جمع بندی جلب مشتری با اکانت فیک و جعلی و دروغ

پرسش: من در کار فروش اينترنتي هستم. برای جذب مشتری و در عین حال پرهیز از دروغ، درگروهم اعلام کردم که من مي خوام داستان هاي خودم را براي شما تعريف کنم. بعد تعدادی اکانت مختلف درست کرده و به هر کدام يک شخصیت دادم. هر کدام از شخصیت ها مشکلي داشتند و من با محصولاتم قرار بود که مشکل آنها را برطرف کرده و راهکار به آنها پیشنهاد کنم. به این صورت مشتری های حقیقی اعتماد بیشتری می کردند، چون اکانت های جعلی خیلی راحت خرید می کردند. اما الان حس می کنم که این کار دروغ بوده و من خودم را گول زده ام. لطفا راهنمايي کنيد که برای توبه از این گناه اگر در گروه سربسته اعلام کنم دارم براتون داستان تعريف ميکنم کافيست؟

پاسخ: قبل از پاسخ دادن به سوال لازم است به چند نکته اشاره داشته باشیم.

۱.برای قضاوت یک فعل اخلاقی لازم است دو جنبه در نظر گرفته شود. یکی حُسن فعلی و یکی حُسن فاعلی. حسن فعلی به معنای خوب و حَسَن بودنِ اصل فعل است، و حُسن فاعلی به معنای حَسَن بودنِ نیت و انگیزه ی فاعل از انجام کار می باشد.
فعل و عملی را می توان به لحاظ اخلاقی با ارزش و بدون اشکال قضاوت کرد، که هم خود فعلْ خوب و نیک باشد و هم فاعل با نیت خوب و با انگیزه خیرخواهی آن را انجام دهد. برای مثال فردی با نیت کمک به دیگری و جلب رضایت الهی، پولی را به صورت قرض الحسنه در اختیارش می گذارد. در اینجا هم فعل یعنی قرض الحسنه دادن کار نیکی بوده و هم نیت فاعل که کمک کردن به دیگری و جلب رضایت پروردگار است بسیار خوب و عالی شمرده می شود؛ پس اینکار را می توان بر اساس مبنای اخلاق فضیلت، یک کار با ارزش و اخلاقی نامید.

۲. فعلِ انسان مسلمان، در اصلْ حمل بر صحت و سالم بودن می شود (قاعده اصاله الصحه)، مگر در مواردی که اطمینان به فساد و باطل بودن آن وجود داشته باشد. بر اساس این قاعده، در جامعه ای که مسلمانان زندگی کرده و جو کلیِ جامعه صلح و نیکی ست، هر گونه شک و احتمالِ ناشایست نسبت به اعمال دیگران دفع شده و افعالْ حمل بر صحت و نیکی می شوند.

۳. قاعده ی حمل بر صحت، یا اصاله الصحه، به هیچ عنوان لزوم دقت در معاملات را تحت تاثیر قرار نمی دهد. درست است که ما موظفیم نسبت به دیگران حسن نظر داشته و اعمالشان را حمل بر صحت کنیم، اما این امر باعث نمی شود که نسبت به اقلیت نادانی که قصد خیر ندارند غفلت کرده و مورد سوء استفاده واقع شویم. هر خریدار و فروشنده ای به نوبه خودش موظف است نسبت به معامله مراقبت کند، معاملاتش را به دقت چارچوب بندی کرده و راه کلاهبرداری و فریب را سد نماید.

۴. تبلیغات برای ارائه و فروش کالا، به خودی خود فعل غیر اخلاقی نبوده و اگر با نیت صحیح یعنی ارائه یک کالای خوب برای رفع نیاز مردم، و همچنین کسب درآمد حلال برای زندگی همراه شود، یک فعل کاملا اخلاقی و با ارزش است. اما گاهی اوقات هدف از تبلیغات در فروش بیشتر خلاصه شده و تبلیغ کننده در تعریف و تمجید از محصولش زیاده روی می کند، عیوب احتمالی را نادیده گرفته و محاسن غیر واقعی را می شمارد. این نوع تبلیغ مصداق فریب و کلاهبرداری شده و به فعل غیر اخلاقی و ضد ارزش تبدیل می شود.

۵. ساختن اکانت و هویت مجازی، به خودی خود عملی مباح، بدون حُسن و قُبح ذاتی ست. بنابراین حُسن یا قُبحش بستگی به نیت فاعل و قصدی که از اینکار دارد وابسته می شود. داستان سازی و فیلم سازی هم دقیقا همینطور هستند.

با توجه به نکات ذکر شده، در سوالی که حضرتعالی مطرح کردید، شما با هدف جلب اعتماد مشتری نسبت به کالایی که عرضه می کنید، اکانت های جعلی ساخته، داستان پردازی کرده و به عبارتی دست به نوعی تبلیغات خلاقانه زده اید. توجه بفرمایید که در تمام این مراحل باید صداقت در القای اخبار را در نظر داشته و خبر غیر واقعی را به دیگران منتقل نکنید. برای مثال کالایتان را بیش از چیزی که هست نشان ندهید و اطلاعات غیر واقع به مشتری القاء نکنید، نسبت به اکانت های جعلی توجه داشته باشید که اخبار و اطلاعات غلط منتقل نکنند، و امثال اینها. اگر تمام این موارد را مراعات کرده و هیچ دروغ و فریبی در کارتان نباشد، فعل شما غیر اخلاقی نیست و مرتکب دروغ و کلاهبرداری نشده اید.

در غیر اینصورت اگر در هر کدام از مراحل، دروغ یا فریب در کار بوده باشد، قاعدتا فعل شما دارای اشکال بوده و نه تنها غیر اخلاقی، ای بسا غیر شرعی و حرام هم باشد.

در عین حال برای توبه از گناه، لازم نیست به گناهتان اعتراف کنید. وظیفه انسان توبه کار اینست که در درگاه خداوند توبه حقیقی کرده و اگر حقی از دیگران ضایع شده جبران نماید. مثلا اگر کالای نامرغوب را با تبلیغات مرغوب نشان داده و فروخته اید، نسبت به ضرر و زیان مشتری ضامن هستید و باید ضررشان را به هر نحوی که می توانید جبران کنید.