جمع بندی شروع شرح خوانی نهج البلاغه

سوال:
شرح هایی از نهج البلاغه را بخوانم. کدام کتاب بهتر است آغاز کنم و کدام کتب مفصل تر بحث کرده اند؟

پاسخ:
بسم الله الرحمن الرحیم
با سلام و احترام
پاسخ به بخش اول سوال: بهترین شرح و مبسوط ترین آن کدام است؟
شروح فراوانی برای کتاب گرانسنگ نهج البلاغه نگاشته شده است اما همه آنها قابل استفاده برای همه افراد جامعه نمی باشد زیرا بسیاری از آنها به زبان عربی است و با توجه به متن سنگین نهج البلاغه، نیازمند تخصص در متون دینی به ویژه زبان عربی است اما شرحی که بتوان امروز آن را برای عموم افراد جامعه و حتی برای کارشناسان و علاقه مندان به نهج البلاغه معرفی کرد شرح پیام امام(شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغه) از استاد معظم حضرت آیه الله مکارم شیرازی و همکاران ایشان است. این شرح چند امتیاز مهم دارد که آن را بر سایر شروح برتری می دهد:
1. دستاورد یک گروه پژوهشی است نه یک فرد.
2. با اشراف یک مرجع آگاه به تفسیر قرآن و سایر آموزه های دینی صورت گرفته است که تجربه نگاشتن تفسیر نمونه و پیام قرآن را در کارنامه خود دارد.
3. ارتباط قران و نهج البلاغه کاملا در آن مراعات شده است.
4. از قلمی شیوا و روان برخوردار است.
5. شرح از جامعیت کافی برخوردار است.
6. جدید ترین شرح کامل بر نهج البلاغه است که هر سه بخش خطبه ها و نامه ها وحکمت ها را شرح داده است.
7. به مسائل روز و مباحث تربیتی و اجتماعی توجه وافر صورت گرفته است.
در پایان آخرین جلد (جلد 15) از این شرح 20 ویژگی و امتیاز برای این شرح بیان شده است که می توان برای آگاهی بیشتر به آن مراجعه کرد.

پاسخ به بخش دوم سوال: ارائه اطلاعات درباره کتب مرتبط با نهج البلاغه.
در ارتباط با کتبی که مطرح نمودید به طور اجمال باید گفت که برای مطالعه نهج البلاغه یا شروح آن، کتب فوق مفید نمی باشند یا حداکثر فایده کمی دارند زیرا :
اولا: بسیاری از آنها به همه بخش های نهج البلاغه نپرداخته اند زیرا اکثر آنها به قسمتی از نهج البلاغه پرداخته یا فقط با رویکردی خاص(عرفانی، اخلاقی، ادبی، روانشناختی و...) به برخی از آموزه های نهج البلاغه توجه نموده اند.
ثانیا: عمده کتاب های فوق تک نگاری است و محصول کار پژوهشی و گروهی نمی باشد و با توجه به گسترده گی معارف نهج البلاغه تک نگاری چندان مفید نمی باشد.
ثالثا: نمی توان هر کتابی را که پیرامون نهج البلاغه و مفاهیم آن نگاشته می شود به عنوان شرح برای نهج البلاغه دانست زیرا شرح و تفسیر نهج البلاغه ساز و کار خود را دارد و هدف از تک نگاری ها درباره نهج البلاغه همواره شرح مفاهیم ان نمی باشد.

اما به صورت جداگانه درباره هریک از کتب فوق باید گفت:
1. کتاب «برکرانه کلام علی (ع)» از حسین ایمانی، اختصاص به بخشی از مباحث نهج البلاغه دارد به ویژه مباحث اخلاقی.
2. کتاب«نهج البلاغه به صورت موضوعی» با ترجمه مقابل،فنی،ادبی و شرح کلمات مشکل، از ابراهیم منهاج، جنبه ادبی و لغوی دارد هر چند به صورت موضوعی است اما برای شرح نهج البلاغه کفایت نمی کند.
3. روان شناسی در نهج البلاغه (مفاهیم و آموزه ها): این کتاب با گزینش مفاهیم وآموزه های روانشناسی نهج البلاغه نگاشته شده است لذا صرفا آموزه های نهج البلاغه را از منظر روانشناسی بررسی نموده است و با توجه به اینکه نویسنده آن (مسعود آذربایجانی) صاحب نظر در مباحث روانشناسی است اگر فحص کاملی در مفاهیم نهج البلاغه از بعد روانشناختی داشته باشد این کتاب صرفا از این نظر حائز اهمیت خواهد بود.
4. شرح نهج البلاغه علی (ع): (نامه های 46 تا 79) "گوشه هایی از تدبیر سیاسی علی (ع)" نویسنده بخش های دیگری از نهج البلاغه را با عناوین دیگر شرح داده است اما با توجه به فردی بودن این اثر چندان قابل اتکا نمی باشد.
5. کتاب«مبسوط ترین شرح نهج البلاغه: نامه علی (ع) به مالک اشتر (حقوق انسان) با زبانی روان، گرم و صمیم» را نیافتم لذا اطلاعی از آن ندارم.
6. کتاب «سخن آشنا: شرح عرفانی، اخلاقی نهج البلاغه» حاوی مجموعه ای از درس های نویسنده است که با عنوان «سخن آشنا» گرد اوری شده است و صرفا از منظر اخلاقی و عرفانی به بخشی از خطبه های نهج البلاغه پرداخته است.

نتیجه گیری:
جهت جلوگیری از پراکنده خوانی و سرگردانی در میان کتب فراوانی که پیرامون نهج البلاغه نگاشته شده اند و ضرورت تمرکز بر کتابی که مجموعه معارف نهج البلاغه را به صورت منسجم و کارشناسی شده و با ملاحظه شروح گذشته ارائه کرده باشد، شرح پیام امام امیرالمومنین علیه السلام ( شرح تازه و جامعی برنهج البلاغه) با توجه به امتیازات فوق قابل مراجعه و استفاده کامل می باشد. موفق باشید.