی و المقالات و الفرق از سعد بن عبدالله اشعری 3- الطرائف فی معرفة المذاهب

کتابهای حدیثی - تاریخی : کتاب کافی از کلینی 2- بصائر الدرجات 3- عیون اخبار الرضا از شیخ صدوق 4- علل الشرائع از شیخ صدوق . کتاب امالی از شیخ صدوق
کتاب های مربوط به عصر غیبت : کمال الدین از شیخ صدوق 2- کتاب الغیبة از شیخ طوسی 3- کتاب الغیبة از نعمانی
کتابهای مناقب : مناقب امام امیر المومنین از محمد بن سلیمان کوفی 2- شرح الاخبار از قاضی نعمان بن محمد تمیمی مغربی و نکته مهم در کتاب وی آن است که ایشان ، اخبار غدیر این کتاب را از کتاب الولایه طبری گرفته است 3- العمده از ابن بطریق
کتابهای رجالی - تاریخی : کتاب اختیار معرفة الرجال یا« رجال کشی » 2- الفهرست از ابن ندیم 3- رجال شیخ طوسی
کتابهای انساب : المجدی از ابوالحسن علی بن محمد العمری 2 – سرالسلسلة از ابونصر بخاری 3- مقدمه لباب الالباب بیهقی از آیت الله مرعشی نجفی
کتابهای تاریخی امامان : تاریخ الائمه یا تاریخ الموالید و وفیات اهل البیت ،در نویسندگانش چند احتمال است : ابن خشاب ،نصر بن علی جهضمی ،احمد بن محمد فریابی ، ابن ابی الثلج 2- زهرة المهج و تواریخ الحجج 3- الارشاد شیخ مفید 4- مسار الشیعه از شیخ مفید 5- اعلام الوری از فضل بن حسن طبرسی 5- المناقب از محمد بن علی معروف به شهر آشوب 6- روضه الواعظین از فتال نیشابوری 7- مختصر احوال النبی و الئمة الاثنی عشر علیهم السلام از شیخ راشد بن ابراهیم بن اسحاق بحرانی 8- سیر الانبیاء و الائمه از شمس الاسلام حسن بن حسم بن بابویه قمی 9- المغازی و السیر از زید بن اسحاق جعفری 10 – الانوار فی التاریخ الائمة الابرار از علی بن هبة الله بن عثمان بن احمد موصلی 11- کشف الغمة فی معرفة الائمة از علی بن عیسی اربلی 12- الدر النظیم فی ناقب الائمة الهامیم از شیخ یوسف بن حاتم شامی 13 – مقتل نگاری : اللهوف ودیگری المصرع الشین فی قتل الحسین از سید بن طاووس 2- مقتل ابی مخنف
تواریخ محلی : کتاب نحل العرب از محمد بن بحر رهنی 2- کتاب البلدان و المساحة یا با نام التبیان فی احوال البلدان از احمد بن محمد بن خالد برقی 3- کتابی به نام البلدان و المساحة به پدر احمد بن خالد برقی نسبت داده شده است .4- البدان و المساحة از ابوجعفر محمد بن عبدالله بن جعفر بن حسین بن جامع حمیری 5 – تاریخ قم از حسن بن محمد بن حسن قمی 6- تاریخ ری از منتخب الدین صاحب الفهرست 7- تاریخ ری از ابوسعد منصور بن حسین آبی 8- تاریخ طبرستان از ابن اسفندیار 9 – تاریخ رویان از مولانا اولیاء الله آملی

آثارتاریخی سنیان دوازده امامی : مجمل التواریخ والقصص از ابن شادی 2- تذکرة الخواص از یوسف فرغلی بن عبدالله بغدادی سبط ابن ابوالفرج عبدالرحمان بن الجوزی 3- مطالب السوول فی مناقب آل الرسول از کمال الدین محمدبن طلحه شافعی 4- معالم العترة النبویة و معارف اهل بیت الفاطمیة العلویة از عبدالعزیز بن محمد معروف به ابن اخضر گنابادی 5- نزهة القلوب و تاریخ گزیده از حمدالله مستوفی 6- الفصول المهمة فی معرفة الاحوال الائمة از ابن صباغ مالکی 7- الشذرات الذهبیة فی تراجم الائمة الاثنی عشریة عند الامامیة از شمس الدین محمد بن طولون 8- فصل الخطاب از خواجه محمد پارسا 9- بهجة التواریخ 11- روضات الجنان و جنات الجنان از درویش حسین کربلائی 12- وسیلة الخادم الی المخدوم از فضل الله بن روزبهان خنجی 13 – کنه الاخبار 14- الصواعق المحرقة از ابن حجر هیثمی 15 – المقصد الاقصی از کمال الدین خوارزمی

آثار جدید در تاریخ نگاری چهارده معصوم : رسول خدا : کتاب انقلاب تکاملی اسلام از جلال الدین فارسی 2- تاریخ پیامبر اسلام از محمد ابراهیم آیتی 3- فروغ ابدیت از جعفر سبحانی 4- در آستانه سالزاد پیامبر از محمود رامیار 5- محیط پیدایش اسلام از شهید بهشتی 6- خیانت در گزارش تاریخ از مصطفی طباطبایی حسینی 7- رحمت عالمیان ازفضل الله کمپانی 8- زندگانی حضرت محمدخاتم پیامبران از سید هاشم رسولی محلاتی0 9– سیره نبوی از شهید مطهری 10- سیره نبوی از مصطفی دلشاد 11- سیرة المصطفی از هاشم معروف حسنی 12- کارنامه سیاسی اجتماعی اخلاقی محمد از محمد حسین مظفر 13- الصحیح من سیرة ا لنبی الاعظم از سید جعفر مرتضی 14- موسوعة التاریخ الاسلامی از محمد هادی یوسفی غروی 15- سیره رسول خدا از رسول جعفریان
امام علی بن ابیطالب : حیاة الامام علی بن ابیطالب از باقر شریف قرشی 2- مجموعه قادتنا از آیت الله میلانی 3- سیره معصومان از سید محسن امین 4- سیرة الائمه الاثنی عشریه از هاشم معروف حسنی که بوسیله محمد رخشنده با نام زندگانی دوازده امام ترجمه شده است 5- سیری در سیره ائمه اطهار از استاد مطهری 6- سیره پیشوایان از مهدی پیشوایی 7- نقش ائمه در احیاء دین از علامه مرتضی عسگری 8- موسوعة المصطفی و العترة از حسین شاکری 9- مسند الامام علی بن ابیطالب از عزیز الله عطاردی 10- سیرة رسول الله واهل بیته از مجمع جهانی اهل بیت 11- حیاة فکری سیاسی امامان شیعه از رسول جعفریان

موضوع قفل شده است