چگونه منظور آیه 9 سوره صافات اتفاق می افتد؟

با سلام
«دحوراً» به معناى راندن با قهر و به نحو ذلّت و خوارى، «واصب» به معناى دائم است، «خَطفة» به معناى ربودن با سرعت، «ثاقب» به معناى نافذ و سوراخ كننده است.
پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله مى‏فرمايد: در شب معراج فرشته‏اى را ديدم كه مأمور تعقيب ربايندگان اخبار بود و هفتاد هزار فرشته تحت فرمان او بود كه هر كدام از آنها هفتاد هزار فرشته ديگر را تحت فرمان داشتند.
1- اطلاعات و اخبار اهل زمين در اختيار فرشتگان عالم بالا قرار دارد كه در آن با يكديگر گفتگو مى‏كنند و شياطين مى‏توانند گفتگوى آنان را بشنوند. «لا يسّمّعون الى الملأ الاعلى و يقذفون...»
2- استراق سمع، كارى شيطانى است و بايد با آن مقابله كرد. «حفظاً من كل شيطان مارد لا يسّمّعون»
3- سپاه خدا همه جا حضور دارد. «يقذفون من كل جانب»
4- با شياطين جامعه بايد برخورد انقلابى شود. «يقذفون من كل جانب»
5- شياطين موجوداتى مكلّف و مورد كيفر و باز خواست خداوند هستند. «و لهم عذاب واصب»
6- بر حفظ اسرار، اصرار داشته باشيد. «حفظاً... يقذفون... دحوراً... فاتبعه شهاب»
7- مطلع شدن شياطين از اسرار بالا به قدرى برايشان مهم است كه با آنكه از هر سو مورد هدف قرار مى‏گيرند باز هم به صورت دزدانه به استراق سمع دست مى‏زنند. «الا من خطف الخطفة»
8 - شهاب‏ها و سنگ‏هاى آسمانى مأموران الهى هستند كه با هدف پرتاب مى‏شوند نه تصادفى و بى هدف. «فاتبعه شهاب ثاقب»
9- شياطين پيش از استفاده از اخبار غيبى آسمان، نابود مى‏شوند. «ثاقب»
10- شياطين موجودات جسمانى و قابل هدف‏گيرى هستند. «فاتبعه شهاب»

تفسیر نور

با سلام وتشکر از جناب رضا
حضرت آیت الله مکارم می فرماید:
در اينجا اشاره به اين است كه نه تنها شياطين از نزديك‏شدن به عرصه آسمان منع و طرد مى‏شوند بلكه سرانجام گرفتار عذاب دائم نيز مى‏گردند.
ودرادامه می فرماید:
در اين كه آيا بايد ظواهر اين الفاظ را حفظ كرد يا قرائنى در كار است كه بايد آنها را بر خلاف ظاهر تفسير كنيم، و از قبيل تمثيل و تشبيه و كنايه بدانيم؟
در ميان مفسران نظرهاى مختلفى وجود دارد.
بعضى ظاهر اين آيات را بر همان معانى كه در بدو امر به نظر مى‏رسد حفظ كرده‏اند و گفته‏اند: در آسمانهاى نزديك و دوردست گروه‏هايى از فرشتگان ساكنند و اخبار حوادث اين جهان پيش از آنكه در زمين صورت گيرد در آنجا منعكس است.
گروهى از شياطين مى‏خواهند به آسمانها صعود كنند و با استراق سمع چيزى از آن اخبار را بدانند، و به كاهنان يعنى عوامل مربوط خود در ميان انسانها منتقل سازند، اينجا است كه شهابها كه همانند ستاره‏هاى متحرك و كشيده‏اى هستند به سوى آنها پرتاب مى‏شود، و آنها را به عقب مى‏راند، يا نابود مى‏كند.
آنها مى‏گويند: ممكن است ما دقيقا مفاهيم اين تعبيرات را امروز درك نكنيم اما موظف هستيم ظواهر آنها را حفظ كرده و اطلاع بيشتر را به آينده واگذاريم.
اين تفسير را مرحوم طبرسى در" مجمع البيان" و آلوسى در" روح المعانى" و سيد قطب در" فى ظلال" و بعضى ديگر انتخاب كرده‏اند.
در حالى كه بعضى ديگر عقيده دارند آيات فوق شبيه آياتى است كه از" لوح" و" قلم" و" عرش" و" كرسى" سخن مى‏گويد، و از قبيل تمثيل و كنايه است.
آنها معتقدند اين آيات از قبيل تشبيه" معقول" به" محسوس" است، و مصداق آيه 43 سوره عنكبوت مى‏باشد كه مى‏فرمايد وَ تِلْكَ الْأَمْثالُ نَضْرِبُها لِلنَّاسِ وَ ما يَعْقِلُها إِلَّا الْعالِمُونَ:" اينها مثلهايى است كه براى مردم مى‏زنيم و جز عالمان آن را درك نمى‏كنند"! آنها سپس افزوده‏اند: منظور از آسمانهايى كه فرشتگان ساكن آن هستند عوالم ملكوت است كه افقش برتر از اين عالم حسى است، و منظور از نزديك شدن شياطين به آسمان و" استراق سمع" و طرد شدن آنها به وسيله" شهب" اين است كه اين شياطين هر گاه به خواهند به عالم فرشتگان نزديك شوند تا از اسرار خلقت و حوادث آينده با خبر گردند به وسيله نور ملكوت كه طاقت تحمل آن را ندارد طرد مى‏شوند، و به واسطه حق، اباطيل آنها نفى مى‏گردد، ذكر اين ماجرا به دنبال بحث از گروه‏هاى فرشتگان را در آغاز اين سوره مؤيد اين معنى مى‏شمرند «1».
اين احتمال نيز وجود دارد كه" سماء" در اينجا كنايه از آسمان ايمان و معنويت است كه همواره شياطين تلاش مى‏كنند به اين محدود راه بيابند، و از طريق وسوسه در دل مؤمنان راستين نفوذ كنند، اما پيامبران الهى و امامان معصوم ع و پيروان خط فكرى و عملى آنها با شهاب ثاقب علم و تقوى بر آنها هجوم مى‏برند و آنها را از نزديك‏شدن به اين آسمان منع مى‏كنند.
ما اين تفسير را فقط به عنوان" يك احتمال" در اينجا مى‏آوريم و قرائن‏ و شواهدى براى آن در جلد يازدهم ذيل آيه 18 سوره حجر ذكر كرده‏ايم (براى توضيح بيشتر در مورد اين قرائن به صفحات 40- 51 جلد يازدهم مراجعه فرمائيد).
اين سه تفسير متفاوت در معنى اين آيات قرآن مجيد و آيات مشابه آن بود.(2)
__________________________________________________
(1) تلخيص از تفسير" الميزان" جلد 17 صفحه 130.
تفسير نمونه، ج‏19، ص: 22
(2).تفسیر نمونه،ج19 ص22

حضرت علامه طباطبایی(ره)می فرماید:

" دُحُوراً وَ لَهُمْ عَذابٌ واصِبٌ" كلمه" دحور" به معناى طرد و راندن، و هم به معناى دفع است، و اين كلمه مصدر است به معناى مفعول كه چون حال واقع شده منصوب شده است. و اين كلمه مصدر به معنى مفعول است يعنى اين شيطانها مدحور و رانده شده درگاه خدايند ممكن هم هست مفعول له و يا مفعول مطلق باشد. و كلمه" واصب" به معناى واجب و لازم است.