آیا علت تمام ویژگی های معلول را دارد؟

کارشناس بحث: استاد صدیق

[=microsoft sans serif]

باسلام و عرض ادب
پرسش بالا در حقیقت سوال از قاعده ای فلسفی دارد که با عنوان "معطی الشیء لایکون فاقدا له".
این قاعده، از جمله قواعد بدیهی در فلسفه است.
مفاد این قاعده این است:
وقتی یک فاعل، چیزی را به معلولش میبخشد، خودش باید آنرا به صورت کاملتری داشته باشد.(1)

البته باید در این مورد به دو نکته توجه کرد.
نکته اول:
این بحث در مورد فاعلهای حقیقی است. چرا که در چنین فاعلهایی است که چیزی واقعا به موجودی عطا میشود.
اما در مورد فاعلهای طبیعی یا مکانیکی یا فاعلهایی که هستی بخش نیستند چنین امری جاری نیست.
در فاعلهای مکانیکی و طبیعی، در حقیقت چیزی به طرف مقابل داده نمیشود بلکه تاثیر گذاری تنها در حد آماده سازی برای روی دادن یک حالت جدید یا تغییر شکل و صورت ظاهری است.
مثلا وقتی من یک ماشین پرقدرتی میسازم، در حقیقت، از اجزای طبیعی عالم استفاده میکنم و با چینش مناسب آنها در کنار یکدیگر، ویژگی خاصی را در آنها پدید می آورم.

[=microsoft sans serif]
نکته دوم: مفاد این قاعده در مورد چیزهایی است که قابل عطا کردن باشد.
بنابراین در مورد امور معدوم و نیستی ها این قاعده جاری نیست.
به عنوان مثال وقتی گفته میشود شخصی خاص به عنوان مخلوق و معلول خداوند عاجز یا جاهل است، عجز و جهل دو وصفی است که وجودی در عالم خارج ندارد بلکه ذهن انسان از محدودیت قدرت و علم آن فرد، صفت عجز یا جهل را انتزاع میکند.
نه اینکه در واقع چیزی به نام عجز یا جهل وجود داشته باشد که معلول خداوند باشد.
انگاه بخواهیم بر اساس قاعده یادشده، بگوییم خداوند به عنوان علت، باید این امور را نیز در ذات خودش داشته باشد.(2)

______________
(1) مجموعه ‏آثار استاد شهيد مطهری، مرتضی مطهری، ج‏11، ص 609
(2) اسفار اربعه، ملاصدرا، با حاشيه علامه طباطبائى، بیروت، ج‏8، ص2