جمع بندی موجودات پلید، ظهور کدام جلوه ی خداوند هستند؟

به عبارت فنی‌تر، عارفان اگر چه بر اساس وحدت شخصیه وجود، تشکیک در وجود را نمی‌پذیرد اما تشکیک در ظهور را می‌پذیرد. از این بحث در عرفان به «تفاضل وجوه» یا «اختلاف مراتب در مظهریت حق» یاد شده است. خیر و شر، خوب و بد، پلید و پاک و در یک کلام نظام ارزش در این سطح از هستی شکل می‌گیرد.
مثلا جبرئیل و شیطان اگر چه هر دو مظهر اسمی از اسماء الله اند و در این مسئله یکسان‌اند اما در خود مظهریت متفاوت‌اند. پیامبر صلی الله علیه و آله و ابوجهل اگر چه هر دو ظهور حق‌اند اما یکی مظهر اسم «هادی» و دیگری مظهر اسم «مضل» است پس این کجا و آن کجا!
بنابراین در همان فقره‌‌ی دعای سحر که به عنوان تساوی همه مظاهر معرفی کردیم، تفاضل وجه و اختلاف مرتبه‌ی مظاهر هم معتبر شمرده شده است:
«اللهم انی اسئلک من اسمائک باکبرها و کل اسمائک کبیرة»؛ «اللهم انی اسئلک من جمالک بأجمله و کل جمالک جمیل». در این فقرات، صحبت از بزرگتر و جمیل ترین اسماء هم به میان می‌آید و اینچنین نیست که در عین حال که همه‌ی اسمای الهی کبیر اند و همه اسمای الهی جمیل اند، یکی برتر از دیگری نباشد.

قسمت دیگر از پاسخ:
از آنجا که هر یک از کثرات، ظهوری از ظهورات اسمائی حق اند، و از طرفی تزاحمات و تخاصمات و خیرات و شرور نیز در مظاهر مطرح است و واقعیت خارجی دارد، باید گفت این اختلافات و تخاصمات و تقابلات میان خیرات و شرور به اسمهای ویژه‌ای گره خورده و مظهر برای گونه‌های خاصی از اسماء قرار دارند. البته تخاصم و تقابلِ اسماءِ متقابل در صقع ربوبی تقابل و تخاصمی ممدوح است نه مذموم؛ چرا که قوام نظام احسن متوقف بر آن است بعلاوه، همه اسماء الهی اعم از اسماء جلالی (که شرور و پلیدی‌ها و زشتی مظهر این اسمایند) و اسماء جمالی (که پاکی‌ها و خوبی‌ها مظهر این اسماء یند) اسماء حسنای الهی بوده، حکایت از کمالی از کمالات حضرت حق دارند؛ این تقابل‌ها و تخاصم‌ها، همه به حسب تقابل اقتضاء هر یک در برابر مقابل‌هایشان است مانند احیاء و اماته، غفاریت و قهاریت.
در نتیجه، نظام احسن، شامل مظاهر جمالی و جلالی حق بوده، در عین بروز تخاصم و نزاع، از احسن‌بودن این نظام کاسته نمی‌شود.
اما نکته‌ای که تأکید آن بجاست، این که نظام‌ ارزشی در عالم و پدیدار شدن تفاضل وجوه و خوب بود‌های ارزشی، معلول آن تخاصم و تقابل‌های اسمائی در صقع ربوبی دارد.
می‌توان گفت، اسماء جلالی، نظیر متکبر، قهار، منتقم، اقتضای خفا یا منع نعمتی یا مالی را در خلق دارند اما اسماء جمالی نظیر رحمان، رحیم، رازق، لطیف و ... موجب ظهور حق و اعطای کمالی از کمالات و نعمتی از نعمات بر خلق می‌شوند.
البته محققین در عرفان، عنوان می‌دارند که تبانی میان جمال و جلال حق نیست زیرا این دو در هم تنیده اند؛ ولی در ظاهر، این ها در تقابل اند اما در باطن نه؛ زیرا در باطن هر جلالی، جمالی نهفته است (کل جمالک جمیل).
پس جمال و جلال حق در هم تنیده‌اند: «لکل جمال جلال و لکل جلال جمال»
یعنی قهر او عین لطف است و ... .
نکته‌ی اضافی و غیر ضروری آن که با همین تقابل اسمائی است که کثرت از وحدت صادر می‌شود و فیض هستی استمرار می‌یابد؛ یعنی حق تعالی که طالب ظهور است از طریق کثرات ظاهر می‌شود و کثرات با تقابل محقق می‌شوند پس می‌توان مبنای پیدایش کثرت از وحدت را این تقابلات اسمائی دانست.
اسماء الهی با اقتضائات مختلف و متقابلی که دارند در مقام ظهور، به همراه این اختلافات آشکار می‌شوند؛ مثلا حادثه عاشورا صحنه‌ی ظهور اسمائ متقابله است، یک طرف امام و یارانش مظهر اسم هادی حق اند و
و یارانش مظهر اسم هادی حق اند که اقتضای هدایت دارد و در طرف دیگر، جریان دشمنان امام حسین علیه السلام اند که مظهر اسم مضل اند که اقتضای ضلالت و گمراهی دارد.
آنوقت این اختلاف اقتضائات، منجر به اختلاف احکام و آثار می‌شود.
از طرفی، هر اسمی همه هستی را تحت قلمرو خود می‌خواهد به عبارت دیگر، هر اسمی اقتضاء دارد که مظهرش نفوذ حکم خود را در قلمرو دیگری بخواهد در نتیجه به حکم دیگران تن نمی‌دهد.

ممکن است سوالاتی در ذهنتان ایجاد شده باشد که می‌توانید مطرح کنید تا پاسخ مناسب را دریافت کنید.

این خدای جامع اسماء و صفات، ما را هم برای این جامعیت برگزیده است و به ما دستور داده (تشریعی) تا جایی که می‌توانیم مظهری جامع شویم و به اصطلاح، در مظهر اسماء شدن، گزینشی عمل نکنیم. اگر چه اگر امر دایر به گزینش میان اسماء جلالی و جمالی باشد، گزینش اسماء جمالی، گزینه‌ای صحیح است اما صحیح‌ترین گزینه نیست. در سایه‌ی جمعیت اسمائی است که انسان به کمال نائل می‌شود.

از همین رو، مشخصه‌ی انسان کامل که برترین تجلی حق بوده و در نتیجه به عنوان جانشین و خلیفه حق‌تعالی انتخاب شده است، رسیدن به نقطه‌ی اعتدال اسمائی است؛ یعنی از هر اسمی‌، بهره و نصیبی در وجود او هست. انسان کامل، به خاطر همین رسیدن به اعتدال اسمایی و وصول به نقطه‌ی حاق اعتدالی است که زیباترین مظهر حق‌تعالی گشته است.

اما برخی از انسان‌ها با سوء انتخاب خود، خود را مظهر اسماء جلالی حق تعالی می‌کنند (به حسب تفاضل وجوه و پیدایش خوب و بد، بدترین گزینش است)؛ اسمائی که اقتضای خفا و در هم فروبردن را دارند؛ نتیجه‌ی این خفا و در هم فرو بردن، سلب نعمت و رفاه و لذت است. بنابراین مشاهده میکنیم کسانی که مظهریت این گونه اسم‌ها را اختیار کرده‌اند، کاری جز خونریزی و خشم و غلبه و ویرانی و سلب لذت ندارند.

این گونه‌ اسم‌ها، اگر چه در خود حضرت حق، چنین تصویر نازیبایی نداشته و ندارند (چون در کنار دیگر اسماء می‌باشند و اساسا باید گفت خداوند بدون این اسماء، ناکامل و نازیبا خواهد بود) اما وقتی در مقام مظهر ظهور و تنزل می‌کنند، اینچنین نازیبا و نابجا نمایان می‌شود.
خود خداوند به ما سفارش کرده که خود را مظهر صفات و اسماء جمالی گردانید و سپس به مقام اسم جامع نایل شوید (تا به مقام خلیفة اللهی برسید) اما برخی به این سفارش بی‌اعتنا یند.

کسانی که چنین انتخابی کرده‌اند، اگر چه در این دنیا اینچنین تاخت و تاز داشته، به اصطلاح طغیان می‌کنند؛ اما به واسطه انتخاب این اسماء، از طریق همین اسم‌های جلالی به سوی خدا بر می‌گردند (إنا الیه راجعون) و همانطور که عرض شد، این اسمها اقتضائی جز دردسرها و به مخاطره‌ افتادن لذت‌ها و دست‌اندازهای هولناک ندارند. که ما می‌بینیم فجار و کفار و ... در قهر و عذاب حق‌‌تعالی اسیر خواهند بود.

در واقع، ذات آنها، این عذاب و نقمت و جهیم را طلب می‌کند. وجودشان با این گونه چیزها سازگار است چون از ابتدا در موطن این گونه اسم‌ها نشسته بودند بنابراین چیزی جز این با وجودشان سازگار نیست.

از طرف دیگر، در عرفان اسلامی مبحث تناکح اسمائی (ازدواج اسماء به یکدیگر) نیز مطرح است. بدین معنا که اسماء برخی‌شان با برخی دیگر به تناسب‌های خاص و درصدهای متفاوت با هم آمیخته می‌شوند که این در هم آمیختگی موجب پیدایش اسمهای جزئی جدیدی می‌شود که محدودیتشان و جزئیتشان بیشتر از اسمهای قبلی است. یعنی هر چه جلو‌تر می‌رویم اسم ها مرکب‌تر، جزئی‌تر، این‌سوئی‌تر و تکثر یافته تر اند و این داستان تا بی‌نهایت ادامه دارد. پس اگر چه اسم‌های خداوند در جانب کلیت محدود اند (قابل شمارش اند) اما در جانب جزئیت، نامحدود اند.
از طرفی هر اسمی دارای عین ثابتی است (عین ثابت یعنی ذات شیء در علم حق) که بر اساس ذاتش، دارای اقتضائاتی است مثلا سنگ یکسری خصوصیاتی دارد که در سنگها وجود دارد نه چیزی بیشتر می‌خواهد و نه چیزی کمتر. هر چیز دیگری هم اینطوری است. اینجاست که باید گفت ماهیت نمک، شوری را و ماهیت شکر شیرینی را اقتضا می‌کند و این از شگفتی‌های آٰفرینش است که همه اینها از خواهش‌های ذاتی اشیاء است و از این لحاظ، نمی‌توان گفت که مظهری بد است یا شر است.
هر مظهری دارای طلبها و اقتضائاتی است که انگار با زبان بی‌زبانی برآورده شدنش را از فیاض علی الاطلاق درخواست می‌کند و از طرفی، خداوند هم فیاض علی الاطلاق است و علم و قدرت و حکمتش هم بی‌نهایت است و تقاضای هر عین ثابتی را می‌داند و خلاصه، درخواستشان را به آنان افاضه می‌کند. البته منوط به این که آن عین ثابت، از اعیان ممکنه باشد که نتیجه‌اش تحقق عینی و خارجی در تعینات خلقی است. «ما أَصابَ مِنْ مُصيبَةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا في‏ أَنْفُسِكُمْ إِلاَّ في‏ كِتابٍ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَبْرَأَها إِنَّ ذلِكَ عَلَى اللَّهِ يَسير»
جبر و اختیاری هم که در مورد خواست و فعل انسان مطرح می‌شود را هم اینچنین تبیین می‌کنیم که هیچ کاری از انسان صادر نمی‌شود مگر آن که بر اساس استعداد خویش خواهان آن بوده است و بر اساس این خواست است که فعل خارجی از او صادر می شود. پس مشخص شد که چگونه تعینات علمی (در صقع ربوبی) به تعینات عینی و خارجی مبدل می‌شوند.
از رهگذر همین اسماء است که ذات حق‌تعالی قابل شناسایی است. ما هیچ گزارشی نمی‌توانیم از ذات حق‌تعالی تهیه کنیم جز این که بگوییم او هست. اما همین ذات، دارای اسم‌هایی است که در جهان گسترده شده است. از این جهت، همه مظاهر، جمیل اند. و چه نیکو گفت عقیله‌ی بنی‌هاشم که «ما رأیت إلا جمیلا».
از طرفی بر اساس تقابل اسمائی، شیطان که مظهر اسم مضل است، اقتضائی متفاوت از اسم هادی (که مظهرش انبیا هستند) دارد. هر کسی هم تلاش می‌کند اقتضا و خاصیت خودش را گسترش دهد و همه هستی را از آن خود کند. مرگ و حیات انسان‌ها هم بر اساس اقتضائات اسم محیی و اسم ممیت یا اسم باسط و اسم قابض صورت می‌گیرد. در یک کلام، اقتضائات اسماء جلالی با اقتضائات اسماء جمالی در تقابل اند. و بدین شکل، تفاضل وجوه و نظام ارزش پدید می‌آید بطوری که مراتب هستی شکل می‌گیرند. اما دقت داشته باشیم که اینهایی که در ظاهر دارای نمود شده، چیزی جز آنچه که در باطن و کمون به نحو استعداد بوده نیست.

باسلام

آنوقت چرا شریعت محمدی صلی الله علیه و آله جاودانه است و منسوخ نمی‌شود؟ به دلیل آن که مطابق نظام اسمائی، شريعت محمدي تحت اسم الله قرار دارد، و چون دولت اسم الله به سبب جامعيت و شمولش هميشگي است، شريعت محمدي نيز ازلي- ابدي و هميشگي است.
پس هر پديده، شيء و فعلي، بر اساس يك يا چند اسم از اسماء حق به وجود مي آيد. مثلاً، بخشش حق بر اساس اسم غفور، هدايت بر اساس اسم هادي، روزي رساني بر اساس اسم رازق و... انجام مي شود؛ و چون اسم جامع الله، در دل هر اسمي نهفته است، در حقيقت هر فعلي به وسيله آن انجام مي گيرد[=&quot]


حالا این کاری که قرار است از من سر بزند چی؟! حالا این کار اگر کار بدی باشد چی؟ آیا خارج از محدوده‌ی نظام اسمائی است؟ آیا خارج از سیطره‌ی قدرت و اراده‌ی الهی است؟ این را چطور باید توجیه و تبیین کنیم؟
گفتیم [=&quot]اسماء و صفات حق، هريك با اقتضايي كه دارند، طالب ظهور، بروز و سلطة خود در خارج از صقع ربوبي اند همچنين هر كدام داراي خصوصيات و ويژگي هايي هستند كه منجر به تعدد و تكثر ظهورات مي شود. از اين رو، برخي از اسماء در مقابل يكديگر عمل مي كنند. مثلاً، هدايت در مقابل اضلال، غضب در مقابل رحمت، لطف در مقابل قهر و... قرار دارند. از سوي ديگر، هر اسمي طالب ظهورِ بي قيد و شرط خويش است. مثلاً، اسم هادي اقتضاي اين را دارد كه هر كسي را هدايت كند و اگر اسم مضلِّ حق نبود، خداوند همه را بر اساس اسم هادي هدايت مي كرد. در مقابل، اضلال نيز طالب اين است در خارج ظهور مطلق داشته باشد.ین

این همان است که گفته شد ريشه و منشأ نزاع در عالم، به نزاع موجود بين اسماء برمي گردد .
اما در ساحت صقع ربوبی وضعیت به چه نحوی است؟‌
[=arial black]
ازآنجاكه اسم الله، جامع همة اسماء الهيه و كونيه مي باشد، در نهايتِ اعتدال بوده، در او هيچ اسمي و جنبه اي بر ديگري غلبه ندارد

[=arial black]این کلام امام خمینی در کتاب مصباح الهدایة است: اسم الله الأعظم، ربّ الأسماء و الأرباب، فهو في حدّ الاعتدال و الاستقامة و له البرزخيّة الكبري: لاالجمال يغلب جلاله، و لاالجلال جماله لاالظاهر حاكم علي باطنه، و لاالباطن علي ظاهره. فهو الظاهر في عين البطون، و الباطن في عين الظهور، و الأوّل بعين الآخريّة، و الآخر بعين الأوّليّة (موسوي خميني، 1373، ص 20)

از سوی دیگر، همان گونه كه هر اسمي خواهان غلبه است، محل و قابلِ اسماء نيز با غلبه دادن هر اسمي در خويش، حقيقت آن اسم را در جان خويش پياده كرده، بدين طريق، به سوي حق حركت مي كند. به عبارت ديگر، هر اسمي راهي به سوي حضرت حق مي باشد. هر كسي با غلبه دادن هريك از اسماء در خويش از طريق آن، به سوي حق راه مي يابد. هرچه اعتدال، به معناي عدم غلبة اسمي بر ديگري، در موجودي بيشتر باشد، در حقيقت به وحدت و قرب نزديك تر است. نهايت اعتدال در اين است كه بتوان جميع اسماء را، بدون غلبة هيچ يك، در خود پياده كرد
بدين ترتيب، كسي كه بدون غلبة هيچ اسمي، پا به اين حد از اعتدال نهاده و جميع اسماء را در خود پياده كند اولاً، مظهر اسم الله مي باشد. ثانياً، طريق او طريق توحيد و جامع ديگر طُرُق خواهد بود. در عرفان اسلامي او انسان كامل است.
اسماء جلالی مانند «قهار»، «منتقم» و «معذب» است.
اسماء جمالی مانند «رحمان» و «رحیم» و «باسط» و «رئوف» اند.
کسی که در ضلالت و طغیان به سر می‌برد با خدای رحمان و رحیم و باسط و رئوف ملاقات نمی‌کند بلکه با خدای قهار و منتقم و معذب ملاقات خواهد کرد.
خداوند در قرآن در انتهای برخی آیات با برخی اسماء از خود یاد کرده است مثلا در انتهای این آیه «السارقة و السارقة فاقطعوا ایدیهما جزاء بما کسبا... » نمی‌فرماید: «بما کسبا کان الله غفورا رحیما» بلکه می‌فرماید: «ان الله عزیز حکیم» چون صدر آيه (قطع دست دزد) با غفور و رحیم بودن مناسبتی ندارد. قطع دست یک مطلب قهر آمیز است و با عزیز بودن و حکیم بودن مناسبت دارد.
این صدر و ذیل آيات بود حالا ما گفتیم صدر و ذیل هستی هم اینچنین با هم سازگارند. صدر هستی که متشکل از اسماء و صفات حق است ذیل هستی هم که مظاهر امکانی را تشکیل می‌دهد اینها با هم سنخیت تام دارند؛ زیرا هر مظهری به اسم مناسب خویش رجوع می‌کند آن گونه که از همان اسم به ظهور رسیده است.

[=arial black]
ا

اینجا هم از نظام اسمائی خارج نیست. از یک منظر همه مظاهر زیبایی خود را دارند اما از منظری دیگر برخی مظاهر نمی‌توانند تصویر گسترده‌تری از اصل را نشان دهند. مثل آینه‌های خیلی خیلی کوچکی اند که اگر شما مقابلش بروید تنها یک قسمتی از صورت شما پیدا خواهد شد. مثلا سیاهی ابروی شما پیدا خواهد شد در این تصویر، شما چیزی جز سیاهی را نمی‌بینید و در یک آینه‌ی کوچک دیگر شما سفیدی صورتتان را می‌بینید خب در این دو آینه، شما به قضاوت می‌نشینید و می‌گویید این سفیدی بهتر از آن سیاهی است؛ این یک برش از ارزشگذاری‌ اسمائی است.
برش دیگر، نسبت به کلیت و جزئیت است. هر چه اسمها و به تبع آن مظاهرشان کلی‌تر و دایره‌ی شمول وسیع‌تری داشته باشند، زیباتر خواهند بود. در همین مثال آینه، اگر فرض کنید آينه‌ ما کمی بزرگتر باشد، بطوری که ابروی شما را به همراه سفیدی پوست شما نشان دهد، تصویر زیباتری از شما نشان داده خواهد شد که با تصویر قبلی قابل مقایسه نیست.
خدا وقتی موجودات را خلق کرد هیچ گاه نفرمود «تبارک الله احسن الخالقین» اما با خلق انسان اینچنین فرمود. این حکایت از آن دارد که انسان یک آینه‌ای است که جهات بیشتری از خدا را نشان می‌دهد اما مظاهر دیگر جهات محدودتر و کمتری را نشان می‌دهند.
در مورد نجاسات نیز فقط یک جمله بگویم؛ آیا ذات خون نجس است؟ خب اگر ذاتش نجس است چگونه این ذات نجس در درون جسم ما در گردش است!! البته به مزاح می‌گویم این را به گوش فقها نرسانید! بگذارید مثالم را عوض کنم؛ آیا ذات میت نجس است؟‌ پس چرا این میت بعد از غسل پاک می‌شود؟‌ ادرار و مدفوع هم همینطور، اینها با یک نگاه که همه مظهری از مظاهر حق‌اند، نیکو هستند اما در یک مرتبه‌ی دیگر، که بحث تفاضل وجوه به میان کشیده می‌شود، اینچنین مبغوض می‌شوند.

سلام و عرض ارادت؛

با توضیحی که در بالا بیان شد، این نتیجه هم نادرست است که: «پس خداوند چیزهای بد را شامل نمیشود».

سلام و احترام

همین خطا باعث شد یک عده‌ جناب حلاج را به جرم گفتن «أنا الله» بر سر دار کنند. حلاج که گفت «أنا الله» مقصودش این بود که خداوند موطن وجودی مرا فرا گرفته است و حیطه‌ی وجودی او خالی از وجود حق‌تعالی نیست؛ اما این به معنای این نیست که پس من خدا هستم؛ زیرا خدا منحصر در یک تعین خاص نیست و الا محدود می‌شد؛ اساساً ما خدا بودن حلاج را از بی‌نهایتی خداوند استفاده کردیم حال نباید خدا را به گونه‌ای در وجود حلاج محصور کنیم که محدودیت خداوند نتیجه شود و در نتیجه منجر به تناقض می‌شود (هم خدا بی‌نهایت است و هم بی‌نهایت نیست). در واقع «انا الله» به معنای این است که خداوند در موطن من است و در غیر مرا هم فرا گرفته است. پس خدا بودنِ من یک تکه‌ی گفته نشده هم دارد و آن این است که خدا غیر مرا هم فرا گرفته است. پس خیال نکنید خدا محدود در من شده است.
مغالطه‌ی دوم استدلال شما آنجاست که اراده‌ی مظهر (شیطان) را در طول اراده‌ی خداوند لحاظ نکرده‌اید. خداوند در عین حال که در مظهرش نشسته، اولا احکام مظهر به او سرایت نمی‌کند (بدی شیطان به او سرایت نمی‌کند) ثانیا، به مقتضای حکمتش، تابع اراده‌ی مظهرش (شیطان) است. در نتیجه، نمی‌توان قبح کار مظهر (شیطان) را به خداوند نسبت داد. در واقع، این ثانیا، علت آن اولاً می‌باشد.

حکمت خدا بر خلقِ موجودی صاحب اختیار و صاحب اراده تعلق گرفته (البته به اراده و قدرت الهی؛ چون اگر خداوند لباس وجود بر خواست او نکند، مراد و مقصودی در بیرون نخواهیم داشت)؛ اما در یک اساس‌نامه‌ای راه و رسم به کار گیری این اراده را هم به او گفته است. اما اگر انسان بر خلاف اراده‌ی خداوند حرکت کرد، چون حکمت خداوند بر صاحبْ اختیار و صاحبْ اراده بودن این انسان بوده، خداوند بر خواست و اراده‌ی وی هر چه که باشد لباس وجود می‌پوشاند (این یعنی اراده تکوینی). و این طرح، طرحی است که اگر نباشد، نظام احسن زیر سؤال می‌رود.

با سلام