نماز پیامبر در چند مرحله تکوین پیدا کرد؟
تبهای اولیه
پیامبر اسلام قبل از بعثت به کوه ثور و غار حراء می رفت و نماز می خواند و عبادت می کرد. پس ازانکه مبعوث شد هم این روند ادامه پیدا کرد. و آمد رد کنار خانه کعبه نماز خواند. اما روایات می گویند البته من شنیده ام، که می گویند پیامبر در شب معراج نماز بر ایشان واجب شدو چگونگی آن به وی گفته شد. آیا پیامبر در هنگام بعثت نمازی که می خواند مانند عبادت حنفا یا یهودیان بود؟ چرا که می گویند یهودیان هم نماز می خواندند؟ آیا پیامبر پس از سفر معراج نمازش با قبل از سفر معراج فرق می کرده است؟
آنچه در بالا آمد این مساله را ثابت می کرد که
1-نماز پیامبر در ابتدا دو رکعت بیشتر نبوده و نماز چهر رکعتی نداشته ایم
2- نمازهای پیامبر رکوع نداشته است و بعدها رکوع به آن اضافه شد
3- نمازهای سایر ادیان نیز رکوع نداشته و با امدن دستور رکوع، در واقع این تفاوت نمازهای مسلمانان با دیگران بود. که البته با دقتی که در گزارشها شد گویا اصلا پیروان ادیان پیشین نمازی به مانند نماز حضرت رسول نداشته اند که حتی قیام و قعود داشته باشد. البته روایاتی هست که می نماید پیروان ادیان دیگر هم نماز داشته اند اما نمازشان رکوع نداشته است.البته آنگونه که در خاطرم هست جایی خواندم که الان یادم نیست کجا بود، که نماز یهودی ها قیام و رکوع داشته است.
اما آنچه در ادامه به آن اشاره می کنیم گزارشی است که نشان می دهد نماز پیامبر در هما ابتدا رکوع داشته است. و تقریبا عکس آنچیزی خواهد بود که تا الان گفته می شد.
باسلام وتشکر از جوابهای خوب جناب کاوه
در بحار از كافي نقل شده چون پيغمبر به سن37 سال رسيد در خواب چنان ميديد كه گويا كسي به نزد او ميآيد و ميگويد يا رسول الله وقتي در آن هنگام كه در ميان كوهها گوسفند ميچرانيد چنان اتفاق افتاد كه كسي او را ديد به او گفت يا رسول الله از وي پرسيد تو كيستي؟ پاسخ داد من جبرئيلم وخدا مرا به سوي تو فرستاده كه به رسالت مژدهات دهم آنگاه براي پيغمبر وضو ساخت و به او ياد داد كه رو و دو دست را از مرفق بشويد و سر و دو پا را تاكعبين مسح كند آنگاه ركوع و سجود را به او
آموخت.
بنابر اين نماز قبل از بعثت بوده و پيامبر قبل از بعثت نيز نماز ميگذارد. و حكم وجود نمازهاي پنجگانه نه در شب معراج صدور يافته است كه به نظر اكثر دانشمندان و صاحب نظران در سال دوازدهم بعثت واقع شده است. در آن شب نمازهاي پنجگانه دو ركعت دو ركعت واجب گرديد و بعد از هجرت به مدينه از سال دوم به بعد دو ركعت به غير نماز مغرب و صبح و يك ركعت به نماز مغرب افزوده شده است.
باسلام به دوست گرامی سید مهران
آنچه منابع در باره موضوع مطرح شده به آن پرداخته اند بدین گونه است که
برخی نوشته اندجبرئیل روز دوم بعثت رسول خدا ،برای تعلیم نماز و وضو نازل شد(1)
یعقوبی مینویسد نخستین نمازی که بر وی واجب گشت نماز ظهر بودووضو گرفتن و نماز خواندن را از جبرئیل آموخت.(2)
ابن اسحاق می نویسد:نماز در ابتدا دو رکعتی بر رسول خدا واجب شد وسپس خداوند آن را در حضر چهار رکعت تمام قرار دادودر سفر بر همان صورتی که اول واجب بود باقی گذاشت.در ادامه روایتی نقل میکند که دو روزجبرئیل در اوقات پنج نماز، بر رسول خدا نازل می شدودر وقت هر نماز ،رسول خدا را به خواندن آن نمازراهنمایی می کرد.(3)
حضرت علی بن ابیطالب(ع)می فرماید:با پیامبر هفت سال (برخی روایات پنج سال )پیش از آنکه کسی با پیامبر نماز بخواند، نماز گزارده ام و من اول کسی هستم که با او نماز خواندم(4)
وعثمان بن سعید الخرازو ابو داود الطیالسی روایتی از حضرت علی (ع)نقل میکنند که ایشان فرمودند:هفت سال قبل از مردم نماز میخواندم و {کنا نسجد ولا نرکع} یعنی در نماز سجده میکردیم اما رکوع نداشت واولین نمازی که در آن رکوع را بجا آوردیم نماز عصر بود که بعد از نماز علت را جویا شدم حضرت فرمود به آن امر شدم.(5)
محمدبن اسحاق از ام هانی، دختر ابوطالب روایت می کندکه گفت در شب معراج رسول
پیامبر نماز عشاءرا در منزل من خواند و آن شب در منزل ما خوابید کمی قبل از فجر بیدار شد ونماز صبح را خواند و فرمود ام هانی من نماز عشاء را در همین خانه خواندم و سپس بیت المقدس رفتم و آنجا نیز نماز خواندم.(6)
بطوریکه در شب معراج ،پیامبر(ص)وقتی از خانه ام هانی خواهر حضرت علی(ع)به بیت المقدس{مسجد الاقصی}روانه شد از نقاط مختلف مسجد الاقصی وبیت اللحم{زادگاه حضرت مسیح}و منازل انبیاءوآثار وجایگاه آنها دیدن کردو در برخی از منازل دو رکعت نماز خواند(7)
پیامبر(ص)می فرماید در شب معراج چون به آسمان هفتم رسیدم نماز های پنجگانه واجب شدو جبرئیل همراه پیامبر نماز های پنجگانه را به جا آوردند(8)
مزنی یکی از یاران شافعی می گوید نماز قبل از معراج واجب شده بود ویک نماز قبل از طلوع خورشیدو یکی پیش ازغروب آفتاب بجای آورده می شد(9)
ابوذر غفاری صحابه پیامبر از سه سال پیش از بعثت پیامبر،خدا رامی پرستیدو بندگی میکردو نماز میگزارد(صحیح مسلم2سال قبل از بعثت را آورده است ج16ص32)(10)
منابع:
1.محمد ابراهیم آیتی،تاریخ پیامبر اسلام،انتشارات دانشگاه تهران،تهران،چاپ چهارم،1366ش،ص90. به نقل از امتاع الاسماع،ص15.
2همان ،ص90.
3.همان،ص91.به نقل از سیره النبی،ج1،ص263.
4.جعفر سبحانی،فروغ ابدیت،بی تا،بی جا،جلد اول،ص204فبه نقل از الغدیر ج3ص222.
5.شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید،مصحح،محمد ابو الفضل ابراهیم،کتابخانه مرعشی نجفی،قم،1337ش،چاپ اول،ج13،ص229.
6.حسین علی عربی،تاریخ تحقیقی اسلام،موسسه امام خمینی،قم،1383ش،چاپ چهارم،ج1،صص399-400.
7.جعفر سبحانی،همان،ص305.
8.ابن سعد،ترجمه طبقات الکبری،محقق عطاء محمد عبد القادر،دار الکتب العلمیه، بیروت،ج1،ص199.
9.حسین صابری،خاتم پیامبران(ص)،آستان قدس رضوی،1380ش،چاپ سوم،ج1،ص591.
10.مصطفی دلشاد تهرانی،سیره نبوی منطق عملی،دریا،تهران،1385ش،چاپ دوم،ج3،ص108.
درادامه...:Gol::Gol:
نکته قابل توجه در این باره اینکه سیره نویسان بزرگی همچون ابن اسحاق وابن هشام قائلند واقعه معراج در سال دهم بعثت اتفاق افتاده است بیهقی سال دوازدهم و برخی زمان آن را اوائل بعثت عنوان نموده اند.وبرخی دیگرقائلند معراج آن حضرت بیش از یک بار بوده است .
اما آنگونه که تصور می شود معراجی که در آن نمازهای یومیه واجب شده قطعا پس از مرگ ابوطالب(سال دهم بعثت) اتفاق افتاده است.به دلیل اینکه :
الف-از مسلمات حدیث وتاریخ است که خدا در شب معراج امت پیامبر را مکلف کرده است که در هر شبانه روز در پنج وعده نماز بخوانند.
ب- براساس آنچه از تاریخ استنباط می شود ، تالحظه مرگ ابوطالب نماز واجب نشده بود به دلیل اینکه در لحظات آخر عمر ایشان سران قریش ازایشان خواستند برادرزاده اش را از اعمالش منصرف کند اما پیامبر (ص)به آنها فرمود : از شما فقط یک چیز بیشتر نمی خواهم و آن اینکه{تقولون لا اله الاالله وتخلعون ما تعبدون من دونه}(1)یعنی گواهی به یکتایی خداونپرستیدن بتها.ودر این ماجرا اصلا اشاره ای به نماز نکرد واین دلیل بر این است که تا آن روز نمازهای پنجگانه واجب نشده بود تااینکه پیامبر اکرم (ص) انجام نماز را نیز از آنها مطالبه کند .
ج-پیامبر برای اسلام آوردن طفیل بن عمروکه چندی پیش از هجرت به وقوع پیوست، فقط شهادتین را به او تعلیم دادواز نماز سخنی به میان نیاورد.
د-رسول خدا از سالهای هشتم تادهم بعثت در شعب ابیطالب محصور بود ودر این شرایط ایجاب نمیکرد که خدا تکلیف دیگری مانند نماز را بر دوش مسلمانان بنهد
ذ-درسالهای قبل از هشتم بعثت با توجه به فشار مضاعف قریش وکم بودن تعداد مسلمانان وتازه مسلمان شدن آنان ، تکلیف کردن مسلمانان به نماز های پنجگانه بعید به نظر میرسد(2)
ر-منظور از روایاتی که اشاره به نماز خواندن حضرت علی (ع) با پیامبر در سالهای قبل از بعثت{سه سال ،پنج سال،هفت سال قبل از بعثت}میکند،این نمازهای مشروط ،محدود ومقید به اوقات پنجگانه نبوده بلکه به عبادت مخصوص وغیر محدود ویا نمازهای مستحبی وغیر واجب اشاره دارد.(3)
منایع::Sham::Gol:
1.رجوع کنید به،سیره ابن هشام،جلد دوم،ص27.
2.جعفر سبحانی ، فروغ ابدیت، بی تا، بی جا،ج1،صص310-311.
3.برای اطلاع بیشتر ر.ک به فروع کافی ،جلد1،ص135.