جمع بندی آیا این مطلب صحت دارد: بوسیدن دست ابو حنیفه توسط امام باقر علیه السلام

تب‌های اولیه

16 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
آیا این مطلب صحت دارد: بوسیدن دست ابو حنیفه توسط امام باقر علیه السلام

با سلام

یکی از اهل سنت مدعی بود امام باقر علیه السلام بعد از یک مباحثه با ابوحنیفه حقانیت او را تصدیق کرده و حضرت دست ابو حنـــــــــــــــیفه را بوسیده؟!!!!!!!!! و او هم سر امام را بوسیده

آیا چنین حرفی صحیح است و منبع معتبری دارد؟

متشکرم.

width: 700 align: center

[TD="align: center"]با نام و یاد دوست

[/TD]

[TD="align: center"]
[/TD]


کارشناس بحث: استاد ممسوس

[TD][/TD]

با سلام و احترام

در مورد این موضوع باید از طرف مقابل شاهد و قرینه ای از منابع و آثار اهل سنت مطالبه میکردید. اما چنین مطلبی در منابع شیعی وجود ندارد. اولا امام حجت خداست و در مناظره با کسانی مانند ابوحنیفه مغلوب نخواهد شد زیرا ابوحنیفه در مقابل آموزه های اعتقادی امامان شیعه معتقد به قیاس و استحسان بود که این امر نزد امامان شیعه باطل است. پس دلیلی ندارد که امام در مناظره ای با ابوحنیفه شکست بخورد و حرف او را تایید کند. امام عالم به همه امور و آگاه به همه مسائل است علم ذاتی و لدنی در اختیار اوست چگونه است که حرف امام نسبت به حرف ابوحنیفه نادرست قرار گیرد و حرف ابوحنیفه صحیح باشد؟ پس این که امام در مناظره مغلوب شود سخن درستی نیست. و در منابع شیعی هم چنین مطلبی نیامده است.

نکته دیگر اینکه ابوحنیفه در مباحث علمی و دینی مرجعیت اهل بیت را پذیرفته بود چگونه میشود در مناظره ای با امام باقر (علیه السلام) پیروز شود و حرف امام باقر (علیه السلام) غلط از کار در آید؟ مرحوم کلینی در کافی ضمن بیان روایتی از معاویة بن عمار میگوید اگر ابوحنیفه در باره موضوع دینی نظر امام را میخواست به نظر امام تن میداد و از حرف خود باز میگشت لذا وقتی درباره موضوع ارث از امام صادق (علیه السلام) سوال نمود و متوجه شد نظرش در این باره درست نیست از نظر خود برگشته و به نظر امام صادق (علیه السلام) معتقد گردید. ( اصول کافی ج 7 ص 19) حتی شیخ طوسی در تهذیب الاحکام ج 6 ص 277به این مطلب اشاره کرده است. همچنین جایگاه علمی امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) نزد ابوحنیفه برتر بوده است ابوحنیفه در مناظراتش و یا در سوالاتی که از حضرت داشت میگفت الله اعلم حیث یجعل رسالته ( قاضی نعمان مغربی دعائم الاسلام ج 1 ص 91)یا میگفت لولا جعفر بن محمد (سلام الله علیهما) ماعلم الناس مناسک حجهم( شیخ صدوق من لا یحضره الفقیه ج 2 ص 519) حال چگونه است که در مناظره با امام باقر (علیه السلام) حق را به او داده و حتی امام دست او را بوسیده است؟ ایا میتوان این حرف را پذیرفت.
امام باقر(علیه السلام) در اکثر منابع شیعی و سنی به عنوان استاد ابوحنیفه مطرح شده است.( موفق مکی، مناقب ابی حنیفة، ج2، ص160؛ شاه ولی الله دهلوی، التحفة الاثناعشریة، ص8؛)
روایات ابوحنیفه از امام باقر(علیه السلام) در مواردی از مسانید وی دیده می شود.( ابوالمؤید خوارزمی، جامع مسانید ابی حنیفة، ج1، ص388.)
در منابع زیادی، امام باقر(علیه السلام) به عنوان اولین فرد آل البیت(علیهم السلام) که ابوحنیفه از او علم دریافت می کرده، معرفی شده است.( موفق مکی همان)
ابن حجر هیثمی سه نفر از اهل بیت(علیهم السلام) را از استادان ابوحنیفه می داند: امام باقر، امام صادق و زیدبن علی(علیهم السلام).( ابن حجر هیثمی، الخیرات الحسان، صص74 و 93 و 121. )
در برخی منابع آمده است که حماد بن ابی سلیمان و حفص بن غیاث نخعی (استادان ابوحنیفه)،از زمره اصحاب امام باقر(علیه السلام) بوده اند.( شیخ طوسی، رجال الطوسی، صص118 و 175 و 471)
ظاهراً در یکی از سفرها ابوحنیفه دو سال در مدینه مقیم می شود و جمله معروف او «لولا السنتان لهلک النعمان»( شیخ طوسی، همان، ص25)
نشان دهنده این است که او از امام باقر(علیه السلام) استفاده وافر برده است. آلوسی می گوید: «هذا ابوحنیفة وهو من اهل السنة یفتخر ویقول بأفصح لسان: لولا السنتان لهلک النعمان.»( به نقل از: شاه ولی الله دهلوی، پیشین، ص8.)

با همه این احوالات آیا استاد دست شاگردش را میبوسد؟ حاشا و کلا

اکنون لازم است به فضای تبیین مناظرات بین امام باقر و امام صادق (علیهما السلام در منابع شیعه و سنی دقت بیشتری شود.
روایات پر شماری نیز مناظرات بین ابوحنیفه و امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) و عالمان امامی کوفه را در بر دارند. در منابع شیعی که این مناظرات نقل شده است، روابط ابوحنیفه با صادقین(علیهما السلام) و شاگردان ایشان بسیار تنش آلود ترسیم شده است. موضوع این مناظرات عمدتاً بحث «قیاس» است که امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) در این مناظرات به نکوهش ابوحنیفه می پردازند. غیر از موضوع قیاس، موضوعات دیگری نیز هست که در آنها امامان و یا احیاناً اصحاب ایشان بر ابوحنیفه خرده می گیرند و این گفت و گوها نوعی خصومت و برخورد دائمی را بین ایشان نشان می دهد.(
ر.ک. به: احمدبن علی طبرسی، الاحتجاج، ص197؛ علامه مجلسی، بحارالانوار، ج47، باب7، رقم1؛ مانند: ج10، باب13، حدیث7 و 8 و 13؛ ابن شهر آشوب، مناقب آل ابیطالب، ج2، ص28؛ قاضی نعمان المغربی، دعائم الاسلام، ج1، ص91) در منابع اهل سنت نیز گفت و گوها و مناظراتی از امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) با ابوحنیفه آمده است، اما تفاوتش با منابع شیعی در این است که گفت و گوهای مذکور در منابع اهل سنت بسیار مسالمت آمیز و دوستانه بوده و عمدتاً منبع اصلی آنها مناقب مکی و مناقب ابن بزازی است.( موفق مکی، مناقب ابی حنیفة، ج1، ص167؛ ابن بزازی، مناقب ابی حنیفة، ج2، ص17؛ محمد ابوزهره، مسند الامام احمد بن حنبل، ص293، پاورقی ش1؛ همو، ابوحنیفة، ص87 ـ 88؛ همو، الامام الصادق(علیه السلام)، ص142؛ مصطفی الشکعه، الائمة الاربعة، ص55. )اگر قبل از شروع گفت و گو، سوء برداشتی میان امامان شیعه و ابوحنیفه وجود دارد، در نهایت، گفت و گو به خوبی تمام می شود. در این گفت و گوها نیز تا اندازه ای بوی دخل و تصرف به مشام می رسد. از جمله شواهد این مدعا آن است که محتوا و متن گفت و گو با مناظرات مذکور در منابع شیعی کاملاً یکسان است، اما ادبیات گفت و گو تغییر می کند و چنان که آمد، کاملاً دوستانه است، و دیگر اینکه سائل و مجیب نیز عوض می شود. در منابع شیعی امام باقر و امام صادق(علیهما السلام) سؤال کننده اند و مجیب ابوحنیفه است، اما در منابع اهل سنت سائل ابوحنیفه است و مجیب صادقین(علیهما السلام) اند.

ابوحنیفه به در منزل امام صادق(علیه السلام) آمد. امام از خانه خارج شد، در حالی که به عصا تکیه داده بود. ابوحنیفه به حضرت گفت: ای اباعبدالله، این عصا چیست؟ سن و سال تو اقتضا ندارد که به عصا نیاز داشته باشی. امام فرمود: بلی، اما این عصای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است و می خواهم به آن تبرک بجویم. ابوحنیفه گفت: اگر می دانستم که این عصای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است، بلند می شدم و آن را می بوسیدم. امام فرمود: سبحان الله! و آرنج ابوحنیفه را کشید و فرمود: ای نعمان! تو می دانی که این [موی من] از موی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) و این [پوست من] از پوست رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است، پس چرا نبوسیدی؟ ابوحنیفه خم شد تا دست امام را ببوسد، و دست خود را از آستینش بیرون کشید، دست امام را فشار داد و وارد منزل امام شد.( علامه مجلسی، بحارالانوار، ج10، باب13، ص222، حدیث23)
ابوحنیفه ای که حاضر شد عصا را ببوسد و امام فرمود من که فرزند پیغمبرم و گوشت و پوست من از آن حضرت دست مرا باید ببوسی اما باز نبوسید و دست امام را فقط فشار داد البته از باب احترام بود. اکنون میتوان پذیرفت که امام باقر(علیه السلام) دست او را ببوسد؟

از طرفی گزارشی که اهل سنت دارند بوسیدن دستان ابوحنیفه نبوده است بلکه اهل سنت در منابع خود آورده اند که امام باقر (علیه السلام) پیشانی او را بوسیده است که البته در منابع شیعی نیست و عرض شد که معمولا اهل سنت جریانات مناظره ای را تلطیف و تعدیل میکنند و از طرفی به نفع خود بهره برداری میکنند.

یک مرتبه ابوحنیفه در مدینه منوره با امام باقر ( علیه السلام) ملاقات کرد. امام باقر ( علیه السلام) نسبت به ابوحنیفه حرفهای ناروایی شنیده بودند. امام باقر (علیه السلام) فرمودند: شما ابوحنیفه ای که در دین تغییر آورده اید و در مقابل قرآن و حدیث قیاس را برمی گزینید؟
ابوحنیفه با ادب و احترام فراوان پاسخ داد: اجازه بدهید حقیقت را عرض کنم،اگرمن قیاس را ترجیح میدادم طوری که اشتباه به عرضتان رسانده اند؛به زن بخاطر ضعفش دو سهم از ارث می دادم. آنگاه از امام باقر (علیه السلام) پرسید: نماز بهتر است یا روزه؟ امام باقر (علیه السلام) فرمودند: نماز. ابوحنیفه گفت: اگر من قیاس می کردم برای زن حائضه قضای نماز را لازم می دانستم نه روزه را. آنگاه پرسیدند: منی کثیف تراست یا بَول؟ فرمودند: بول. ابوحنیفه گفت: اگر من قیاس را ترجیح می دادم بر خروج بول غسل را واجب می دانستم نه منی. در حالی که من هرگز چنین نکرده ام.
وقتی امام باقر (علیه السلام) سخنان ابوحنیفه را شنیدند، ابوحنیفهرا تحسین کرد و پیشانی او را بوسید.

برگرفته از کتاب واقعیات شگفت انگیز ابوحنیفه، گردآورنده عبدالرحمان سلیمی

بنابر این جریان به طور کلی چیز دیگری است که درنتیجه داستان صحیح به نظر نمیرسد.

رزوه;1021077 نوشت:
یکی از اهل سنت مدعی بود امام باقر علیه السلام بعد از یک مباحثه با ابوحنیفه حقانیت او را تصدیق کرده و حضرت دست ابو حنـــــــــــــــیفه را بوسیده؟!!!!!!!!! و او هم سر امام را بوسیده

آیا چنین حرفی صحیح است و منبع معتبری دارد؟

این سنی ساقیش کی بوده!!! جنسش اعلا بوده happy

خود سنی ها ابوحنیفه را کافر می دانستند

حَدَّثَنِی مَنْصُورُ بْنُ أَبِی مُزَاحِمٍ، سَمِعْتُ مَالِکَ بْنَ أَنَسٍ، ذَکَرَ أَبَا حَنِیفَةَ فَذَکَرَهُ بِکَلَامِ سُوءٍ وَقَالَ: کَادَ الدِّینَ، وَقَالَ: مَنْ کَادَ الدِّینَ فَلَیْسَ مِنَ الدِّینِ.

السنة لعبد الله بن احمد،ج1،ص199،ر292 ط دار ابن القیم

منصور بن ابی مزاحم می گوید مالک بن انس با کلامی بد از ابوحنیفه یاد کرد و گفت : ابوحنیفه با دین مبارزه کرد و هرکس با دین مبارزه کند، دین ندارد.

ممسوس;1021173 نوشت:
از طرفی گزارشی که اهل سنت دارند بوسیدن دستان ابوحنیفه نبوده است بلکه اهل سنت در منابع خود آورده اند که امام باقر (علیه السلام) پیشانی او را بوسیده است که البته در منابع شیعی نیست و عرض شد که معمولا اهل سنت جریانات مناظره ای را تلطیف و تعدیل میکنند و از طرفی به نفع خود بهره برداری میکنند.

یک مرتبه ابوحنیفه در مدینه منوره با امام باقر ( علیه السلام) ملاقات کرد. امام باقر ( علیه السلام) نسبت به ابوحنیفه حرفهای ناروایی شنیده بودند. امام باقر (علیه السلام) فرمودند: شما ابوحنیفه ای که در دین تغییر آورده اید و در مقابل قرآن و حدیث قیاس را برمی گزینید؟
ابوحنیفه با ادب و احترام فراوان پاسخ داد: اجازه بدهید حقیقت را عرض کنم،اگرمن قیاس را ترجیح میدادم طوری که اشتباه به عرضتان رسانده اند؛به زن بخاطر ضعفش دو سهم از ارث می دادم. آنگاه از امام باقر (علیه السلام) پرسید: نماز بهتر است یا روزه؟ امام باقر (علیه السلام) فرمودند: نماز. ابوحنیفه گفت: اگر من قیاس می کردم برای زن حائضه قضای نماز را لازم می دانستم نه روزه را. آنگاه پرسیدند: منی کثیف تراست یا بَول؟ فرمودند: بول. ابوحنیفه گفت: اگر من قیاس را ترجیح می دادم بر خروج بول غسل را واجب می دانستم نه منی. در حالی که من هرگز چنین نکرده ام.
وقتی امام باقر (علیه السلام) سخنان ابوحنیفه را شنیدند، ابوحنیفهرا تحسین کرد و پیشانی او را بوسید.

برگرفته از کتاب واقعیات شگفت انگیز ابوحنیفه، گردآورنده عبدالرحمان سلیمی

بنابر این جریان به طور کلی چیز دیگری است که درنتیجه داستان صحیح به نظر نمیرسد.

سلام علیکم

بابت پاسخ متشکرم

سوال من مربوط به همین قسمت آخره؛ چون جناب مولوی اهل سنت همین داستان رو تعریف کرد منتهی بیان نمود که حضرت دست ابوحنیفه رو بوسیده. حالا نمی دونم این مطلب سندی در منابع اهل سنت (حنفی ها) داره یا نه؟ دنبال نقل دقیق اون هستم.

این مطلب آخر که بیان کردید آدرسی از منابع سنی ها که خودشون قبول دارند داره؟ کجا می تونم آدرس بدم.

ممنون.

قدیما;1021295 نوشت:
این سنی ساقیش کی بوده!!! جنسش اعلا بوده happy

خود سنی ها ابوحنیفه را کافر می دانستند

حَدَّثَنِی مَنْصُورُ بْنُ أَبِی مُزَاحِمٍ، سَمِعْتُ مَالِکَ بْنَ أَنَسٍ، ذَکَرَ أَبَا حَنِیفَةَ فَذَکَرَهُ بِکَلَامِ سُوءٍ وَقَالَ: کَادَ الدِّینَ، وَقَالَ: مَنْ کَادَ الدِّینَ فَلَیْسَ مِنَ الدِّینِ.

السنة لعبد الله بن احمد،ج1،ص199،ر292 ط دار ابن القیم

منصور بن ابی مزاحم می گوید مالک بن انس با کلامی بد از ابوحنیفه یاد کرد و گفت : ابوحنیفه با دین مبارزه کرد و هرکس با دین مبارزه کند، دین ندارد.

[=arial]گزارش دادن ابو حنیفه دوبار از کفر توبه نموده. شاید بخاطر این امام باقر دستشو بوسیدهlaughing
[=arial]
در هر حال جک خوبیه.:-h

رزوه;1021312 نوشت:
سوال من مربوط به همین قسمت آخره؛ چون جناب مولوی اهل سنت همین داستان رو تعریف کرد منتهی بیان نمود که حضرت دست ابوحنیفه رو بوسیده. حالا نمی دونم این مطلب سندی در منابع اهل سنت (حنفی ها) داره یا نه؟ دنبال نقل دقیق اون هستم.

این مطلب آخر که بیان کردید آدرسی از منابع سنی ها که خودشون قبول دارند داره؟ کجا می تونم آدرس بدم.

با سلام و احترام

بد نبود از خود مولوی آدرس این مطلب را میگرفتید البته من جستجو کردم هنوز مطلبی در منابع انها نیافتم ولی باز جستجو میکنم
البته اگر هم چنین مطلبی در منابع اهل سنت یافت شود همانطور که در پستهای گذشته بیان کردم انها بنا ندارند حقیقت را که خلاف حرف آنهاست بیان کنند و به نوعی جریان را به نفع خودشان تمام میکنند اگر در پستهای قبل دقت کنید امام باقر(علیه السلام) به عنوان استاد و کسی که ابوحنیفه از او حدیث آموخته معرفی شده است ان هم در منابع خودشان حالا چطور استاد بیاد دست شاگرد رو ببوسه. این پذیرفتنی نیست

با سلام و احترام

(قال محمد الباقر: أنت الذي حولت دين جدي و أحاديثه إلى القياس!! قال أبو حنيفة: اجلس مكانك كما يحق لي، فإن لك عندي حرمة كحرمة جدك صلّى اللّه عليه و آله و سلّم في حياته على أصحابه، فجلس ثم جثا أبو حنفية بين يديه، ثم قال: إني سائلك عن ثلاث كلمات، فأجبني: الرجل أضعف أم المرأة؟



قال الباقر: المرأة أضعف.
قال أبو حنيفة: كم سهم المرأة في الميراث؟
قال الباقر: للرجل سهمان و للمرأة سهم.

قال أبو حنيفة: هذا علم جدك و لو حولت دين جدك لكان ينبغي في القياس أن يكون للرجل سهم، و للمرأة سهمان، لأن المرأة أضعف، ثم الصلاة أفضل أم الصوم؟

قال الباقر: الصلاة أفضل.

قال أبو حنيفة: هذا قول جدك، و لو حولت قول جدك لكان أن المرأة إذا طهرت أمرتها أن تقضي الصلاة و لا تقضي الصوم، ثم البول أنجس أم النطفة؟

قال الإمام الباقر: البول أنجس.


قال الإمام أبو حنيفة: لو كنت حولت دين جدك بالقياس لكنت أمرت أن يغتسل من البول، و يتوضأ من النطفة و لكن معاذ اللّه أن أحول دين جدك بالقياس.
فقام الإمام الباقر و عانقه و قبل وجهه).

این مطلب را

ابوزهره در کتابش نقل کرده است.
الامام الصادق حیاته و عصره آراؤه و فقهه، محمد ابوزهرة، دارالفکر العربی- القاهره، 1993.

همانطور که در آخر عبارت وجود دارد آورده است که امام باقر صورت ابوحنیفه را میبوسد نه اینکه امام دست ابوحنیفه را ببوسد.


فقام الإمام الباقر و عانقه و قبل وجهه). امام باقر ایستاد به او دست داد و صورتش را بوسید.
البته این گزارش بدون استناد است و همچنین از نظر علم رجالی فاقد اعتبار است چون رجال آن مشخص نیست

همچنین مرحوم اسد حیدر در کتاب خودش به نام امام صادق( علیه السلام) و مذاهب اربعه اشاره به همین مطلب میکند و میگوید این مطلب بی سند و مصدر است و رجال آن هم معتبر نیست زیرا عیسی بن عبدالقرشی راوی این خبر مجهول است. وی میگوید این مطلب را برخی برای امام صادق (علیه السلام) و ابوحنیفه گفتند همچنین در این گزارش امام صادق (علیه السلام) از او سوال میکند و ابوحنیفه پاسخ میدهد و این درست است. حتی ابونعیم اصفهانی هم این گزارش را از امام صادق (علیه السلام) و ابوحنیفه نقل کرده است نه امام باقر (علیه السلام) با توجه به اینکه در آن نقل حرفی از اینکه امام صادق (علیه السلام) صورت او را یا دست او را ببوسد وجود ندارد اما ابوزهره این مطلب که امام باقر (علیه السلام) صورت ابوحنیفه را بوسیده از کتاب المناقب ابوحنیفه نقل کرده در حالی که صحت و اعتبار کتاب الحلیه ابونعیم اصفهانی از المناقب ابوحنیفه بیشتر است. ( اسد حیدر الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج 3 ص 94-100)
در نتیجه باید عرض کنم این مطلب مربوط به امام صادق (علیه السلام) و ابوحنیفه است نه امام باقر (علیه السلام) با توجه به کتاب الحلیه ابونعیم که مقدم بر المناقب ابوحنیفه است. دوما گزارش از لحاظ سندی و رجالی مورد تایید نیست و سوما در گزارش المناقب حرفی از اینکه امام باقر (علیه السلام) دست ابوحنیفه را ببوسد وجود ندارد وفقط اورده که امام باقر (علیه السلام) صورت او را بوسید که این به معنی تایید وی نیست. در حالی که گزارش الحلیه هیچ حرفی از بوسیدن دست یا صورت ابوحنیفه توسط امام صادق (علیه السلام) گزارش نشده است.
پس این گزارش مشکلات بسیار دارد.

سلام علیکم

از پاسخ شما بسیار سپاسگذارم.@};-

رزوه;1022487 نوشت:
از پاسخ شما بسیار سپاسگذارم.

ممنونم لطف دارید وظیفه است

پرسش:

آیا صحت دارد که امام باقر (علیه السلام) بعد از یک مناظره با "ابوحنیفه" حقانیت او را تصدیق کرده و دست "ابو حنیفه" را بوسیده و او هم سر امام را بوسیده است؟

پاسخ:

اولا این مطب در منابع شیعی وجود ندارد. دوما امام حجت خداست و در مناظره با کسانی مانند "ابوحنیفه" مغلوب نخواهد شد. امام عالم به همه امور و آگاه به همه مسائل است. علم ذاتی و لدنی در اختیار اوست. چگونه است که حرف امام نسبت به حرف "ابوحنیفه" نادرست قرار گیرد و حرف "ابوحنیفه" صحیح باشد؟ سوما اینکه "ابوحنیفه" در مباحث علمی و دینی مرجعیت اهل بیت (علیهم السلام) را پذیرفته بود چگونه می­شود در مناظره ای با امام باقر (علیه السلام) بر ایشان پیروز شود. مرحوم "کلینی" در کافی ضمن بیان روایتی از "معاویة بن عمار" می­گوید اگر "ابوحنیفه" درباره موضوع دینی نظر امام را می­خواست به نظر امام تن می­داد و از حرف خود باز می­گشت. لذا وقتی درباره موضوع ارث از امام صادق (علیه السلام) سوال نمود و متوجه شد نظرش در این باره درست نیست از نظر خود برگشته و به نظر امام صادق (علیه السلام) معتقد گردید.(1)
همچنین جایگاه علمی امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) نزد "ابوحنیفه" برتر بوده است. :ابوحنیفه" در مناظراتش و یا در سوالاتی که از حضرت داشت می­گفت «الله اعلم حیث یجعل رسالته» (2)
یا می­گفت لولا جعفر بن محمد (سلام الله علیهما) «ماعلم الناس مناسک حجهم»(3)
امام باقر(علیه السلام) در منابع اهل سنت به عنوان استاد "ابوحنیفه" مطرح شده که از او علم دریافت کرده است.(4) "ابوحنیفه" در مسانید خود از روایات امام باقر (علیه السلام) بهره برده است. (5) "ابن حجر هیثمی" سه نفر از اهل بیت(علیهم السلام) را از استادان "ابوحنیفه" می داند: امام باقر، امام صادق و زیدبن علی(علیهم السلام) (6) جمله «لولا السنتان لهلک النعمان» از "ابوحنیفه" است که شاگردی امام صادق (علیه السلام) را کرده بود. (7)
با این اوصاف آیا می­توان پذیرفت که امام باقر علیه السلام در مناظره با ابوحنیفه شکست خورده و دست او را ببوسد؟ آیا استاد بر دست شاگردش بوسه می­زند؟ آن هم امام و حجت خدا
اما بهتر است به فضای مناظرات بین ابوحنیفه و امام باقر و امام صادق (علیهما السلام) در منابع شیعه و سنی، پرداخته شود. در منابع شیعی موضوع مناظره قیاس است. امام، ابوحنیفه را مورد نکوهش قرار می­دهد. حتی برخی شاگردان حضرت با او بحث و جدل دارند و فضای مناظره تنش زا و سنگین گزارش شده است.(8)
اما مناظرات در منابع اهل سنت به صورت مسالمت­آمیز و دوستانه بیان شده است و بعضا با دخل و تصرف همراه هست ضمن اینکه جای پرسشگر و پاسخگو عوض میشود در منابع شیعی امام از ابوحنیفه سوال میکند و او باید پاسخگو باشد اما در منابع اهل سنت بالعکس است. عمده مطالب مناظره از موفق مکی و ابن بزازی است که هردو کتابی به نام مناقب ابوحنیفه دارند.(9)
اما اصل گزارش درمنابع اهل سنت چیست؟
(قال محمد الباقر: أنت الذي حولت دين جدي و أحاديثه إلى القياس!! قال أبو حنيفة: اجلس مكانك كما يحق لي، فإن لك عندي حرمة كحرمة جدك صلّى اللّه عليه و آله و سلّم في حياته على أصحابه، فجلس ثم جثا أبو حنفية بين يديه، ثم قال: إني سائلك عن ثلاث كلمات، فأجبني: الرجل أضعف أم المرأة؟
قال الباقر: المرأة أضعف.
قال أبو حنيفة: كم سهم المرأة في الميراث؟
قال الباقر: للرجل سهمان و للمرأة سهم.
قال أبو حنيفة: هذا علم جدك و لو حولت دين جدك لكان ينبغي في القياس أن يكون للرجل سهم، و للمرأة سهمان، لأن المرأة أضعف، ثم الصلاة أفضل أم الصوم؟
قال الباقر: الصلاة أفضل.
قال أبو حنيفة: هذا قول جدك، و لو حولت قول جدك لكان أن المرأة إذا طهرت أمرتها أن تقضي الصلاة و لا تقضي الصوم، ثم البول أنجس أم النطفة؟
قال الإمام الباقر: البول أنجس.
قال الإمام أبو حنيفة: لو كنت حولت دين جدك بالقياس لكنت أمرت أن يغتسل من البول، و يتوضأ من النطفة و لكن معاذ اللّه أن أحول دين جدك بالقياس.
فقام الإمام الباقر و عانقه و قبل وجهه(10)
همانطور که در آخر عبارت وجود دارد آورده است که امام باقر صورت ابوحنیفه را می­بوسد نه اینکه امام دست ابوحنیفه را ببوسد.
فقام الإما­م الباقر و عانقه و قبل وجهه). امام باقر ایستاد به او دست داد و صورتش را بوسید.
البته این گزارش بدون استناد است و همچنین از نظر علم رجالی فاقد اعتبار است چون رجال آن مشخص نیست
همچنین مرحوم اسد حیدر در کتاب خودش به نام امام صادق( علیه السلام) و مذاهب اربعه اشاره به همین مطلب کرده و می­گوید: این مطلب بی سند و مصدر است و رجال آن هم معتبر نیست زیرا عیسی بن عبدالقرشی راوی این خبر مجهول است. وی می­گوید: این مطلب را برخی برای امام صادق (علیه السلام) و ابوحنیفه گفتند. همچنین در این گزارش امام صادق (علیه السلام) از او سوال می­کند و ابوحنیفه پاسخ می­دهد. حتی ابونعیم اصفهانی هم این گزارش را از امام صادق (علیه السلام) و ابوحنیفه نقل کرده است نه امام باقر (علیه السلام) با توجه به اینکه در آن نقل، حرفی از اینکه امام صادق (علیه السلام) صورت او را یا دست او را ببوسد وجود ندارد، اما ابوزهره این مطلب که امام باقر (علیه السلام) صورت ابوحنیفه را بوسیده از کتاب المناقب ابوحنیفه نقل کرده در حالی که صحت و اعتبار کتاب الحلیه ابونعیم اصفهانی از المناقب ابوحنیفه بیشتر است.(11)
ضمنا این گزارش در منابع شیعی به گونه ای دیگر وارد شده است ابوحنیفه به در منزل امام صادق(علیه السلام) آمد. امام از خانه خارج شد، در حالی که به عصا تکیه داده بود. ابوحنیفه به حضرت گفت: ای اباعبدالله، این عصا چیست؟ سن و سال تو اقتضا ندارد که به عصا نیاز داشته باشی. امام فرمود: بلی، اما این عصای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است و می خواهم به آن تبرک بجویم. ابوحنیفه گفت: اگر می دانستم که این عصای رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است، بلند می¬شدم و آن را می بوسیدم. امام فرمود: سبحان الله! و آرنج ابوحنیفه را کشید و فرمود: ای نعمان! تو می دانی که این [موی من] از موی رسول خدا(صلی الله علیه وآله) و این [پوست من] از پوست رسول خدا(صلی الله علیه وآله) است، پس چرا نبوسیدی؟ ابوحنیفه خم شد تا دست امام را ببوسد، و دست خود را از آستینش بیرون کشید، دست امام را فشار داد و وارد منزل امام شد.(12)
در نتیجه باید عرض کنم این مطلب مربوط به امام صادق (علیه السلام) و ابوحنیفه است نه امام باقر (علیه السلام) با توجه به کتاب الحلیه ابونعیم که مقدم بر المناقب ابوحنیفه است. دوما گزارش از لحاظ سندی و رجالی مورد تایید نیست و سوما در گزارش المناقب حرفی از اینکه امام باقر (علیه السلام) دست ابوحنیفه را ببوسد وجود ندارد و فقط آورده که امام باقر (علیه السلام) صورت او را بوسید که این به معنی تایید وی نیست. در حالی که گزارش الحلیه هیچ حرفی از بوسیدن دست یا صورت ابوحنیفه توسط امام صادق (علیه السلام) گزارش نشده است.
پس این گزارش مشکلات بسیار دارد.
پی نوشت:

  1. کلینی، اصول کافی، اسلامیه، 1362ش، تهران، ج 7 ص 19
  2. قاضی نعمان مغربی، دعائم الاسلام، موسسه آل البیت، 13885ق، قم، ج 1 ص 91
  3. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، جامعه مدرسین 1413ق، قم، ج 2 ص 519
  4. موفق مکی، مناقب ابی حنیفة، ج2، ص160؛ شاه ولی الله دهلوی، التحفة الاثناعشریة، ص8
  5. ابوالمؤید خوارزمی، جامع مسانید ابی حنیفة، ج1، ص388
  6. ابن حجر هیثمی، الخیرات الحسان، صص74 و 93 و 121
  7. شیخ طوسی، الخلاف، جامعه مدرسین، 1407ق، قم، ج 1 ص 33
  8. علامه مجلسی، بحارالانوار، اسلامیه، 1363ش، تهران، ج 47، باب 7، ص 213-215؛ ؛ قاضی نعمان المغربی، دعائم الاسلام، ج1، ص91
  9. موفق مکی، مناقب ابی حنیفة، ج1، ص167؛ ابن بزازی، مناقب ابی حنیفة، ج2، ص17
  10. ابوزهره، الامام الصادق حیاته و عصره آراؤه و فقهه، محمد ابوزهرة، دارالفکر العربی- القاهره، 1993.
  11. اسد حیدر الامام الصادق و المذاهب الاربعه، ج 3 ص 94-100
  12. علامه مجلسی، بحارالانوار، ج10، باب13، ص222، حدیث23
موضوع قفل شده است