جمع بندی بررسی حدیث «نهی از بنای بر قبور» از دیدگاه شیعه و سنی

تب‌های اولیه

4 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
بررسی حدیث «نهی از بنای بر قبور» از دیدگاه شیعه و سنی

سلام علیکم

ایا این حدیث اعتبار دارد؟ و واقعا سنت نبوی این است که بر مقابر هیچ بنایی ساخته نشود؟ لطفا از دیدگاه شیعه و سنی حدیث را بررسی کنید:

الحديث: نهى رسول اللّه ـ صلَّى الله عليه وآله وسلم ـ عن الجلوس على القبر، وتجصيصه، والبناء والكتابة عليه .
روي عن جابر بن عبد الله عن النبي صلى الله عليه وآله وسلم أنّه قال : « لاَ تُجَصِّصُوا القُبُورَ وَلاَ تَبْنُوا عَلَيْهَا ولاَ تَقْعُدُوا ولاَ تَكْتُبُوا عَلَيْهَا ».

متشکرم.@};-

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد صدرا

کوهساران;933537 نوشت:
سلام علیکم

ایا این حدیث اعتبار دارد؟ و واقعا سنت نبوی این است که بر مقابر هیچ بنایی ساخته نشود؟ لطفا از دیدگاه شیعه و سنی حدیث را بررسی کنید:

الحديث: نهى رسول اللّه ـ صلَّى الله عليه وآله وسلم ـ عن الجلوس على القبر، وتجصيصه، والبناء والكتابة عليه .
روي عن جابر بن عبد الله عن النبي صلى الله عليه وآله وسلم أنّه قال : « لاَ تُجَصِّصُوا القُبُورَ وَلاَ تَبْنُوا عَلَيْهَا ولاَ تَقْعُدُوا ولاَ تَكْتُبُوا عَلَيْهَا ».

متشکرم.@};-

با سلام و عرض ادب

یکی از رویکردهای وهابیت از ابتدای شکل گیری تا بحال تخریب بناهای ساخته شده بر روی قبور اولیای دین بوده است. آنها در راستای چنین رویکردی به ظواهر برخی روایات تمسک جسته؛ در حالی که تفسیر و عملکرد سایر اهل سنت به گونه ای دیگر است.


الف) مصدر روایی خبر

این خبر با چنین متنی در متون روایی اهل سنت ذکر نشده؛ بلکه متن حدیث که به نقل از جابر در «صحیح مسلم» روایت شده بدین صورت است:
«حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ. حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ غِيَاثٍ عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ، عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ، عَنْ جَابِرٍ؛ قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ أَنْ يُجَصَّصَ الْقَبْرُ. وَ أَنْ يُقْعَدَ عَلَيْهِ‏. وَ أَنْ يُبْنَى عَلَيْهِ»[1]. «جابر گفت: رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلّم) از گچ کاری قبر و نشستن بر آن و ساختن بنا بر آن نهی نمود».

در این نقل جابر محتوای کلام پیامبر (صلی الله علیه وآله و سلّم) را روایت نموده؛ اما در برخی از کتب فقهی احناف[2] این روایت به این صورت از جابر نقل شده که وی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نقل نموده که آنحضرت فرمودند: «لَا تُجَصِّصُوا الْقُبُورَ وَلَا تَبْنُوا عليها وَلَا تَقْعُدُوا وَلَا تَكْتُبُوا عليها».[3] «قبور را گچ کاری نکنید و بنایی بر آن نسازید و بر قبور تکیه نزنید و بر (روی آن) چیزی ننویسید. که در این نقل که مصدری روایی برای آن یافت نمی گردد فقره ی نهی از کتابت بر قبر نیز مشاهده می گردد».

ب) مراد از نهی در این روایت چیست؟
نظر غالب شارحین حدیث و اجماع فقهای مذاهب اربعه[4] بر آن است که بنای بر قبر،‌ ما دامی که به قصد زینت و تفاخر نبوده و زمین و محل قبر نیز موقوفه و یا مورد استفاده ی عموم مردم نبوده، امری حرام نبوده؛ بلکه نهی در این موارد به معنای نهی تنزیهی و کراهت عمل در غالب موارد ذکر شده است.[5] که در این میان از چنین کراهتی، بنای قبور اولیای دین و بزرگان استثناء شده است. [6]



[/HR][1] . صحیح مسلم، مسلم بن حجاج النیسابوری،‌ کتاب الجنائز، باب 32، ح970.

[2] . که در سوال کاربر محترم ذکر گردید.

[3] . بدائع الصنایع، الکاسانی، ج1، ص320.

[4] . در فقه احناف دو دیدگاه مشاهده می گردد: دیدگاه اول کراهت به معنای حرمت است. بر اساس چنین فتوایی ساختن بنا بر روی قبر حرام می باشد؛ مگر آنکه به جهت حفظ قبر صورت پذیرد. دیدگاه دوم کراهت است که از این کراهت مواردی استثناء شده است. صاحب کتاب «درالمختار» قائل به جواز بنای بر قبر است آنچنان که می نویسد: (وَلَا يُطَيَّنُ، وَلَا يُرْفَعُ عَلَيْهِ بِنَاءٌ. وَقِيلَ: لَا بَأْسَ بِهِ، وَهُوَ الْمُخْتَارُ؛ رد المحتار على الدر المختار، ابن عابدين، ج2، ص237).

[5] . الفقه علی المذاهب الاربعة، الجزیری، ج1، ص536: «يكره أن يبنى على القبر بيت أو قبة أو مدرسة أو مسجد أو حيطان تحدق به - كالحيشان - إذا لم يقصد بها الزينة والتفاخر وإلا كان ذلك حراما وهذا إذا كانت الأرض غير مسبلة ولا موقوفة»؛ الموسوعة الکویتیة، ج8، ص211: ««يُكْرَهُ تَجْصِيصُ الْقَبْرِ وَالْبِنَاءُ عَلَيْهِ ، إِنْ كَانَ فِي أَرْضٍ كَانَ يَمْلِكُهَا الْمَيِّتُ ، أَوْ أَرْضٍ مَوَاتٍ بِلاَ قَصْدِ مُبَاهَاةٍ ، فَإِنْ كَانَ فِي مَقْبَرَةٍ مُسَبَّلَةٍ حَرُمَ الْبِنَاءُ ، وَيُهْدَمُ إِنْ بُنِيَ».

[6] .ر.ک: رد المحتار على الدر المختار، ابن عابدين، ج2، ص237؛ أحمد بن الصديق الغماري، إحياء المقبور من أدلة جواز بناء المساجد والقباب على القبور، ص5.
جمع بندی: پرسش: آیا این حدیث اعتبار دارد؟ و واقعا سنت نبوی (صلی الله علیه وآله) آن است که بر مقابر هیچ بنایی ساخته نشود؟ لطفا از دیدگاه اهل سنت این حدیث را بررسی کنید: الحديث: نهى رسول اللّه (صلَّى الله عليه وآله وسلم) عن الجلوس على القبر، وتجصيصه، والبناء والكتابة عليه . روي عن جابر بن عبد الله عن النبي (صلى الله عليه وآله وسلم) أنّه قال: «لَا تُجَصِّصُوا الْقُبُورَ وَلَا تَبْنُوا عَلَيْهَا وَلَا تَقْعُدُوا وَلَا تَكْتُبُوا عَلَيْهَا». پاسخ: یکی از رویکردهای وهابیت از ابتدای شکل گیری تا به حال تخریب بناهای ساخته شده بر روی قبور اولیای دین بوده است. آنها در راستای چنین رویکردی به ظواهر برخی روایات تمسک جسته؛ در حالی که تفسیر و عملکرد سایر اهل سنت به گونه ای دیگر است. الف) مصدر روایی خبر این خبر با چنین لفظی در برخی از کتب فقهی احناف روایت شده است که «جابر بن عبدالله انصاری» به نقل از پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) گفت: آنحضرت فرمودند: «لَا تُجَصِّصُوا الْقُبُورَ وَلَا تَبْنُوا عليها وَلَا تَقْعُدُوا وَلَا تَكْتُبُوا عليها»: «قبور را گچ کاری نکنید و بنایی بر آن نسازید و بر قبور تکیه نزنید و بر (روی آن) چیزی ننویسید». (1)  اما متن حدیث بر اساس روایت «جابر بن عبدالله انصاری» در «صحیح مسلم» و «سنن ترمذی» بدین صورت است:
  1. روایت «مسلم بن حجاج نیشابوری»: «حَدَّثَنَا أَبُو بَكْرِ بْنُ أَبِي شَيْبَةَ. حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ غِيَاثٍ عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ، عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ، عَنْ جَابِرٍ؛ قَالَ: نَهَى رَسُولُ اللَّهِ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ) أَنْ يُجَصَّصَ الْقَبْرُ. وَ أَنْ يُقْعَدَ عَلَيْهِ‏. وَ أَنْ يُبْنَى عَلَيْهِ» «جابر گفت: رسول خدا(صلی الله علیه وآله و سلّم) از گچ کاری قبر و نشستن بر آن و ساختن بنا بر آن نهی نمود». (2)
  2. روایت «ابو عیسی ترمذی»: حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ الْأَسْوَدِ أَبُو عَمْرٍو الْبَصْرِيُّ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ رَبِيعَةَ، عَنْ ابْنِ جُرَيْجٍ، عَنْ أَبِي الزُّبَيْرِ، عَنْ جَابِر نَهَى النَّبِيُّ (صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ سَلَّمَ) أَنْ تُجَصَّصَ الْقُبُورُ، وَ أَنْ يُكْتَبَ‏ عَلَيْهَا، وَ أَنْ يُبْنَى عَلَيْهَا، وَ أَنْ تُوطَأَ». «پيامبر از گچ كارى قبور و از اين كه بر آن نوشته شود و ساختمان بنا گردد و روى آن راه بروند، نهى كرد». (3)
در این خبر پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) از ساخت بنای بر قبر؛‌ گچکاری قبر؛ نوشتن بر قبر و تکیه دادن به آن نهی نموده اند. سند روایت بر اساس دیدگاه اهل سنت صحیح بوده؛ اما آنچه در این میان مورد اهمیّت است دلالت متن خبر است. ب) مراد از نهی در این روایت چیست؟ در فقه سلفی برداشت حرمت از نهی مذکور شده؛ لذا سلفیون بنای بر قبر و گچ کاری و نوشتن بر قبر و تکیه ی بر آنرا حرام می دانند؛ (4) اما در فقه سایر مذاهب فقهی فتوای غالب فقها در کراهت انجام این امور است. نظر غالب شارحین حدیث و اجماع فقهای مذاهب اربعه (5) بر آن است که بنای بر قبر،‌ ما دامی که به قصد زینت و تفاخر نبوده و زمین و محل قبر نیز موقوفه و یا مورد استفاده ی عموم مردم نبوده، امری حرام نبوده؛ بلکه نهی در این موارد به معنای نهی تنزیهی و کراهت عمل در غالب موارد ذکر شده است. (6) در این میان گروهی از فقهای مذاهب اهل سنت در مورد بزرگان دین و علماء،‌ به جهت حفظ نام و جایگاه و قبور آنان، قایل به جواز بناء بر قبور آنها؛‌ بلکه بر اساس تصریح برخی علما،‌ قایل به استحباب بناء بر قبور آنها شده اند، (7) که در این راستا عالم حدیث شناس معاصر اهل سنت، «احمد بن محمد بن الصدیق الغماری» در کتاب: «إحیاء المقبور»  در صدد اثبات جواز؛ بلکه استحباب آن در مورد اولیای دین بوده است. (8) از دیدگاه شیعه نیز بنای بر قبر و گچ کاری و تزئین آن نسبت به افراد عادی امری مکروه بوده،‌ اما انجام این امور به اجماع فقهای امامیه در مورد انبیاء و ائمه ی معصومین (علیهم السلام) و بزرگان دین امری مطلوب و مستحب بیان شده است. (9)
  • در این تاپیک ها به قسمتی از دلایل شیعه در ساخت بنای بر قبور ائمه اشاره شده است:
http://www.askquran.ir/showthread.php?t=60614 http://askdin.com/thread/%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%85%D8%B2%D8%A7%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%BE%DB%8C%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1-%D8%9F پی نوشت: 1. الكاساني، علاء الدين، بدائع الصنائع في ترتيب الشرائع، دار الكتب العلمية، چاپ دوم، 1406ق، ج1، ص320. 2. مسلم بن حجاج، صحيح مسلم، 5جلد، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1412 ه.ق، ج2، ص667، ح970. 3. ترمذى، محمد بن عيسى، الجامع الصحيح و هو سنن الترمذي، 6جلد، دار الحديث - مصر - قاهره، چاپ: 1، 1419 ه.ق،‌ ج3، ص239. 4. عبدالرحمن بن یحیی المعلمی،‌ البناء علی القبور، دار اطلس الخضراء، ص66. 5. در فقه احناف دو دیدگاه مشاهده می گردد: دیدگاه اول کراهت به معنای حرمت است. بر اساس چنین فتوایی ساختن بنا بر روی قبر حرام می باشد؛ مگر آنکه به جهت حفظ قبر صورت پذیرد. دیدگاه دوم کراهت است که از این کراهت مواردی استثناء شده است. صاحب کتاب «درالمختار» قائل به جواز بنای بر قبر است آنچنان که می نویسد: «وَلَا يُطَيَّنُ، وَلَا يُرْفَعُ عَلَيْهِ بِنَاءٌ. وَقِيلَ: لَا بَأْسَ بِهِ، وَهُوَ الْمُخْتَارُ». (ابن عابدين، محمّد امين بن عمر (م 1252)، رد المحتار على الدر المختار، دار الفکر، بيروت، چاپ دوّم، 1412 هـ. ق، ج2، ص237). 6. الجزیری، الفقه علی المذاهب الاربعة، دار الكتب العلمية، بيروت - لبنان ، ج1، ص487.: «يكره أن يبنى على القبر بيت أو قبة أو مدرسة أو مسجد أو حيطان تحدق به - كالحيشان - إذا لم يقصد بها الزينة والتفاخر وإلا كان ذلك حراما وهذا إذا كانت الأرض غير مسبلة ولا موقوفة»؛ الموسوعة الکویتیة، وزارة الأوقاف والشئون الإسلامية – الكويت، الطبعة الثانية، طبع الوزارة، ج8، ص211: ««يُكْرَهُ تَجْصِيصُ الْقَبْرِ وَالْبِنَاءُ عَلَيْهِ، إِنْ كَانَ فِي أَرْضٍ كَانَ يَمْلِكُهَا الْمَيِّتُ ، أَوْ أَرْضٍ مَوَاتٍ بِلاَ قَصْدِ مُبَاهَاةٍ ، فَإِنْ كَانَ فِي مَقْبَرَةٍ مُسَبَّلَةٍ حَرُمَ الْبِنَاءُ ، وَيُهْدَمُ إِنْ بُنِيَ»؛‌ السيد العلامة أحمد بن الصديق الغماري، إحياء المقبور من أدلة جواز بناء المساجد والقباب على القبور،مکتبة القاهرة-مصر،‌ 1429،ص5.: «وأما البناء بعد الدفن إذا كان في الملك فكره الجمهور كراهة تنزيه». 7. السيد العلامة أحمد بن الصديق الغماري، إحياء المقبور من أدلة جواز بناء المساجد والقباب على القبور،مکتبة القاهرة-مصر،‌ 1429،‌ص6.: «وأما الأولياء والصالحون فنص جماعة على جوازه ، بل استحبابه في حقهم تعظيماً لحرمتهم وحفظاً لقبورهم من الامتهان والاندثار الذي يعدم معه الانتفاع بزيارتهم والتبرك بهم»؛ أحمد بن محمد بن علي بن حجر الهيتمي، الفتاوى الفقهية الكبرى، المكتبة الإسلامية، ج2، ص16.: «وَقَدْ ذَكَرَ الْغَزَالِيُّ (رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ) فِي الْوَسِيطِ وَالْإِحْيَاءِ كَلَامًا يَدُلُّ عَلَى جَوَازِ الْبِنَاءِ عَلَى قُبُورِ عُلَمَاءِ الدِّينِ وَمَشَايِخِ الْإِسْلَامِ وَسَائِرِ الصُّلَحَاءِ وَلَا يَبْعُدُ جَوَازُ ذَلِكَ حَمْلًا عَلَى الْإِكْرَامِ قَالَ وَفِي شَرْحِ التَّنْبِيهِ لِلْإِمَامِ ابْنِ الرِّفْعَةِ مَا يَدُلَّ عَلَى جَوَازِ الْبِنَاءِ كَمَا فِي الْوَسِيطِ وَالْإِحْيَاءِ بَلْ عَلَى اسْتِحْبَابِهِ وَلَا شَكَّ فِي ذَلِكَ لِوُجُودِهِ فِي جَمِيعِ أَمْصَارِ الْإِسْلَامِ قَدِيمًا وَحَدِيثًا قَالَ وَلَمْ يُنْقَلْ عَنْ أَحَدٍ مِنْ الْعُلَمَاءِ وَالصُّلَحَاءِ وُلَاةِ أُمُورِ الدِّينِ إنْكَارٌ فِيهِ بِقَوْلٍ وَلَا فِعْلٍ مَعَ عَدَمِ الشَّكِّ فِي تَمَكُّنِهِمْ مِنْهُ». 8. السيد العلامة أحمد بن الصديق الغماري، إحياء المقبور من أدلة جواز بناء المساجد والقباب على القبور،مکتبة القاهرة-مصر،‌ 1429،‌ص6. 9. بحرانى، آل عصفور، يوسف بن احمد بن ابراهيم، الحدائق الناضرة في أحكام العترة الطاهرة، 25 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، اول، 1405 ه‍ ق،‌ج4، ص132.: «و كيف كان فيستثنى من ذلك قبور الأنبياء و الأئمة (عليهم السلام) لإطباق الناس على البناء على قبورهم (عليهم السلام) من غير نكير و استفاضة الروايات بالترغيب في ذلك بل لا يبعد استثناء قبور العلماء و الصلحاء ايضا»؛ عاملى، سيد جواد بن محمد حسينى، مفتاح الكرامة في شرح قواعد العلاّمة (ط - الحديثة)، 23 جلد، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم، قم - ايران، اول، 1419 ه‍ ق، ج4، ص280.: «و لا ريب أنّ الإماميّة مطبقة على جواز البناء على قبور الأنبياء و الأئمّة (عليهم السلام) و الصلاة عندها»؛ نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن، جواهر الكلام في ثوبه الجديد، 7 جلد، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بيت (عليهم السلام)، قم - ايران، اول، 1421 ه‍ ق، ج2،‌ص605.: «و يستحبّ البناء عليها ثمّ اتخاذ قبّة و نحوها فيبقى معروفاً لمن أراد الزيارة و التوسّل و الدعاء. نعم قد يلحق بقبور الأئمة (عليهم السلام) قبور العلماء و الصلحاء و أولاد الأئمة (عليهم السلام) و الشهداء و نحوهم، فتستثنى أيضاً من كراهة البناء و نحوه».
موضوع قفل شده است