جمع بندی مناصب حکومتی سید رضی (ره)

جمع بندی

پرسش:
آیا سید رضی مناصبی در حکومت بنی عباس داشته است؟
از طرف آل بویه یا بنی عباس؟

پاسخ:
سید رضی مانند پدرانش قسمتی از مناصب سیاسی و دولتی را با اعطای آن از طرف امرای آل بویه و تصویب خلیفه عباسی به عهده گرفت. این مناصب نقابت، و امارت حاج، و ریاست دیوان مظالم بود.

نقابت:
نقابت یعنی سرپرستی تمامی مرد و زنی که به حضرت ابوطالب پدر امیرالمؤمنین نسبت می رساندند، و لذا این منصب را «نقابت طالبیین» می خواندند.
سید رضی در سال 380 ق که 21 ساله بود به مناصب نقابت طالبیان و امارت حاج و نظارت بر دیوان مظالم از طرف بهاء الدوله دیلمی نائل گشت. سپس در 16 محرم سال 403 به سرپرستی امور علویان و طالبیان در تمام قلمرو اسلامی منصوب و «نقیب النقباء» خوانده شد. گفته اند کسی به این مقام غیر از وجود مبارک امام رضا (ع) نائل نگشت.
وظیفه نقیب این بوده است که نسب سادات و علویان را تحت نظر بگیرد و نگذارد دیگری خود را در میان سادات و علویان جا بزند، و به طور خلاصه سلسله انساب علویان را از هر خطری مصون بدارد، تا نسب آنها دچار خدشه نگردد.

همچنین اسامی پسران و دختران سادات و علویان را در هر فامیلی که متولد می گردند ثبت کند و با رسیدگی به کارها و نیازمندی های آنان حشمت و شرافت آنها را نگاه دارد تا احترام پیغمبر در میان ایشان محفوظ بماند.
و نیز آنها را با اخلاق پسندیده تربیت کرده و نگذارد که مرتکب معاصی شوند و راه انحراف پیش گیرند، و زبان مردم به روی آنها گشوده گردد.
به طور خلاصه تمامی امور دینی و دنیوی علویان باید زیر نظر نقیب به بهترین وجه انجام پذیرد، و آنها که منتسب به پیغمبر می باشند، توسط بزرگ مردی از دودمان خود، در میان مسلمین با عزت و احترام زندگی کنند، و دیگران نظارتی بر آنها نداشته باشند، و در کار ایشان دخالت نکنند و منتی بر آنان نگذارند و در میان مردم عزیز و سرفراز باشند.
از زمان معتضد عباسی که در سال 279 هـ به خلافت رسید، احترام به علویان و تعیین سرپرست برای ایشان معمول شد، ولی بدین گونه که در هر شهری یکی از بزرگان سادات یا علمای علوی را نقیب سادات آن شهر یا منطقه قرار می دادند، ولی تنها در زمان سید رضی بود که او نقیب النقبای سراسر دنیای اسلام گردید. (1)

امارت حاج
امارت حاج یعنی فرماندهی زائران خانه خدا که معمولاً این منصب را شخص خلیفه مسلمین به عهده داشت. ولی گاهی خلیفه کسی را به نیابت خود می گماشت تا امیر الحاج شود و تمامی امور حاجیان را زیر نظر بگیرد و آمد و رفت و اعمال و مناسک آنها را تحت مراقبت دقیق قرار دهد تا آن فریضه بزرگ الهی به خوبی انجام گیرد.
سید رضی این منصب بزرگ را نیز در سال 380 هـ.ق که 21 ساله بود، از پدر و با تصویب سلطان دیلمی و خلیفه وقت تحویل گرفت.

نظارت دیوان مظالم
دیوان مظالم در حقیقت حکم وزارت دادگستری امروز را داشت. کسی که رئیس و ناظر بر دیوان مظالم بود می باید به همه مراجعات و کسانی که ستمی دیده اند و حقی از آنها پایمال شده یا در محکمه قضات محلی نتوانسته اند چنانکه باید دادخواهی کنند، رسیدگی نماید.
با این که در هر دیاری قاضی القضات وجود داشت، و به شکایات مردم و مرافعات آنها رسیدگی می کردند، ولی گاهی مسئله به مرکز خلافت کشیده می باشد و خلیفه نیز باید اداره ای برای رسیدگی به این شکایات تشکیل داده و شخصاً به کار شاکیان و مظلمه ای که دیده اند رسیدگی و دادخواهی می کرد.
از آنجا که این امر در خور شأن فقیهی عالی مقام و دانشمندی توانا در احکام اسلامی و شجاع و با لیاقت بود، بعدها خلفا فقهائی را به این سمت یعنی نظارت دیوان مظالم منصوب می داشتند تا مشکل مسلمانان با سرپنجه دانش و بینش و تدبیر آنان حل و فصل گردد.
ریاست و نظارت بر دیوان مظالم نیز از مناصب مهم سید رضی بود که او در سایه علم و فضل و درایت و فقه و تقوای خود به خوبی آن را به عهده داشت، و به این کار مهم قابل ملاحظه نیز رسیدگی می نمود.

پی نوشت:
1- تفصیل آن را الغدیر در، ج 4، ص 204 به بعد آورده است.