قرعه یا استخاره؛ اما و اگر ها

کارشناس بحث: استاد صدیق

[=microsoft sans serif][=microsoft sans serif]

باسلام و عرض ادب
در مورد استخاره و قرعه، بحثهای زیادی از جنبه های مختلف مطرح است.
سوالی که در اینجا پرسیده شده است، ناظر به دو مسئله در این رابطه است:
الف. ارتباط این دو و نتیجه آنها با اختیار فرد.
ب. حکیمانه بودن انتخابی که در این دو صورت میگیرد. به صورت پشت پرده.

مسئله اول در حقیقت ناظر به دو مسئله دیگر است:
یکی اینکه آیا این دو واقع نمایی دارند یا نه.
دیگر اینکه اگر واقع نمایی دارند، آیا این عمل با اختیار فرد منافات ندارد.

بنابراین در حقیقت لازم است از سه مسئله زیر بحث شود.
نخست. واقع نمایی استخاره و قرعه.
دوم. ارتباط نتیجه قرعه و استخاره با اختیار فرد.
سوم. حکیمانه بودن پاسخ این دو عمل.

[=microsoft sans serif]
در مورد مسئله نخست.
باید بین استخاره و قرعه تفکیک کرد.
اما استخاره:
در این زمینه دو پاسخ از جانب افراط و تفریط وجود دارد.
برخی افراد توجه تامی به استخاره دارند و در هر کاری به واسطه اینکه بدانند کدام کار به صلاحشان است استخاره میکنند.
برخی دیگر در جانب مقابل، هرگونه واقع نمایی از استخاره را نفی کرده و آنرا صرفا لطفی از جانب خداوند میدانند که مانند قرعه، صرفا برای رفع تحیر است.

اینکه کدام یک صحیح است بستگی به نگاه ما به مصادیق این کار و نیز متون دینی دارد.
توضیح اینکه
وقتی ما به واقع نگاه میکنیم موارد زیادی را مشاهده میکنیم که فردی استخاره میکند و دقیقا مطابق با آن استخاره اش، واقع نیز نمایان میشود.
خصوصا اگر نزد فرد متبحر و متخصص استخاره صورت بگیرد.
خود من که خیلی برای کارهایم استخاره نمیکنم به یاد دارم دو سال پیش قرار بود دو کار انجام بدهم.
از یک کار انصراف بدهم و به سمت کار دیگری بروم.
رفیقم نیز دقیقا شرایط من را داشت.
وقتی نزد آیت الله گرامی که از اساتید این فن است رفتیم، با فاصله درخواست خود را اعلام کردیم.
جالب است بدانید پاسخی که ایشان برای این دو استخاره من و دوستم داد(جمعا 4 استخاره صورت گرفت) عینا مشابه هم بود.
یعنی به دوستم گفت اولی خوب است و صلاح و دومی خوب است و مدارکتان را ببرید.
به من هم که با فاصله چندین دقیقه و بین درخواست استخاره دیگران درخواستم را دادم، عینا همین پاسخ را داد و اتفاقا نتیجه هم گرفتیم.
البته این دلیل نمیشود که بگوییم سخن گروه اول صحیح است.
افراط و تفریط در هر مسئله ای ناپسند است و در استخاره نیز همین وضعیت برقرار است.
وجود شرایط صحت این عمل از جانب فرد استخاره گیرنده و موضوعی که برای آن استخاره میگیرند نیز در این مسئله دخالت تامی دارد.

اما در مورد قرعه
قرعه همانطور که در روایات نیز بیان شده است، هیچ ربطی به عالم واقع ندارد یعنی قرعه واقع رانشان نمیدهد بلکه صرفا راهی است برای رفع تحیر.
پس خلاصه پاسخ مسئله اول این است:
قرعه واقع نما نیست.
استخاره در برخی موارد واقع نما است. ولی موارد آن از قبل قابل استقصا نیست.

[=microsoft sans serif]
اما مسئله دوم
آیا استخاره و نتیجه آن، اختیار فرد را از بین نمیبرد؟
پاسخی که به این سوال میتوان داد ان است که
خیر.
استخاره حتی در مواردی که واقع را نشان میدهد، در نهایت نسخه ضعیفی است از علم الهی.
همانطور که علم الهی به افعال و رفتار انسان، موجب جبر انسان نمیشود؛ چون به مجموع رفتار اختیاری یک فرد تعلق میگیرد نه علم منهای اختیار و اراده او، واقعی که استخاره نشان میدهد نیز مانع اختیار فرد نمیشود.
مثلا وقتی استخاره نشان از بد بودن یک مسافرت دارد، و برفرض این مسئله مطابق با واقع نیز باشد:
این نتیجه نه باعث میشود که انسان این کار را انجام دهد.
و نه باعث میشود که اگر آنرا انجام داد، از روی اجبار انجام داده باشد.
استخاره در مورد فوق تنها نشان میدهد که چه وضعیت در این کار برقرار است.
اما اینکه تو چه کاری انجام میدهی یا نمیدهی ربطی به استخاره ندارد.

[=microsoft sans serif]

اما مسئله سوم
آیا نتیجه استخاره و قرعه مطابق با حکمت است یا اتفاقی است.
در این مورد بر اساس مبانی فلسفی مسئله علیت، میدانیم که هیچ چیزی بدون علت صورت نمیگیرد.
پس این مسئله اتفاقی نیست.

ولی اینکه در استخاره چه علتی باعث شده که این پاسخ به من داده شود و برای دیگری پاسخی دیگر به صورت جزئی نمیتوان چیزی گفت.
اما در مورد قرعه، به صورت کلی میتوان گفت که چون خداوند متعال برخی از اعمال را در همین دنیا پاسخ میدهد و برنده شدن در قرعه کشی میتواند یکی از راه های جبران بخشی از این اعمال باشد، پس مثلا برنده شدن یا نشدن در قرعه کشی گاهی اوقات میتواند معلول کارهای خود ما یا لطف خداوند باشد ولی باز هم به صورت جزئی نمیتوان به این سوال پاسخ داد.