كليني در چه سالي به بغداد رفت ؟ با كدام يك از نوب اربعه ديدار كرد؟

[="red"]شیخ کلینی[/]

شیخ ابوجعفر محمّد بن یعقوب بن اسحاق رازی معروف به کُلِـینی، شیخ کلینی، ثقه‌الاسلام کلینی (درگذشت ۳۲۸ قمری/۳۱۹ خورشیدی) صاحب کتاب الکافی -یکی از کتب اربعه- و مشهورترین دانشمند و فقیه و محدث شیعه در نیمه اول قرن ۴ قمری است.

زندگی

متاسفانه با اینکه دانشمندان بزرگوار و افتخار عالم تشیع مرحوم کلینی در قرن سوم هجری می زیسته اطلاع مختصری از زندگی پرخیر و برکت وی در دست است و تاکنون نقاط مبهم و نامعلوم فراوانی در شرح حال زندگیش موجود است که علیرغم تلاشها و تحقیقات زیادی که امروزه بعمل آمده، بی نتیجه مانده و پرده از آن سالیان درازی که این وارث انبیاء در خدمت به اسلام و مسلمین سپری کرده همچنان برداشته نشده است.
کلینی، در روستای کلین در ۳۸ کیلومتری شهر ری و نزدیک حسن آباد قم، و در زمان امام عسکری به دنیا آمد. به همین جهت، او را به لقب رازی، منسوب به ری هم می‌‏خوانند. در ابتدا علوم اسلامی را نزد پدر و دائی خود، گذراند. بعد از مدت کوتاهی که با منابع رجالی و حدیثی آشنا شد، برای ادامه تحصیل خود به شهر ری رفت.
در آن دوران بیشتر مردمان شهر ری شافعی و حنفی مذهب بودند، ولی روستاهای شیعه نشین بودند و اکثر اهل تسنن آن شهر، همواره تحت تأثیر آنان بودند، از این رو ری به شهر شیعه نشین معروف بود. در آن دوران شهر ری، مرکز برخورد آراء و اندیشه‌های اسماعیلیه، حنفی، شافعی و شیعه شده بود.
کلینی در سال ۳۲۸/۳۱۹ خورشیدی که مصادف با مبدأ غیبت کبری امام زمان است در سن ۷۰ سالگی در بغداد، درگذشت. ابو قیراط محمد بن جعفر حسنی، یکی از بزرگان بغداد بر پیکرش نماز خواند. آرامگاه او در «باب الکوفه» در بغداد، امروز در ناحیه شرقی رود دجله کنار پل قدیم بغداد و زیارتگاه مسلمانان است.

ا

[="red"]شاگردان[/]

بسیاری از فقها و محدثین بنام شیعه که از مشاهیر بودند از جمله شاگردان کلینی به شمار می‌روند.
۱. ابن ابی رافع صمیری،
۲. احمد بن احمد کاتب کوفی،
۳. احمد بن علی بن سعید کوفی،
۴. ابو غالب احمد بن زراری،
۵. جعفر بن محمد بن قولویه قمی،
۶. علی بن محمد بن موسی دقاق،
۷. محمد بن ابراهیم نعمانی معروف به ابن ابی زینب،
۸. محمد بن احمد صفوانی،
۹. محمد بن احمد سنانی زاهری مقیم ری،
۱۰. محمد بن علی ما جیلویه،
۱۱. محمد بن محمد بن عصام کلینی،
۱۲. هارون ابن موسی،

[="red"]استادان[/]

ثقة‏الاسلام کلینی در ری، قم، بغداد، کوفه و دیگر نقاط ممالک اسلامی در نیمه دوم سده سوم هجری، دانشمندان بزرگ، فقها و محدثان بسیاری را ملاقات کرده و از آنان به اجازاتی دریافت کرده‌است. در کتب رجال و تراجم، بالغ بر ۴۰نفر از فقها و محدثان را نام می‌‏برند که از استادان و مشایخ اجازه وی به شمار رفته‌اند و کلینی در نزد آنها شرایط شاگردی به جای آورده‌است.
برخی از اساتید شیخ کلینی عبارتند از.
۱. احمد بن محمد بن عاصم کوفی،
۲. حسن بن فضل بن زید یمانی،
۳. محمد بن حسن صفار،
۴. سهل بن زیاد آدمی رازی،
۵. محمد بن حسن طایی،
۶. محمد بن اسماعیل نیشابوری،
۷. احمد بن مهران،
۸. احمد بن ادریس قمی،
۹. عبدالله بن جعفر حمیری.

[="red"]آثار[/]

شیخ طوسی، و نجاشی دانشمند رجالی، کتب زیر را از تألیفات کلینی دانسته‌اند.
۱. کتاب الرجال
۲.کتاب الردّ علی القرامطة
۳. کتاب رسائل الائمّة علیهم‌السلام
۴. کتاب تعبیر الرؤیاء
۵. مجموعه شعر (مشتمل بر قصایدی که شعرا در مناقب و فضایل اهل‌بیت گفته ‏اند)
۶. کتاب الکافی(شیخ کلینی اولین کسی است که اخبار را مبوب (تقسیم بندی) کرده و الکافی وی اولین کتاب از کتب اربعه شیعه است و این کتاب که همچنان مؤلفش بسیار عظیم و افتخار آفرین است دارای 15176 حدیث می باشد).

(منابع: علی دوانی. ثقة السلام کلینی رحمه الله. کنگره بین‌المللی بزرگداشت ثقة السلام کلینی ؛ ابوجعفر محمدبن یعقوب کلینی. کتابخانه طهور).

همانطور که از زندگی مرحوم کلینی مشاهده می شود، هیچکدام از نواب اربعه جزء شاگردان او و با از مشایخ او نبوده اند. همچنی با توجه به تاریخ وفات کلینی دیدار او با نواب اربعه و تحت این نام و اینکه زمان غیبت هنوز آغاز نشده امری دشوار به نظر می رسد.

جناب آرزومند
در تاریخ بررسی کردم چیزی بدست نیامد، البته شاید فحص بیشتری شود به نتیجه ای نائل شویم. اما در این مجال عرض کنم که ایشان به بغداد رفته و اجمالا می توان گفت قسمت اعظم کتاب کافی را در بغداد نوشته است. البته با توجه به نام روایان مانند احمد بن اسحاق و ... می توان گفت بخشهایی را در قم نوشته اند. اما درباره زمان سفر به این راحتی نمی توان نظر داد و در تاریخ هم اشاره ای نشده است. از نام راویان و شاید با دقت در روایات کافی بتوان حدس زد تقریبا چه زمانی به بغداد رسیده است. مثلا توقیع محمد بن عثمان را ایشان بدون واسطه نقل می کند که دیده است. اگر این را بتوان مبنای سخن قرار داد می توان گفت که در بغداد با محمد بن عثمان دیدار داشته است. البته محمد بن عثمان عمده رفت و آمدش به سامراء بود. به هر حال ،این گونه می نماید که با صرف زمان نسبتا زیادی می توان این را از دقت در روایات کافی و راویان کافی بدست داد.
التماس دعا