نیت - اقسام نیت - آثار نیت ، قصد ، عمل و روابط بین آنها

تب‌های اولیه

9 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
نیت - اقسام نیت - آثار نیت ، قصد ، عمل و روابط بین آنها

نیت و قصد :
نیت امری صد در صد باطنی است که از اراده ، اختیار و قصد آدمی سرچشمه می گیرد .

فرق نیت با قصد :
قصد اراده ی انجام فعل است ، ولی نیت ، افزون بر اراده و تصمیم ، گونه ای تعیین هدف و جهت فعل را نیز لحاظ می کند ؛ بر این پایه ، می توان گفت :

صاحب نیت ، چهره ای از هدف داری و هدف مندی را در خود نهفته دارد : به همین جهت کسی که انجام کاری را نیت می کند ، در واقع ، قصد انجام کاری هدف دار را در خود می پروراند .

گاهی انسان نسبت به کاری که می خواهد انجام دهد ، قصد دارد ، ولی هدف و منظور ویژه ای را درباره ی آن کار دنبال نمی کند ؛ مانند این که کسی به قصد مسافرت از خانه خود بیرون آید – بدون این که قصد جای ویژه ای را داشته باشد – و بی هدف از این خیابان به آن خیابان و از این شهر به آن شهر در سیر و حرکت باشد. روشن است چنین انسانی راه به جایی نمی برد و از این مسافرت جز سرگردانی و پریشانی بهره ای نمی گیرد ؛ زیرا هدف و مقصد خود را تعیین نکرده است و نمی داند به کجا و به چه منظور می رود و از این مسافرت چه بهره ای را دنبال می کند ؛ پس چنین مسافری نمی تواند صاحب نیت باشد ؛ گر چه صاحب قصد است . او قصد مسافرت دارد ولی مقصد و مقصودش روشن نیست .
گاهی آدمی بدون هیچ قصدی چمدان مسافرتش را می بندد و از خانه بیرون می آید و پیاده یا سواره به سویی حرکت می کند . چنین انسانی یا گرفتار است یا دچار فراموشی شده است . اگر هم انسانی عاقل باشد ، دست کم آدمی بی کار و پوچ گراست و در شریعت نیز چنین شخصی مسافر شرعی دانسته نمی شود ، از این رو نمازش را باید تمام بخواند .

آدمی بدون داشتن قصد ، نیت ، انگیزه و هدف مشخص ، هرگز راه به جایی نمی برد ؛ به همین جهت امیرالمؤمنین علیه السلام در بیانی نورانی می فرماید :

المتعبّد علی غیر فقه کحمار الطاحونة یدور و لا یبرح .1
عبادت گر بدون فقه ( بی دانش) مانند الاغ و اسب آسیابی است که همچنان به دور خویش می چرخد ، ولی هرگز به جایی راه نمی برد و همیشه در سر جای نخست خود می باشد .

پی نوشت :
1 – بحارالانوار ج 1 ص 208 حدیث 10 .
2 – یاد داشت از دروس استاد نکونام حفظه الله .

نیت و عمل :

و انته بنیتی الی احسن النیات و بعملی الی احسن الاعمال .
خدایا – نیت مرا در زمره ی بهترین نیات و عمل مرا از جمله ی بهترین اعمال قرار ده .
(دعای مکارم الاخلاق )

بعد از ایمان و یقین بهترین چیز حسن نیت انسان است همین حسن نیت است که او را به مقامات عالیه نائل می گرداند و افعال و کردارش را مرضی خدای متعال قرار می دهد تا سعادت ابدی خویش را کسب نماید . از این جهت رابطه ی مستقیم و تنگاتنگی میان کار و نیت وجود دارد ؛ به گونه ای که هیچ کاری بدون نیت ، فعلیت نمی بابد .

امام سجاد علیه السلام :
لا عمل الا بالنیة ؛1
هیچ کرداری بدون نیت و قصد اعتباری ندارد .

پی نوشت :
1 - وسائل الشیعه، ج 1، طبع آل البیت، حدیث 1، ص
46 .

ادامه دارد ....

رسول خدا صلی الله علیه و آله فرموده است :
نیة المؤمن خیر من عمله و نیة الکافر شر من عمله و کل عامل یعمل علی نیته .1
نیت مؤمن بهتر از عمل اوست و نیت کافر بدتر از عملش می باشد و هر کسی بر پایه ی نیت و شاکله ی وجودی اش رفتار می کند .

در این روایت ، رسول خدا صلی الله علیه و آله مؤمن و کافر را در اصل داشتن نیت شریک دانسته است ، با این تفاوت که نیت کافر ، لحاظ غیری و دوری و بی بهره گی از حق دارد ؛ از این رو شرّ است ، ولی نیت مؤمن ، لحاظ حقّی و قرب و وصال به حق دارد و خیر است .

منظور از نیت حسن همان نیت خالص است و نیت خالص ، همان قصد و اراده ی قربی عمل است و منظور از عمل حسن ، عمل خالص است که ظهور خارجی و فعلی چنین قصد و اراده ای است ؛ بنا بر این منظور از نیت و عمل خالص ، نیت و عمل قربی است .2

پی نوشت :
1 – اصول کافی ج2 باب نیت ح 1 ص 84 .
2 – صحیفه عشق ص110 و 111 آیت الله نکونام .

نیت در لغت مطلق قصد است .
نیت در اصطلاح عبارتند از اراده ی ایجاد فعل بر وجهی که مؤمن شرعاَ مأمور به آن شده است .

اقسام نیت :
به اعتبار غایت و هدف بر سه قسم تقسیم می گردد :
1 - نیت قبیح ( فاسد ) :
مانند نیت اهل نفاق و شقاق و ریاء در امور دنیوی - این قبیل نیات در راستای متابعت از هوای نفس و پیروی از نفس امّاره و پرستش شهوت بوده و از نظر شرع مذموم است .

2 - نیت حسن (خوب) :
غایت چنین نیتی در امور اخروی است مانند نیت ثواب و دخول در بهشت و فرار از عقاب و سقوط در جهنم .

3 - نیت احسن (خوب تر ):
غایت چنین نیتی نه امور دنیویست و نه امور اخروی بلکه خالص وجه الله است نه غیر خدا . به این قسم نیت صادقه نیز تعبیر می شود .1

پی نوشت :
1 - با الهام از مباحث کتاب نور الآفاق در شرح دعای مکارم الاخلاق صحیفه سجادیه - اثر مرحوم حسین ابن محمد باقر اصفهانی مشهور به ذو علم ره - چاپ سنگی .

رسول اكرم (صلى الله عليه و آله و سلم):


قال الله تعالى :

اذا هم عبدى بحسنه ولم يعملها كتبتهاله حسنة فان عملها كتبتها له عشر حسنات الى سبعمائة ضعف واذاهم بسيئة ولم يعملها لم اءكتبها عليه فان عملها كتبتها عليه سيئة واحدة

خداى والا مى فرمايد:
وقتى بنده من كار نيكى اراده كند و نكند آن را يك كار نيك براى وى ثبت كنم و اگر بكند ده كار نيك تا هفتصد برابر ثبت كنم و وقتى كار بدى اراده كند و نكند بر عهده او ثبت نكنم و اگر بكند يك كار بد بر عهده او ثبت كنم .



20 حديث تقديم ديدگان مبارک باشد که از ديده به دل در آيد واز دل به دست حدیث (1) قال رسول الله صلى الله عليه و آله :

اَلنِّيَّةُ الحَسَنَةُ تُدخِلُ صاحِبَهَا الجَنَّةَ؛

نيت خوب صاحب خويش را به بهشت مى برد.

كنزالعمال، ج13، ص151، ح36472چه اثر خوبي

حدیث (2) امام على عليه السلام :

وُصولُ المَرءِ إِلى كُلِّ ما يَبتَغيهِ مِن طيبِ عَيشِهِ وَأَمنِ سَرَبِهِ وَسَعَةِ رِزقِهِ، بِحُسنِ نيَّتِهِ وَسَعَةِ خُلقِهِ؛
آدمى با نيّت خوب و خوش اخلاقى به تمام آن چه در جستجوى آن است، از زندگى خوش و امنيت محيط و وسعت روزى، دست مى يابد.

كنزالعمال، ج10، ص143، ح28731باز هم چه اثر خوبي

حدیث (3) قال على عليه السلام :

مَن حَسُنَت نيَّتُهُ أَمَدَّهُ التَّوفيقُ؛
هر كس نيّتش خوب باشد، توفيق ياريش خواهد نمود.

نهج البلاغه، خطبه 184اين هم از اثرات نيت است

حدیث (4) قال على عليه السلام :

حُسنُ النِّيَّةِ مِن سَلامَةِ الطَّويَّةِ؛
نيّت خوب، برخاسته از سلامت درون است.

التوحيد، ص 63پس نيت با سلامت درون رابطه تنگا تنگي دارد

حدیث (5) قال السجاد عليه السلام :

اَللّهُمَّ ... وَانتَهِ بِنيَّتى إِلى أَحسِنِ النِّيّاتِ وَبِعَمَلى إِلى أَحسَنِ العمالِ، اَللّهُمَّ وَفِّر بِلُطفِكَ نيَّتى؛
خدايا ... نيّتم را به بهترين نيّت ها و عملم را به بهترين اعمال برسان، خدايا به لطف خود نيّت مرا كامل گردان.

نهج الفصاحه، ح 781

حدیث (6) قال رسول الله صلى الله عليه و آله :

قالَ اللّه تَعالى: إِذا هَمَّ عَبدى بِحَسَنَةٍ وَلَم يَعمَلهاكَتَبتُهالَهُ حَسَنَةً فَإِن عَمِلَها كَتَبتُها لَهُ عَشرَ حَسَناتٍ إِلى سَبعِمِائَةِ ضِعفٍ وَإِذاهَمَ بِسَيِّئَةٍ وَلَم يَعمَلها لَم أَكتُبها عَلَيهِ فَإِن عَمِلَها كَتَبتُها عَلَيهِ سَيِّئَةً واحِدَةً؛
خداى والا مى فرمايد: وقتى بنده من كار نيكى اراده كند و نكند آن را يك كار نيك براى وى ثبت كنم و اگر بكند ده كار نيك تا هفتصد برابر ثبت كنم و وقتى كار بدى اراده كند و نكند بر عهده او ثبت نكنم و اگر بكند يك كار بد بر عهده او ثبت كنم.

نهج البلاغه، خطبه 178عجب خداي خوبي داريم وعجب اثري دارداين نيت

حدیث (7) قال على عليه السلام :

إِذا فَسَدَتِ النِّيَّةُ وَقَعَتِ البَليَّةُ؛
هرگاه نيّت فاسد شود، بلا و گرفتارى پيش مى آيد.

نهج البلاغه، خطبه 91اثر نيت بد

حدیث (8) قال الصادق عليه السلام :

صاحِبُ النِّيَّةِ الصّادِقَةِ صاحِبُ القَلبِ السَّليمِ ، لأَِنَّ سَلامَةَ القَلبِ مِن هَواجِسِ المَحذوراتِ بِتَخليصِ النِّيَّةِ للّه فِى المورِ كُلِّها؛
كسى كه نيّت درست داشته باشد، دل سالم و پاك دارد، زيرا سالم داشتن دل از وسوسه هاى شيطانى به سبب خالص گردانيدن نيّت در همه كارها براى خداوند است.

غررالحكم، ج2، 3260پس حالت علي ومعلوليدو طرفه با دل پاک دارد

حدیث (9) قال على عليه السلام :

وَلَو أَنَّ النّاسَ حينَ تَنزِلُ بِهِمُ النِّقَمُ وَتَزولُ عَنهُمُ النِّعَمُ ، فَزِعوا إِلى رَبِّهِم بِصِدقٍ مِن نيّاتِهِم وَوَلَهٍ مِن قُلوبِهِم، لَرَدَّ عَلَيهِم كُلَّ شارِدٍ ، وَأَصلَحَ لَهُم كُلَّ فاسِدٍ؛
اگر مردم به هنگامى كه بلاها بر آنان فرود مى آمد و نعمت ها از دستشان مى رفت، با نيت هاى خوب و دلى مشتاق به پروردگارشان پناه مى بردند، بى گمان هر از دست رفته اى به آنان باز مى گشت و هر فاسدى اصلاح مى شد.

غررالحكم، ج6، ص441، ح10926اثر نيت

حدیث (10) قال على عليه السلام :

اِذا فَسَدَتِ النِّـيَّةُ وَقَعَتِ البَليَّةُ؛
هرگاه نيت فاسد شود، بلا و گرفتارى پيش مى آيد.

غررالحكم، ح 4021اثر نيت

حدیث (11) قال الصادق عليه السلام :

ما ضَعُفَ بَدَنٌ عَمّا قَويَت عَلَيهِ النِّـيَّةُ؛
اگر اراده قوى باشد، هيچ بدنى براى انجام دادن كار، ناتوان نيست.

من لايحضره الفقيه، ج 4، ص 400، ح 5859اين يکي از اقسام نيت است که از آن به اراده تعبير مي شود واثر آنرا ملاحظه مي کنيد

حدیث (12) امام على عليه السلام :

عِندَ فَسادِ النِّيَّةِ تَرتَفِعُ البَرَكَةُ؛
هرگاه نيّت ها فاسد باشد، بركت از ميان مى رود.

غررالحكم، ح 6228

حدیث (13) قال على عليه السلام :

وُصولُ المَرءِ اِلى كُلِّ ما يَبتَغيهِ مِن طيبِ عَيشِهِ وَ اَمنِ سِربِهِ وَ سَعَةِ رِزقِهِ بِحُسنِ نيَّتِهِ وَ سَعَةِ خُلقِهِ؛
انسان، با نيّت خوب و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جستجوى آن است، از زندگى خوش و امنيت محيط و روزى زياد، دست مى يابد.

غررالحكم، ح 10141پس اثر و برکت آن فرا گير است

حدیث (14) قال على عليه السلام :

لا يَفوزُ بِالجَنَّةِ اِلاّ مَن حَسُنَت سَريرَتُهُ وَخَلُصَت نيَّتُهُ؛
به پاداش بهشت نمى رسد مگر آن كس كه باطنش نيكو و نيّتش خالص باشد.

غررالحكم، ج6، ص423، ح10868اين آن نوع نيت است که از آن به اخلاص نيز تعبير مي شود

حدیث (15) امام كاظم عليه‏ السلام :

كَما لا يَقومُ الْجَسَدُ اِلاّ بِالنَّفْسِ الحَيَّةِ فَكَذلِكَ لا يَقومُ الدّينُ اِلاّ بِالنِّيَّةِ الصّادِقَةِ وَ لا تَثْبُتُ النِّيَّةُ الصّادِقَهُ اِلاّ بِالْعَقْلِ؛
همان گونه كه قوام جسم، تنها به جانِ زنده است، قوام ديندارى هم تنها به نيّت پاك است و نيّت پاك، جز با عقل حاصل نمى‏شود.

تحف العقول، ص 396اين هم از روابط آن با عقل

حدیث (16) امام على عليه‏ السلام :

وُصولُ الْمَرْءِ اِلى كُلِّ ما يَبْتَغيهِ مِنْ طيبِ عَيْشِهِ وَ اَمنِ سِرْبِهِ وَ سَعَةِ رِزْقِهِ بِحُسْنِ نيَّتِهِ وَ سَعَةِ خُلْقِهِ؛
انسان، با نيّت خوب و اخلاق خوب، به تمام آنچه در جستجوى آن است، از زندگى خوش و امنيت محيط و روزى زياد، دست مى‏يابد.

غررالحكم، ح 10141

حدیث (17) پيامبر صلى‏لله‏ عليه ‏و ‏آله :

ما اَسَرَّ عَبْدٌ سَريرَةً اِلاّ اَلْبَسَهُ اللّه‏ُ رِداءَها اِنْ خَيْرا فَخَيْرٌ وَ اِنْ شَرّا فَشَرٌّ؛
هيچ كس نيتى را در دل پنهان نمى‏كند، مگر اينكه خداوند آن نيت را (در رفتار و كردار او) همانند لباس ظاهر مى‏كند، با نيت خوب ظاهر خوب و با نيت بد ظاهر بد خواهد داشت.

كنزالعمّال، ح 5275اين اثر ديگر نيت و رابطه آن با ظاهر

حدیث (18) پيامبر صلى‏لله‏ عليه ‏و ‏آله :

نيَّةُ الْمُؤمِنِ خَيْرٌ مِنْ عَمَلِهِ وَ نيَّةُ الْكافِرِ شَرُّ مِنْ عَمَلِهِ وَ كُلُّ عامِلٍ يَعْمَلُ عَلى نيَّتِهِ؛
نيت مؤمن بهتر از عمل او، و نيت كافر بدتر از عمل اوست و هر كس مطابق نيت خود عمل مى‏كند.

كافى، ج 2، ص 84 ، ح 2باز اثر نيت

حدیث (19) امام على عليه‏ السلام :

عَوِّدْ نَفْسَكَ حُسْنَ النِّيَّةِ وَ جَميلَ الْمَقْصَدِ، تُدْرِكْ فى مَباغيكَ النَّجاحَ؛
خودت را به داشتن نيّت خوب و مقصد زيبا عادت ده، تا در خواسته ‏هايت موفق شوى.

غررالحكم، ح 6236وباز اثر نيت

حدیث (20) امام صادق عليه‏ السلام:

مَن حَسُنَت نیتُهُ زیدَ فی رزقِه.
هر که خوش نیت باشد روزیش زیاد می شود.

حضرت امام زین العابدین سلام الله علیه در دعای شریف مکارم الاخلاق صحیفه نورانیش می فرماید :
« اللهم وفّر بلطفک نیتی منّی »
خداوندا نیت مرا به لطف خود تام و کامل فرما . یا ( خداوندا نیت مرا به لطف خود صیانت بفرما ) .

وفر به معانی متعددی آمده است :
به معنای تمام و کامل .
به معنای صیانت و محافظت .

گاهی تکمیل نیات نیکو یا صیانت از آن نیات و دوام آن ممکن است مؤمن را دچار زحمت و درد و رنج کند ، از این جهت مولای عابدان از خدای متعال این گونه مسئلت می نماید که این تکمیل نیت و یا محافظت از نیت به لطف حضرت حق یعنی با رفق و مدارا و رقیق و دقیق باشد .

اولین علامت :
اخلاص : اخلاص حالت مقدسی است که در ضمیر یک فرد الهی اعم از زن و مرد متجلی شده و او را به اوج کمال و قرب الهی رهنمون می کند . پس هرگاه اخلاص در امور پدیدار شد این نشان تکمیل نیت است .

دومین علامت :
علاقه به همراهی با نیکوکاران : این هم از آثار کمال نیت است که افراد با ایمان در دل تمنای همکاری و همیاری با مجاهدین راه خدا و نیکوکاران در همه ی عرصه های حیات را دارند ، هر چند خود توانایی و قدرت انجام آن مجاهدت و یا آن احسان را نداشته باشند .

سومین علامت :
برخورداری از توفیق الهی : یکی از آثار کمال و بلندی نیت توفیق انجام امور سعادت بخش است .
[=microsoft sans serif][=&quot]قال امير المؤمنين عليٌّ عليه ‏السلام :[/][/]
[=microsoft sans serif][=&quot]تَقَرُّبُ العَبدِ إلَى اللّه سبحانَهُ بِإخلاصِ نِيَّتِهِ .1[/][/]
[=tahoma][=&quot]مقرّب شدن بنده به خداوند سبحان ، با خالص كردن نيّت او (شدنى) است .[/][/]
[=tahoma][=&quot]و چه توفیقی بالاتر از تقرب به خداوند که میوه ی تکمیل نیت است .

[/][/]مَن حَسُنَت نيَّتُهُ أَمَدَّهُ التَّوفيقُ . 2
هر كس نيّتش خوب باشد، توفيق ياريش خواهد نمود.

چهارمین علامت :
بهره مندی از قلب سلیم : امام صادق (عليه السلام)مى فرمايند : صاحب نيّت صادقه ، صاحب قلب سليم است . زیرا سالم ماندن قلب از هرچه زشتی و اندیشه های ناروا و غلط به این است که نیت ما در جمیع شؤون برای خدا باشد و لا غیر .

پی نوشت :

1 - [=tahoma][=&quot]غرر الحكم : 4477 منتخب ميزان الحكمة : 464[/][/]

2 - نهج البلاغه خطبه 184 .
و من الله التوفیق
موضوع قفل شده است