جمع بندی ترجیح بدون مرجح؛ فعل بدون علت غایی

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
ترجیح بدون مرجح؛ فعل بدون علت غایی

درود

یک بحثی با جناب سدید داشتم درباره علت غایی و اختیار و این که بعضی معتقدند که علت غایی لازم نیست تا فعل انجام شود. حرف قابل تاملی است.

اما یک سوال برام پیش اومده که در این صورت با ترجیح بدون مرجح چه میکنند؟!! یعنی این که فاعل خودش علت اراده است بدون این که علتی برای ترجیحش باشد؟ این خلاف اصل علیت نیست که ترجیح بدون مرجح را محال می داند؟!

سپاس

width: 700 align: center

[TD="align: center"]با نام و یاد دوست

[/TD]

[TD="align: center"][/TD]


کارشناس بحث: استاد قول سدید

[TD][/TD]

احمدصابری;1013338 نوشت:
درود

یک بحثی با جناب سدید داشتم درباره علت غایی و اختیار و این که بعضی معتقدند که علت غایی لازم نیست تا فعل انجام شود. حرف قابل تاملی است.

اما یک سوال برام پیش اومده که در این صورت با ترجیح بدون مرجح چه میکنند؟!! یعنی این که فاعل خودش علت اراده است بدون این که علتی برای ترجیحش باشد؟ این خلاف اصل علیت نیست که ترجیح بدون مرجح را محال می داند؟!

سپاس

با سلام و عرض ادب و آرزوی توفیق روزافزون

همانطور که سابقا عرض شد گروهی از فلاسفه با لزوم علت غایی مخالفند حتی برای افعال اختیاری. این گروه از فلاسفه معتقدند که اساسا اراده (فعل مستقیم انسان) معلول علت فاعلی است. اساسا غایت متصور و تصدیق شده و مشتاق الیه، نه وجود فعل را لازم می کند و نه فعل بر وجودش متوقف است. شاهدش افعالی که از روی کراهت انجام می دهیم و اساسا فایده آن کار را تصور و تصدیق نمی کنیم و یا شوقی نسبت به آن نداریم.

در این صورت، فاعل علت خودبنیاد اراده است و متمکّن از فعل و ترکش است و کاملا بر آن مسلط است. در اینجا اشکالی که شما مطرح کردید رخ می دهد که آیا این قول مستلزم ترجیح بدون مرجح نیست؟

برای پاسخ به این قول، اجمالا این نکته را متذکر می شوم (تفصیلش را بعدا بیان میکنم):

اگر منظور از ترجیح بدون مرجح، فعل بدون علت است و چنین چیزی محال است، باید عرض کرد که این قول مستلزم چنین چیزی نیست چرا که علت فعل را همان فاعل می داند.

اما اگر منظور از ترجیح بدون مرجح، فعل بدون علت غایی است و چنین چیزی محال است، باید عرض کرد که محال بودن چنین چیزی خودش اصل مساله است. آنهایی که موافق لزوم علت غایی هستند، ترجیح بدون علت غایی را محال می دانند خصوصا در افعال اختیاری؛ اما آنهایی که مخالف لزوم علت غایی هستند، اساسا چنین چیزی را محال نمی دانند.

پرسش:
یک بحثی داشتم درباره علت غایی و اختیار و این که بعضی معتقدند که علت غایی لازم نیست تا فعل انجام شود. حرف قابل تاملی است. اما یک سوال برام پیش اومده که در این صورت با ترجیح بدون مرجح چه میکنند؟!! یعنی این که فاعل خودش علت اراده است بدون این که علتی برای ترجیحش باشد؟ این خلاف اصل علیت نیست که ترجیح بدون مرجح را محال می داند؟!

پاسخ:
همانطور که مرقوم فرمودید گروهی از فلاسفه با لزوم علت غایی مخالفند حتی برای افعال اختیاری. این گروه از فلاسفه معتقدند که اساسا اراده (فعل مستقیم انسان) معلول علت فاعلی است. اساسا غایت متصور و تصدیق شده و مشتاق الیه، نه وجود فعل را لازم می کند و نه فعل بر وجودش متوقف است. شاهدش افعالی که از روی کراهت انجام می دهیم و اساسا فایده آن کار را تصور و تصدیق نمی کنیم و یا شوقی نسبت به آن نداریم. در این صورت، فاعل علت خودبنیاد اراده است و متمکّن از فعل و ترکش است و کاملا بر آن مسلط است.(1)

در اینجا اشکالی که شما مطرح کردید رخ می دهد که آیا این قول مستلزم ترجیح بدون مرجح نیست؟

برای پاسخ به این قول، باید متذکر شد:

اگر منظور از ترجیح بدون مرجح، فعل بدون علت است و چنین چیزی محال است، باید عرض کرد که:
این قول مستلزم چنین چیزی نیست چرا که علت فعل را همان فاعل می داند.

اما اگر منظور از ترجیح بدون مرجح، فعل بدون علت غایی است و چنین چیزی محال است، باید عرض کرد که:
محال بودن چنین چیزی خودش اصل مساله است. آنهایی که موافق لزوم علت غایی هستند، ترجیح بدون علت غایی را محال می دانند خصوصا در افعال اختیاری؛ اما آنهایی که مخالف لزوم علت غایی هستند، اساسا چنین چیزی را محال نمی دانند.

پی نوشت:
1. نبویان، محمدمهدی، جستارهایی در فلسفه اسلامی، انتشارات حکمت اسلامی، 1397، ج3، صص214-217

موضوع قفل شده است