جمع بندی توبه از عاق والدین

در روایات همانگونه که از عاق والدین صحبت به میان آمده است، به بیرون آمدن از عاق والدین در صورت توبه و کسب رضایت آنها نیز تصریح شده است. چرا که عاق والدین به معنای نارضایتی و ناراحتی آنها از فرزند است که در صورت کسب رضایت و خشنودی آنها برطرف میشود. این امر هم در مورد مادرتان که در قید حیات هستند و هم پدرتان که رحمت خدا رفته اند صادق است. حضرت امام باقر علیه السلام فرمودند: بنده‌ای که در حیات و زنده بودن پدر و مادرش به حال آنها نیکوکار است. اگر پس از مرگ، آنها را فراموش کند و حقوق و بدهی آنها را ادا نکند و برای آنها طلب رحمت نکند، خداوند او را عاق والدین به شمار می‌آورد. بنده‌ای که در زمان زنده بودن پدر و مادرش به آنها نیکی و احترام و احسان نکرده، عاق والدین می‌باشد، اگر پس از مرگ جبران کند و قرض و بدهی آنها را ادا کند و با دعا و طلب رحمت آنها را یاد کند، خداوند متعال او را نیکوکار، نسبت به پدر و مادرش به شمار می‌آورد و ثبت می‌کند.(1)
با این کارها میتوانید اشتباهات خود را در حق مادرتان جبران کنید:
عذرخواهی، محبت بیشتر نسبت به او، هدیه دادن، اهمیت دادن به خواسته های او، احترام نسبت به او، خودداری از اذیت و آزار حتی به صورت ناخواسته و کم و نهایتا درست کرداری فرزندان و کسب فضائل ایمانی و اخلاقی که باعث نیک نامی و افتخار پدر و مادر در دنیا و آخرت میشود.
درباره پدرتان نیز اگرچه از دنیا رفته اند اما ارتباط شما قطع نشده است و میتوانید او را در برزخ خشنود و شاد نمایید. . پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله میفرمایند: إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ‏ عَمَلُهُ‏ إِلَّا مِنْ ثَلَاثٍ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ صَدَقَةٍ تَجْرِي لَهُ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَه‏. وقتی انسان میمیرد نامه عملش بسته میشود مگر از سه راه: فرزند صالحی که برای او دعا کند. علمی که از خود به جای بگذارد و بعد از خود مورد استفاده قرار گیرد. صدقه ای که از خود به جای بگذارد و بعد از خود نیز نفع برساند.(2)
پی نوشت ها:
(1) اصول کافی، ج 3، ‌ص 238
(2) منیه المرید، 103

پرسش: من گذشته تاریکی داشتم ولی خدارا شکر مدتی است توبه کرده ام و سعی دارم دینداری واقعی باشم. یکی از مسائلی که سخت باعث اضطرابم شده است، مسئله عاق والدین است. من تا چند وقت پیش با مادرم جر و بحث می کردم و یا به ایشان کم محلی می کردم. خدا می داند چقدر پشیمان هستم. سعی کرده ام رفتارم را جبران کنم. اما آیا خدا مرا می بخشد؟ آیا من را عاق والدین می کند با اینکه بعید می دانم مادرم به خاطر گذشته ناراحت باشد.درباره پدرم هم باید بگویم ایشان را در 12 سالگی از دست داده ام ولی می دانم با ابشان هم بد رفتاری هایی داشته ام. چگونه ان را جبران کنم؟ خیلی نا امیدم. کمکم کنید.

پاسخ: قبل از اینکه به سوال شما پاسخ دهم به عنوان مقدمه به مطلبی اشاره میکنم. خوف و رجا دو مفهوم اخلاقی- ایمانی هستند که در صورتی که هر دو و به یک اندازه در انسان وجود داشته باشند فضیلت را شکل میدهند. اما اگر فقط یکی از آن دو و یا کمتر از دیگری وجود داشته باشد تبدیل به رذیلت می شوند. خوف و رجا به معنای ترس و امید است. امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: إِنَّهُ لَيْسَ مِنْ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ إِلَّا فِي قَلْبِهِ‏ نُورَانِ‏ نُورُ خِيفَةٍ وَ نُورُ رَجَاءٍ لَوْ وُزِنَ هَذَا لَمْ يَزِدْ عَلَى هَذَا وَ لَوْ وُزِنَ هَذَا لَمْ يَزِدْ عَلَى هَذَا. هیچ بنده مومنی نیست مگر اینکه در قلب او دو نور ترس و امید وجود دارد که اگر این دو با یکدیگر مقایسه شوند هیچ یک بیشتر از دیگری نیست.(1)

سرّ اینکه باید هر دو و به یک اندازه در مومن باشند این است که تنها در این صورت می توانند فرد را به سمت عبادت و کمال به حرکت در بیاورند. اما اگر به تنهایی باشند باعث رکود و توقف می شوند. کسی که یک پارچه امید واهی و غرور است نیازی به تلاش در مسیر بندگی خداوند نمی بیند و کسی هم که یکپارچه ترس و ناامیدی باشد باز هم تلاش نمی کند چون تلاش خود را بی ثمر می داند. با توجه به این مطلب اصل پشیمانی شما نسبت به گذشته و بدبینی به نفس اماره و اعتراف به تقصیرات خود امر مبارکی است. اما این احساس تنها باید در شما حرکت و پویایی برای جبران و توبه به وجود آورد. هر جا احساس کردید چنین احساسی به شما رکود و ناامیدی و یاس از رحمت خدا می دهد آن احساس القای شیطان است.

در روایات همانگونه که از عاق والدین صحبت به میان آمده است، به بیرون آمدن از عاق والدین در صورت توبه و کسب رضایت آنها نیز تصریح شده است. چرا که عاق والدین به معنای نارضایتی و ناراحتی آنها از فرزند است که در صورت کسب رضایت و خشنودی آنها برطرف می شود. این امر هم در مورد مادرتان که در قید حیات هستند و هم پدرتان که رحمت خدا رفته اند صادق است. حضرت امام باقر (علیه السلام) فرمودند: بنده‌ای که در حیات و زنده بودن پدر و مادرش به حال آنها نیکوکار است. اگر پس از مرگ، آنها را فراموش کند و حقوق و بدهی آنها را ادا نکند و برای آنها طلب رحمت نکند، خداوند او را عاق والدین به شمار می‌آورد. بنده‌ای که در زمان زنده بودن پدر و مادرش به آنها نیکی و احترام و احسان نکرده، عاق والدین می‌باشد، اگر پس از مرگ جبران کند و قرض و بدهی آنها را ادا کند و با دعا و طلب رحمت آنها را یاد کند، خداوند متعال او را نیکوکار، نسبت به پدر و مادرش به شمار می‌آورد و ثبت می‌کند.(2)

با این کارها می توانید اشتباهات خود را در حق مادرتان جبران کنید:
عذرخواهی، محبت بیشتر نسبت به او، هدیه دادن، اهمیت دادن به خواسته های او، احترام نسبت به او، خودداری از اذیت و آزار حتی به صورت ناخواسته و کم و نهایتا درست کرداری شما به همه و کسب فضائل ایمانی و اخلاقی که باعث نیک نامی و افتخار پدر و مادر در دنیا و آخرت می شود.
درباره پدرتان نیز اگرچه از دنیا رفته اند اما ارتباط شما قطع نشده است و میتوانید او را در برزخ خشنود و شاد نمایید. . پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرمایند: إِذَا مَاتَ الْإِنْسَانُ انْقَطَعَ‏ عَمَلُهُ‏ إِلَّا مِنْ ثَلَاثٍ عِلْمٍ يُنْتَفَعُ بِهِ أَوْ صَدَقَةٍ تَجْرِي لَهُ أَوْ وَلَدٍ صَالِحٍ يَدْعُو لَه‏. وقتی انسان میمیرد نامه عملش بسته می شود مگر از سه راه: فرزند صالحی که برای او دعا کند. علمی که از خود به جای بگذارد و بعد از خود مورد استفاده قرار گیرد. صدقه ای که از خود به جای بگذارد و بعد از خود نیز نفع برساند.(3)
پی نوشت ها:
(1) کلینی، محمد بن یعقوب(321ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج‏2، ص67.
(1) کلینی، محمد بن یعقوب(321ق)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ج 3، ‌ص 238.
(2) شهيد ثانى، زين الدين بن على‏(966ق)، منیه المرید، تصحیح: رضا مختاری، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، ص 103.