جمع بندی تفسیر «حرث» در آیه 20 سوره شوری
تبهای اولیه
width: 700 | align: center |
---|---|
[TD="align: center"]با نام و یاد دوست | |
[/TD] | |
[TD="align: center"][/TD] | |
کارشناس بحث: استاد حکیم | |
سلام
براساس آیه 20سوره شوری "حرث" به چه معنا است؟
اگر گناه راهم شامل می شودچرا گناه کردن درمواردی سخت است مثلا: توفیق تشرف به زیارت نامحرم یا دزدی کردن و...
خداوند متعال می فرماید: «مَنْ کانَ يُريدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ في حَرْثِهِ وَ مَنْ کانَ يُريدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصيبٍ؛کسی که زراعت آخرت را بخواهد، به کشت او برکت و افزایش میدهیم و بر محصولش میافزاییم؛ و کسی که فقط کشت دنیا را بطلبد، کمی از آن به او میدهیم امّا در آخرت هیچ بهرهای ندارد! »(1)
حرث یعنی زراعت و مراد از حرث آخرت نتیجه و ثمره اعمال است که در قیامت به انسان می رسد. می فرماید هر کس در طلب زراعت آخرت باشد ما زراعت او را افزون می سازیم ،یعنی ثواب اعمال او را چند برابر می کنیم . و هر کس فقط نتایج دنیایی را در نظر داشته باشد و برای کسب آن بکوشد و نتیجه عملش را در دنیا بخواهد، ما از آن نتیجه دنیایی در همین دنیا به او می دهیم و دیگر درآخرت بهره ای نخواهد داشت . پس زمام امر بسته به مشیت خداست و همه اسباب طبیعی مطیع فرمان اویند و چه بسا همه اسباب موافقت نداشته باشند تا همه بهره دنیایی آن فرد به او داده شود بلکه امر بدست خداست و به اراده خود می تواند بهره را گشایش داده یا اندک نماید. اما در هر صورت چنین کسی که همه هم و غمش را منحصر در دنیاکرده ، در آخرت بهره ای ندارد و ضرر می کند.(2)
این آیه درباره کسانى نازل شده که با رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) در جنگها با دشمنان اسلام به مقاتله و نبرد پرداختند و مقصودشان ثواب آخرت و رضاى حق بوده است و خداوند هم به ایشان وعده دیدار و رضاى خود را در آخرت داده و در دنیا هم مال و غنیمت نصیب آنان نموده است و نیز درباره قومى منافق آمده که غرض آنها در شرکت جنگها فقط مال و غنیمت بوده نه ثواب آخرت و خداوند ایشان را از آن مال و غنیمت بهره و نصیبى داد ولیکن آنها را از ثواب آخرت محروم داشته است.(3)
بنا بر این آیه یاد شده گناه را در بر نمی گیرد و شامل نمی شود .
پی نوشت ها :
1. سوره شوری، آیه 20
2. آیت الله مکارم شیرازی،ناصر،برگزیده تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج4، ص 338 .
3. همان .
این پاسخ را مرکز مطالعات و پاسخ گویی به شبهات حوزه علمیه قم به همین سوال داده است و من عین آن را در اینجا میارم باشد که مورد استفاده قرار گیرد
سوال: بر اساس آيه 20سوره شوري كلمه «حرث» به چه معناست؟ اگر شخصي خواست گناه كند چرا در دنيا راحت نميتواند گناه كند مثلا درمواردي سخت است به نامحرم دسترسی داشت؟
با سلام و احترام خدمت شما پرسشگر گرامي. از اينکه با مرکز مطالعات و پاسخگويي به شبهات مکاتبه نمودهايد صميمانه تشکر ميکنيم.
پاسخ اجمالی:
خداوند متعال در این آیه به آخرت مداران وعده زیادتی نعمتهای بهشتی داده و از دنیا نیز بینصیب نمیکند، اما برای دنیامداران با آوردن حرف «من» که به معنای بعضی از دنیاست، وعده داده که به همه خواستههای دنیایی نخواهند رسید؛ بنابراین وعده الهی بر این قرار نگرفته که دنیامداران به همه خواستههای خود به راحتی برسند.
پاسخ تفصیلی:
مقدمه
خداوند متعال با يك تشبيه لطيف، مردم جهان را در برابر روزيهاى پروردگار و چگونگى استفاده از آن، به كشاورزانى تشبيه مىكند كه گروهى براى آخرت كشت مىكنند و گروهى براى دنيا و نتيجه هر يك از اين دو زراعت را مشخص مىكند، مىفرمايد: كسى كه زراعت آخرت را طالب باشد به او بركت مىدهيم و بر محصولش مىافزائيم و آنها كه فقط براى دنيا كشت كنند و تلاش و كوشششان براى بهرهگيرى از اين متاع زود گذر و فانى باشد تنها كمى از آنچه را مىطلبند به آنها مىدهيم اما در آخرت هيچ نصيب و بهرهاى نخواهند داشت.
تشبيه جالب و كنايه زيبايى است: انسانها همگى زارعند و اين جهان مزرعه ماست، اعمال ما بذرهاى آن، و امكانات الهى بارانى است كه بر آن مىبارد، اما اين بذرها بسيار متفاوت است، بعضى محصولش نامحدود، جاودانى و درختانش هميشه خرم و سرسبز و پر ميوه، اما بعضى ديگر محصولاتش بسيار كم، عمرش كوتاه و زودگذر، و ميوههايى تلخ و ناگوار دارد.
تعبير به «يريد» (مىخواهد و اراده مىكند) در حقيقت اشاره به تفاوت نيتهاى مردم است و مجموع آيه شرحى است پيرامون آنچه در آيه قبل از مواهب و روزيهاى پروردگار آمده كه گروهى از اين مواهب به صورت بذرهايى براى آخرت استفاده مىكنند و گروهى براى تمتع دنيا.[1]
اين نكته را نيز از آيه فوق مىتوان استفاده كرد كه دنيا و آخرت هر دو نياز به تلاش و سعى و كوشش دارد، و هيچكدام بى زحمت و رنج به دست نمىآيد، همانگونه كه هيچ بذر و محصولى بىرنج و زحمت نيست، چه بهتر كه انسان با رنج و زحمتش درختى پرورش دهد كه بارش شيرين و هميشگى و دائم و برقرار باشد، نه درختى كه زود خزان مىشود و نابود مىگردد.
1. واژه شناسی «حرث»
«حرث» در لغت يعنى پاشاندن بذر در زمين و آماده كردن زمين براى كشت و زرع، خود زمين و زراعت را هم حرث گويند؛ از معنى «حرث» آباد كردن و ساختن نيز كه در نتيجه زراعت حاصل مىشود، تصوّر شده است.[2]
بنابراین كلمه «حرث» به معناى زراعت است و مراد از زراعت آخرت، نتيجه اعمال است كه روز قيامت به آدمى عايد مىشود و به عنوان استعاره آن را زراعت آخرت ناميده، مثل اينكه اعمال صالحه بذرى است كه مىكارند تا در پائيز آخرت آن را درو كنند و مراد از اينكه مىفرمايد هر كس زراعت آخرت را بخواهد زراعتش را زياد مىكنيم، اين است كه ما ثواب او را چند برابر مىسازيم هم چنان كه در جاى ديگر فرمود:
«مَنْ جاءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهُ عَشْرُ أَمْثالِها».[3]
«وَ اللَّهُ يُضاعِفُ لِمَنْ يَشاءُ».[4]
مراد از اینکه فرمود: «وَ مَنْ كانَ يُرِيدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصِيبٍ» يعنى و كسى كه تنها نتائج دنيايى را در نظر دارد، و براى به دست آوردن آن مىكوشد و مىخواهد كه نتيجه عملش در دنيا عايدش شود، نه در آخرت، ما آن نتيجه دنيايى را به او مىدهيم و ديگر در آخرت بهرهاى ندارد و اگر اين معنا را تعبير كرده به اراده حرث، براى اين بوده كه اشاره كرده باشد به اينكه صرف اراده در به دست آوردن نتايج دنيا و آخرت كافى نيست بلكه اراده عمل هم مىخواهد. [5]
2. دسترسی نداشتن دنیا پرستان به همه خواستههای خود
در نگرش قرآن کریم، دنیا پرستان به همه آرزوها و خواستههای خود نمیرسند و اینگونه نیست که خداوند متعال همه خواستههای دنیامداران را برآورده کند و جالب اينكه خداوند در مورد كشتكاران آخرت مىگويد: «نَزِدْ لَهُ فِي حَرْثِهِ»[6] (زراعت او را افزون مىكنيم) و از تمتع دنيا نيز بىنصيب نیستند، اما در مورد كشتكاران دنيا با آوردن حرف «من» مىگويد: «مقدارى از آن را كه مىخواهند به آنها مىدهيم، بعد مىافزايد در آخرت هيچ نصيب و بهرهاى ندارند».
به اين ترتيب نه دنياپرستان به آنچه مىخواهند مىرسند و نه طالبان آخرت از دنيا محروم مىشوند، اما با اين تفاوت كه گروه اول با دست خالى به سراى آخرت مىروند و گروه دوم با دستهاى پر! نظير همين معنى در آيه 18 و 19 سوره اسراء به شكل ديگرى آمده است: «مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ ثُمَّ جَعَلْنا لَهُ جَهَنَّمَ يَصْلاها مَذْمُوماً مَدْحُوراً . وَ مَنْ أَرادَ الْآخِرَةَ وَ سَعى لَها سَعْيَها وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ كانَ سَعْيُهُمْ مَشْكُوراً» (كسى كه زندگى زودگذر را مىطلبد آن مقدار از آن را كه بخواهيم به هر كس اراده كنيم مىبخشيم، سپس دوزخ را براى او قرار مىدهيم، در آن وارد مىشود در حالى كه مذموم و رانده شده در گاه خدا است، و آن كس كه سراى آخرت را ميطلبد و كوشش خود را براى آن انجام دهد و ايمان داشته باشد به تلاشهاى او پاداش داده خواهد شد).[7]
علامه طباطبایی هم همین استفاده را از آیه کرده و مینویسد: در جمله قبلى به وضوح مىفرمود كسى كه زراعت آخرت را مىخواهد آن زراعت را با زيادتى به او مىدهيم، ولى در اين جمله مطلب را مبهم و گنگ آورده مىفرمايد و كسى كه زراعت دنيا را بخواهد از آن به او مىدهيم (نه همه آن را) و اين اشاره است به اينكه زمام امر بسته به مشيت خدا است، چه بسا مىشود كه از دنيا بسيار مىدهد و چه بسا مىشود كه كم مىدهد، هم چنان كه در جاى ديگر فرموده: «مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعاجِلَةَ عَجَّلْنا لَهُ فِيها ما نَشاءُ لِمَنْ نُرِيدُ».[8]
در اين آيه شريفه التفاتى به كار رفته، چون در آيه قبلى خداى عز و جل غايب فرض شده بود، مىفرمود: خدا لطيف به بندگان خويش است، به هر كس بخواهد روزى مىدهد و او قوى و عزيز است و در آيه مورد بحث گوينده جمع فرض شده، مىفرمايد: «نَزِدْ لَهُ» (زياد مىكنيم براى او) اما برای دنیا مداران میفرماید: «نُؤْتِهِ مِنْها» (از آن به وى مىدهيم) و حاصل معناى دو آيه اين است كه: خداى سبحان، لطيف به همه بندگان خويش است، داراى قوتى است مطلقه و عزتى مطلقه، بندگان خود را بر حسب مشيتش روزى مىدهد، ولى با اين تفاوت كه در باره كسانى كه هدفشان آخرت است و براى آن كار مىكنند خواسته كه دنيا را نیز بدهد و مزد آخرتش را بيشتر از آنچه كه عمل كردهاند بدهد، ولى در باره كسانى كه هدفشان تنها دنيا است خواسته است تنها دنيا را بدهد و در آخرت بهرهاى نداشته باشند.[9]
پاورقی ها:
[/HR][1] . مكارم شيرازى، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ دهم، 1371ش، ج20، ص397.
[2]. رک: راغب اصفهانى، حسين، ترجمه و تحقيق مفردات الفاظ قرآن با تفسير لغوى و ادبى قرآن، ترجمه: غلامرضا خسروی حسینی، تهران، مرتضوى، چاپ اول، 1369ش، ج1، ص465. قرشى بنابى، علىاكبر، قاموس قرآن، تهران، دار الكتب الإسلامية، چاپ ششم، 1371ش، ج2، ص116.
[3] . «هر كس عمل نيكى كند ده برابر مثل آن دارد». انعام/ 160.
[4] . «خدا براى هر كس بخواهد چند برابر مىكند». بقره/ 261.
[5] . طباطبايى، محمدحسين، المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ پنجم، 1374ش، ج18، ص57.
[6]. شوری/ 20.
[7] . تفسير نمونه، پیشین، ج20، ص398.
[8] . «هر كس دنياى نقد و عاجل را بخواهد ما نيز در دادن نتيجه عملش عجله مىكنيم، و هر چه بخواهيم و به هر كس بخواهيم چيزى مىدهيم». اسرى/ 18.
[9] . المیزان فی تفسیر القرآن، پیشین، ج18، ص57.
پرسش:
براساس آیه 20سوره شوری "حرث" به چه معنا است؟
اگر گناه راهم شامل می شودچرا گناه کردن درمواردی سخت است ؟
پاسخ :
خداوند متعال می فرماید: «مَنْ کانَ يُريدُ حَرْثَ الْآخِرَةِ نَزِدْ لَهُ في حَرْثِهِ وَ مَنْ کانَ يُريدُ حَرْثَ الدُّنْيا نُؤْتِهِ مِنْها وَ ما لَهُ فِي الْآخِرَةِ مِنْ نَصيبٍ؛کسی که زراعت آخرت را بخواهد، به کشت او برکت و افزایش میدهیم و بر محصولش میافزاییم؛ و کسی که فقط کشت دنیا را بطلبد، کمی از آن به او میدهیم امّا در آخرت هیچ بهرهای ندارد! »(1)
حرث یعنی زراعت و مراد از حرث آخرت نتیجه و ثمره اعمال است که در قیامت به انسان می رسد. می فرماید هر کس در طلب زراعت آخرت باشد ما زراعت او را افزون می سازیم ،یعنی ثواب اعمال او را چند برابر می کنیم . و هر کس فقط نتایج دنیایی را در نظر داشته باشد و برای کسب آن بکوشد و نتیجه عملش را در دنیا بخواهد، ما از آن نتیجه دنیایی در همین دنیا به او می دهیم و دیگر درآخرت بهره ای نخواهد داشت . پس زمام امر بسته به مشیت خداست و همه اسباب طبیعی مطیع فرمان اویند و چه بسا همه اسباب موافقت نداشته باشند تا همه بهره دنیایی آن فرد به او داده شود بلکه امر بدست خداست و به اراده خود می تواند بهره را گشایش داده یا اندک نماید. اما در هر صورت چنین کسی که همه هم و غمش را منحصر در دنیاکرده ، در آخرت بهره ای ندارد و ضرر می کند.(2)
این آیه درباره کسانى نازل شده که با رسول خدا (صلى الله علیه و آله ) در جنگها با دشمنان اسلام به مقاتله و نبرد پرداختند و مقصودشان ثواب آخرت و رضاى حق بوده است و خداوند هم به ایشان وعده دیدار و رضاى خود را در آخرت داده و در دنیا هم مال و غنیمت نصیب آنان نموده است و نیز درباره قومى منافق آمده که غرض آنها در شرکت جنگها فقط مال و غنیمت بوده نه ثواب آخرت و خداوند ایشان را از آن مال و غنیمت بهره و نصیبى داد ولیکن آنها را از ثواب آخرت محروم داشته است.(3)
بنا بر این آیه یاد شده گناه را در بر نمی گیرد و شامل نمی شود .
پی نوشت ها :
1. سوره شوری، آیه 20
2. آیت الله مکارم شیرازی،ناصر،برگزیده تفسیر نمونه، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش، ج4، ص 338 .
3. همان .