زیدیه 4

تب‌های اولیه

3 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
زیدیه 4

زید از منظر روایات اهل بیت علیهم السلام درباره زید بن علی روایات فراوانی در کتب حدیثی شیعه و سنی وارد شده است که دسته ای بر مدح زید و گاه تایید قیام او و دسته ای دیگر بر ذم وی دلالت می کند . در مطالعه و بررسی روایات این نکته مهم به نظر می رسد که ببینم در آنها مدح یا ذم بر محوریت مساله امامت است یا غیر آن . همچنین اینکه آیا قیام زید مورد تایید ائمه معصومین بوده یا نه؟ به عبارت دیگر آیا زید در قیام خود از جانب امام معصوم ماذون بوده است یا خیر ؟ مساله ای که اکثر اختلافات در مقام زید و مدح وذم او مبتنی بر آن است و نتیجه حل قطعی این مساله از بین رفتن همه اختلافات خواهد بود. مجموع این روایات در جلد 46 بحارالانوار جمع آوری شده است که تعدادی از آنها را اینجا بیان می کنیم . چند نمونه از روایات درباب مدح 1. از ابو جارود در امالی صدوق نقل شده است : من نزد ابو جعفر محمد بن علی علیه السلام نشسته بودم که در این هنگام زید بن علی وارد شد همین که نظر ابو جعفر به او افتاد فرمود : «هذا سید من اهل بیته والطالب باوتارهم لقد انجبت ام ولدتک یا زید» این آقای اهل بیتش است و طلب کننده خون آنهاست ای زید پاکیزه است مادری که تو را زایید.2 .در عیون اخبار الرضا از جابر جعفی از امام باقر از پدرانش از رسول خدا صلوات الله علیهم نقل شده که آنحضرت فرمودند :« قال رسول الله للحسین یا حسین یخرج من صلبک رجل یقال له زید یتخطی هوو اصحابه یوم القیامة رقاب الناس غرا محجلین یدخلون الجنة بلا حساب » ای حسین مردی از نسل تو به دنیا می آید که او را زید می نامند، او و یارانش روز قیامت... بدون حساب وارد بهشت می شوند. 3. وقتی زید بن موسی بن جعفر که در بصره قیام کرده بود و خانه های بنی عباس را آتش می زد دستگیر شد و نزد مامون برده شد، مامون جرم او را به خاطر امام رضا ع بخشید و به امام رضا گفت : اگر برادرت زید خروج کرد و چنین کارهایی انجام داد قبل از او نیز زید بن علی خروج کرد و کشته شد و اگر به خاطر تو نبود من نیز زید بن موسی را می کشتم پس امام رضا ع فرمود: برادرم زید را به زید بن علی قیاس نکن زیرا زید بن علی از علمای آل محمد بود که به خاطر خدا غضب کرد [بر بنی امیه] و جهاد کرد تا در راه خدا کشته شد و پدرم موسی بن جعفرعفرمود شنیدم پدرم جعفر بن محمد ع می فرماید: رحم الله عمی زیدا انه دعا الی الرضا من آل محمد و لو ظفر لوفی بما دعا الیه .پس مامون گفت یا اباالحسن آیا زید از کسانی نبود که ادعای امامت می کرد در جایی که حقش نبود ، امام رضا ع فرمود : چیزی را که حقش نبود ادعا نکرد واو خدا ترس بود.4. در عیون اخبار الرضا آمده وقتی امام صادق ع از شهادت زید با خبر شد گریه کرد و فرمود: انالله و انا الیه راجعون ، من این مصیبت را به حساب خدا می گذارم ،زید خوب عمویی بود عمویم مردی برای دنیا وآخرت ما بود به خدا قسم عمویم به شهادت از دنیا رفت مانند شهدایی که همراه رسول خدا و علی وحسن وحسین صلوات الله علیهم به شهادت رسیدند . اینها تنها چند مورد از روایاتی است که زید را ستایش کرده اند، روایت اول و چهارم اشاره به شخصیت و جایگاه زید نزد اهل بیت دارد، روایت دوم او را اهل بهشت و مورد تایید معرفی می کند و روایت سوم انگیزه و هدف زید از قیام را مقدس نشان می دهد واو را از ادعای امامت تبرئه می کند. چند نمونه از روایات در باب ذم ، در شماره بعد بررسی خواهد شد.

چند نمونه از روایات در ذم زید1.مهمترین روایت در این زمینه روایت کافی است که از آن می توان استفاده کرد زید مدعی مقام امامت بوده است .متن روایت : زید بن علی بن الحسین بر امام باقر ع وارد شد و با او نامه هایی از اهل کوفه بود که زید زا به سوی خود دعوت کرده بودند و خبر داده بودند که ما گرد هم آمده ایم و از شما می خواهیم خروج کنید . امام باقر ع به او فرمود : آیا آنها این نامه ها را ابتدائی برای تو یا جواب نامه ایست که تو برای آنها نوشته ای و آنها رابه خود دعوت کرده ای . گفت بلکه آنها خود ابتداءً این نامه ها را برای من نوشته اند به خاطر معرفتشان به حق ما و قرابت ما به رسول خدا ص و به خاطر آنچه که در کتاب خدا یافته اند ازوجوب معرفت واطاعت ما . پس امام باقر ع فرمود: « ان الطاعة مفروضة من الله عز وجل ...و الطاعة للواحد منّا و المودة للجمیع ...»پس زید ناراحت شد و خطاب به امام باقر ع گفت : لیس الامام منا من جلس فی بیته و ارخی ستره و ثبط عن الجهاد و لکن الامام منا من منع حوزته و جاهد فی سبیل الله حق جهاده و دفع عن رعیته و ذبّ عن حریمه .سپس امام باقر ع فرمودند :« هل تعرف یا اخی من نفسک شیئا مما نسبتها الیه فتجیئ علیه بشاهد من کتاب الله اوحجة من رسول الله ...اعیذک بالله یا أخی ان تکون غدا المصلوب بالکناسة ، ثم ارفضت عیناه و سالت دموعه ثم قال ع الله بیننا و بین من هتک سترنا و جحد حقنا وافشی سرنا و نسبنا الی غیر جدّنا و قال فینا ما لم نقله فی انفسنا» .[کافی ج 1 ص 356]2.ابو صباح می گوید سدیر نزد من آمد و گفت زید از تو برائت می جوید ، می گوید پس لباس پوشیدم و نزد زید رفتم و به زید گفتم به من خبر رسیده که تو گفته ای ائمه چهار نفر می باشند که سه تای آنها گذشته اند و چهارمی قائم است ، زید گفت بله من اینچنین گفته ام پس به زید گفتم آیا به خاطر داری وقتی مدینه بودیم در زمان حیات امام باقر ع به من گفتی : انّ الله قضی فی کتابه انه من قتل مظلوما فقد جعلنا لولیه سلطانا و انما الائمة ولاة الدم و اهل الباب فهذا ابو جعفر الامام فان حدث به حدث فان فینا خلفاً. ابو صباح می گوید پس به مدینه نزد امام باقر ع رفتم و جریان بین خود و زید زا برای آن حضرت تعریف کردم ، امام فرمود :« أ رأیت لو ان الله تعالی ابتلی زیداًفخرج منا سیفان آخران بایّ شیئٍ تعرف ای السیوف الحق ، و الله ما هو کما قال و لئن خرج لیقتلنّ» سپس به کوفه بازگشتم همین که به قادسیه رسیم خبر کشته شدن زید به من رسید . [بحار الانوار ج 46 ص 194].3. داوود رقی می گوید خدمت امام صادق ع رسیدم پس به من فرمود چه چیزی باعث شده کم نزد ما بیایی ؟ گفتم در کوفه کاری برای من پیش آمد وباعث تأخیر من شد،فرمود:در کوفه چه دیدی ؟ گفتم : عمیتان زید را دید که بر اسبی سوار شده ،قرآنی به گردن آویخته وفقهاء کوفه او را در بر گرفته اند و او می گوید :ای اهل کوفه من عَلَم و واسطه بین شما و خدا هستم ناسخ ومنسوخ کتاب را می دانم . پس امام صادق ع فرمود ای سماعة بن مهران آن صحیفه را برای من بیاور پس صحیفه ای سفید آورد و آنرا به من داد ، سپس امام فرمود :بخوان این صحیفه را که بر ما اهل بیت خارج شده و از زمان رسول خدا ص یکی پس از دیگری به ارث برده ایم ، پس صحیفه را خواندم که در آن به اسامی دوازده امام اشاره شده بود. امام صادق ع فرمود ای داوود آیا می دانی این صحیفه کجا بوده و از کی مکتوب شده است ...و فرمود : دو هزار سال قبل از خلقت آدم .پس به کجا می رود زید.« ان اشد الناس لنا عداوة و حسدا الاقرب فالاقرب».[بحار الانوار ج46 ص174]این روایات و چند نمونه دیگر که دلالت بر قدح زید می کنند از سوی علما و محققین شیعه که زید بریء از چنین سخنانی ممی دانند مورد توجیه قرار گرفته به جهت ضعف سند مثل روایت اول که مرسله است و اصحاب رجال آنرا ضعیف شمرده اند ، یا به جهت صدور از روی تقیه یا اینکه سخنان زید برای این بوده که بتواند حمایت گروههای مختلف را جلب کند و قیامی گسترده علیه بنی امیه را بیندازد همانطور که بزرگان اهل سنت مانند ابو حنیفه از او حمایت کردند . چنانکه از روایت دوم برداشت می شود سخنان زید رد این فضا بوده است که می گوید « حف به فقهاء الکوفة» فقهای کوفه او را در بر گرفتند.

زید از دیدگاه علمای شیعه {امامیه}: اکثریت قریب به اتفاق علمای امامیه نگاه مثبت به زید بن علی دارند و به روایات وارده در ذم او وقعی ننهاده اند. ابن قبه {م 219} از علمای متکلم امامی در دوران غیبت صغری در کتاب نقض الاشهاد می نویسد « علم ائمه زیدیه به اجتهاد وقیاس است و این نشان گر آن است که این افراد امام نیستند البته منظور من از این مطلب زید بن علی و امثال او نیست زیرا این اشخاص ادعای امامت نکرده بلکه مردم را به کتاب خدا و الرضا من آل محمد فراخوانده اند» .{بحارالانوار ج 46 ص 174}شیخ صدوق {م381} از زید به نیکی یاد کرده و می فرماید : زید بن علی صاحب فضائل بسیاری است . من از غیر امام رضا ع روایاتی دال بر بزرگی آنحضرت می آورم تا خواننده کتاب بداند که اعتقاد امامیه درباره زید چیست . {درسنامه تاریخ وعقاید زیدیه ص 25} شیخ مفید نیز در ارشاد از شخصیت زید تمجید می کند و می نویسد : بسیاری از شیعیان معتقد به امامت زید بن علی بودند و سبب این اعتقاد این بود که زید با شمشیر خروج کرد ومردم را به الرضا من آل محمد دعوت می فرمود ، مردم گمان می کردند مقصودش از این کلمه خود آنجناب است در صورتی که او چنین مقصودی نداشت چون شایستگی برادرش حضرت باقر ع را برای امامت بیش از خود می دانست و وصیت آن حضرت را هنگام وفاتش به حضرت صادق آگاه بود.{ارشاد ج 2 ص 245} دیدگاه علمای متقدم امامیه مورد پذیرش اندیشمندان شیعی قرار گرفت و اکثر قریب به اتفاق علمای امامیه به نیکی از زید بن علی یاد کرده اند . علامه مجلسی در این زمینه می نویسد : روایات درباره احوال زید بن علی مختلف است برخی دلالت بر ذم وی بلکه کفر زید بن علی دارد زیرا به امامت خود فرا می خواند و منکر امات ائمه حق بود ولی اکثر روایات دلالت بر این دارد که زید بن علی از مشکورین است و او امامت نکرده است ، بلکه به امامت امام باقر و امام صادق ع اعتقاد داشت و به خاطر خونخواهی امام حسین ع وبه خاطر امر به معروف و نهی از منکر قیام کرد و مردم رابه الرضا من آل محمد فرا خواند واین دیدگاه اکثر اصحاب امامیه است بلکه غیر از این چیزی در کلاشان نیافتم .{درسنامه تاریخ و عقاید زیدیه ص 26} فضیلت الشامی به نقل اقوال بزرگان امامیه می پردازد و می نویسد : انگیزه های قیام زید از نظر شیعه اثنی عشری در یک جمله خلاصه می شود و آن مطالبه حقوق از دست رفته آل محمد آنهم نه برای خود بلکه برای امام برگزیده آل محمد می باشد . مرحوم کلینی در روضه و مرحوم مفید در ارشاد بیان می کنند که زید هرگز به سوی خود دعوت نکرد .{ تاریخ زیدیه در قرن دوم و سوم صص 70و71} فضیلت الشامی سپس اشاره ای به نظریه مخالف می کند و می نویسد : در اینجا منابع دیگری هست که معتقدند زید به سوی خود دعوت می کرد.{همان ص 71} ابن طقطقی معتقد است زید از بزرگان اهل بیت بود و دائما از خلافت برای خود سخن می گفت و عقیده داشت او اهل خلافت است .{الفخری فی آداب السلطانیه ص 121} اربلی نیز نظر او را پسندیده چنین می نویسد : خرج زید بن علی بالکوفه فدعا إلی نفسه فقتله یوسف بن عمر. ابو الفدا نیز می نویسد زید بن علی خروج کرد و مردم را به سوی خود دعوت کرد و گروهی با او بیعت کردند .{ تاریخ زیدیه ص 71}سایر بزرگان متاخر امامیه نیز طرفدار نظریه مشهور و قائل به مقدس بودن قیام زید هستند ، از این رو بزرگانی همچون شهید اول در کتاب قواعد علامه مامقانی در تنقیح المقال ، علامه مقرم در کتاب زید الشهید ، مرحوم خوئی در معجم رجال حیث بر این باورند که زید از سوی امام صادق ع برای قیام مأذون بوده است .{ تبیین جامعه شناختی واقعه کربلا ص 298}نتیجه : زید بن علی مورد مدح اندیشمندان و علمای بزرگ فرقه های مختلف به خصوص علمای امامیه است و با وجود روایات متواتر حدیثی و تاریخی و شواهد مختلف بر معتقد نبودن زید به تفکرات بعدی زیدیه ، به روایات دال بر ذم زید توجهی نمی شود واحتمال تقیه یا اتخاذ سیاستی که بتواند پیروان سایر فرقه ها را در حمایت از خویش علیه ظلم بنی امیه بسیج کند ، را می توان منشأ روایات و سخنان مخالف پسند زید دانست علاوه بر اینکه بعید نیست برخی ازاین روایات توسط دشمنان وی یا توسط برخی زیدی مسلکان جعل شده باشد . مورد تأیید قرار گرفتن شخصیت زیدتوسط ائمه معصومین کمک مالی امام صادق به بازماندگان زید تأیید قیام زید به صورت کلی یا به طور مشخص دعا وترحم ائمه برای زید و اشاره به جایگاه زید در بهشت و... همه بر ممدوح بودن زید واینکه او مدعی مقام امامت نبوده دلالت می کنند.منابع :1. الارشاد فی معرفةحجج الله علی العباد ، شیخ مفید2. بحار الانوار ، علامه مجلسی3.تاریخ تشیع ، سید احمدخضری4. تاریخ زیدیه در قرن دوم و سوم ، فضیلت الشامی5. تبیین جامعه شناختی واقعه کربلا ، شمس الله مریجی6. درسنامه تاریخ و عقاید زیدیه ، فرمانیان و موسوی نژاد7. الفخری فی آداب السلطانیه و الدول الاسلامیه ، ابن طقطقی8. کافی ، کلینی

موضوع قفل شده است