تعویض نوبت وام

[=Arial Black]به نام خدا
سلام
در اداره ما یک صندوقی هست که من هم عضو آن هستم و هر ماه از حقوقمان مبلغی کسر می کند و در عوض هر چند وقت یکبار به اعضایی که مایل باشند ، وام می دهد.
اقساط این وام به طور خودکار از حقوق ماهیانه فرد کسر می شود (یعنی واحد امور مالی اداره ، تا زمان تسویه شدن وام ، هر ماه حقوق کمتری را به فرد می دهد)
یک نفر وقتی وام گرفت ، و اقساط آن را پرداخت کرد ، آنگاه پس از مدتی ، مجددا نوبت وام او می شود و می تواند دوباره وام بگیرد.

نوبت وام من فرا رسیده است اما چون امسال به آن نیازی نداشتم ، تقاضای وام ندادم. یکی از همکارانم که عضو صندوق اداره است ، اکنون نیاز به وام دارد و به من گفته است که به نام خودم وام را دریافت کنم و آن را به او بدهم ، او هر ماه مبلغی به اندازه قسط وام (که از حقوق ماهیانه من کسر می شود ) به حساب من واریز می کند.

تسویه این وام ، سه سال طول می کشد. من سال آینده به این وام نیاز دارم. اما چون اگر امسال تقاضای وام بدهم ، تا سه سال آینده نمی توانم مجددا تقاضای وام کنم ، و از طرف دیگر ، همان همکارم سال آینده نوبت مجدد وام او فرا می رسد ، لذا ایشان گفته است که سال آینده او تقاضای وام خواهد داد و وام خود را به من می دهد.

پس ظاهراً قضیه به این صورت خواهد بود که امسال بنده تقاضای وام میدهم و چکی به من می دهند تا برم وام را از حساب مشخصی در بانک دریافت کنم. اما بنده چک را پشت نویسی کرده و به همکارم میدهم تا ایشان خودش وام را دریافت کند. (یعنی وام اصلا به حساب من واریز نمی شود گرچه چک آن به نام من صادر می شود). اقساط وام از حقوق ماهیانه من کسر می شود و همکارم هر ماه به اندازه مبلغ قسط ماهیانه ، به حساب من واریز می کند.

گرچه تسویه وام سه سال طول می کشد اما چون از سال دوم ، همکارم وام خود را که به همین شکل دریافت می کند به من میدهد ، و من هم باید قسطهای وام را که ماهانه از حقوق او کسر می شود به حساب او واریز کنم ، لذا از سال دوم به بعد ، قسط وام من با قسط وام او خنثی می شود و به این صورت خواهد شد که اگر قسط هر دو وام مساوی باشد ، هیچکدام از ما به حساب دیگری مبلغی را واریز نمی کنیم. اگر هم قسطها نامساوی باشند ، آنگاه یکی از ما ، ما به التفاوت قسط را باید به حساب دیگری واریز کند.

سئوال بنده این است:
- در سال اول (که هنوز همکارم وام خود را دریافت نکرده که به من بدهد) وامی که من "به شکل بالا چک آن را به نام خودم دریافت کرده ام ولی چک را به همکارم داده ام" و قسط آن از حقوق ماهانه ام کسر می شود و همکارم همان مبلغ را به حساب دیگر من (حساب دوم من که غیر از آن حسابی است که قسط از آن کسر می شود) واریز می کند ، حکم خمسی این کار چیست؟ آیا مشمول خمس می شود؟
- در سال دوم که یا قسطها با هم خنثی می شوند و یا فقط یک نفر مابه التفاوت را به حساب دیگری واریز میکند حکم خمسی اش چیست؟

مرجع تقلید: مقام معظم رهبری (حفظه الله)

[=Arial Black]
سلام استاد.
لطفاً راهنمایی بفرمایید که چگونه ممکن است در این مساله ، ربا اتفاق بیفتد؟ اگر بدانم ، ان شاء الله قطعاً جلویش را میگیرم. حتی اگر خودم ضرر کنم.

[=Arial Black]

سلام علیکم
1- بنده هیچ کارمزدی از ایشان دریافت نمیکنم. اصلا در توافق بین ما دو نفر ، چیزی به نام "کارمزد" موضوعیت ندارد. گرچه اداره از خود وامی که به هر متقاضی میدهد ، مبلغی به عنوان کارمزد از آن کسر می کند. این مبلغ نصیب فرد نمی شود بلکه نصیب اداره می شود. این دیگر به اختیار من نیست.

2- از اول قرار ما این بوده است که چون من سال آینده به وام نیاز پیدا میکنم ، ایشان (که امسال به وام نیاز دارند) امسال از نوبت وام من استفاده کنند و سال آینده من از نوبت ایشان استفاده کنم. اگر قرار باشد من سال آینده از نوبت ایشان استفاده نکنم ، طبیعتاً چون خودم سال بعد به آن وام نیاز خواهیم داشت ، نمی توانم نوبت خودم را به ایشان بدهم. بنابراین بنده مشروط به این این شرط ، حاضر به دادن نوبت خودم به ایشان شده ام.
(همانطور که عرض کردم ، استفاده از نوبت فرد a توسط فرد b ، به این صورت است که وام به نام فرد a صادر می شود و اقساطش هم از حقوق a کسر می ود ، اما فرد a وام دریافتی را به فرد b می دهد و b نیز هر ماه به اندازه قسطی که از فرد a کم می شود به حساب او واریز می کند (تا او دچار کمبود حقوق نشود) ).
آیا این نیز مشمول ربای حکمی است؟

اگر او نوبت سال بعدش را به من ندهد ، برنامه ریزی من برای خرید خانه ، به کلی به هم می ریزد. در حالت مورد اشاره شما ، این امکان وجود دارد که ایشان ندانند من سال بعد به وام نیاز دارم ، یا ندانند که من قصد خرید خانه دارم ، یا چون بنده در مورد استفاده از نوبت وام ایشان ، چیزی به ایشان نگفته ام ، این را به حساب اهمیت نداشتن موضوع و علی السویه بودن آن برای من بگذارند و به روی مبارکشان هم نیاورند، و وام آتی خودشان را در نیازهای دیگرشان مصرف کنند و .. در این حالت بنده متضرر می شوم.
لذا این راه حل برای شرایط بنده مناسب نیست. و چنانکه تنها شیوه مشروع تعویض نویت وام همین حالت باشد ، بنده باید عذر ایشان را در این خصوص بخواهم.