دگرگوني قلب
تب‌های اولیه
پیامبر(ص) فرموده‌اند: قلب را از این‌رو قلب نامیده‌اندکه منقلب و دگرگون می‌شود. حکایت دل، حکایت پری است که در دشتی، به بیخ درختی آویخته و باد آن را زیر و رو می‌کند.1
اصحاب از حضرت پرسیدند: ای پیامبر! دعای « یا مقلّب القلوب ثبّت قلوبنا علی دینک» را زیاد تکرار می‌کنید، آیا برما و دین ما می‌ترسید؟ فرمودند: دلها میان دو انگشت
خداست و آن را زیر و رو می‌کند. اگر بخواهد آن را به راه راست می‌گرداند و اگر اراده نماید، آن را منحرف می‌سازد.2
در تفاسیر، در توضیح این حدیث آمده است: خواست خدا در این مرحله، از آمادگی‌های افراد سرچشمه می‌گیرد و این توفیق و سلب توفیق به دلیل زمینه‌های مختلف دلهاست و بی‌دلیل نمی‌باشد.
به عبارتی، این تعبیر کنآیه از کمال تسلط و احاطه خداوند است و انسان به جای مغرور شدن، از این بترسد که دلش را خداوند به واسطه کردارش واژگون کند. چون خداوند هرلحظه اراده نماید می‌تواند دل انسان را از سعادت به شقاوت و یا برعکس منحرف گرداند و انسان در هیچ زمانی نمی‌تواند از مشیت خداوند ایمن باشد. اما انسان، مأیوس هم نباید بشود؛ اگر دید قلبش به سوی خیرات و اعمال صالحه متمایل نیست، باید تلاش نماید، دل مرده خویش را زنده سازد که همیشه، خدا میان آدمی و قلبش واسطه است و می‌تواند قلب او را در هرحالی که هست، به بهترین احوال برگرداند.3
1. میزان الحکمة، ج1، ص4974.
2. تفسیر فی ظلال القرآن، سید قطب، ج6، ص208.
3. المیزان، ج15، ص54 و نمونه، ج15، ص229.هدایتها و ارزشها