جمع بندی آیا آیه و روایتی صریح دال بر رد تناسخ داریم؟

تب‌های اولیه

5 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
آیا آیه و روایتی صریح دال بر رد تناسخ داریم؟

[="Tahoma"][="Navy"]با سلام یکی از مسائلی که در مباحث معاد مطرح می شود تناسخ است. تناسخ از سوی عموم دانشمندان مسلمان رد شده است. حال سوال این است که این رد مستند به آیه و روایت صریحی در این خصوص است یا یک برداشت از معاد مطرح شده در معارف اسلامی است؟ به عبارت دیگر تناسخ را آیات و روایات رد کرده اند یا تفسیر علمای اسلام از معاد؟ متشکر[/][/]

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد عامل

[="Arial Black"][="Blue"]

بسم الله الرحمن الرحیم



با عرض سلام
بطور کلی تناسخ با اعتقادات ادیان آسمانی، به خصوص معاد، سازگار نیست. بر اساس آیات قرآن کریم و روایات مربوط به معاد و سرنوشت انسان پس از مرگ، روح پس از مرگ در عالم برزخ، که بین دنیا و قیامت قرار دارد، باقی می‌ماند تا در روز قیامت که خدا دوباره بدن انسان را برمی‌انگیزد تا پاداش و کیفر اعمال خود را ببیند.
یکی از صریح ترین آیات در رد تناسخ، آيه هاي 99 و 100سوره مومنون است که مي فرمايد: حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ* لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحاً فِيمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ؛ [آنها همچنان به راه غلط خود ادامه مي دهند] تا زماني که مرگ يکي از آن ها فرا مي رسد مي گويد: پروردگارا مرا بازگردان، باشد که در آنچه ترک کرده ام عمل صالح انجام دهم. حاشا که بازگردد، همانا سخني که او مي گويد و هيچ فايده اي ندارد. از پس سرشان برزخ است تا روزي که برانگيخته شوند.
در این آیات اولا به عدم امکان بازگشت ارواح اشاره شده و ثانیا تکلیف آنها را پس از مرگ روشن نموده و جایگاه آنها را نیز مشخص کرده است. همه این جزئیات مخالف با دیدگاه تناسخ است.

علاوه بر آیات قرآن، ائمه(علیهم السلام) نیز به رد این دیدگاه پرداخته اند. در همین رابطه مأمون از حضرت رضا(علیه السلام) سوال کرد: درباره کسانی که معتقد به تناسخ اند چه می فرمایید؟ حضرت(علیه السلام) در پاسخ فرمود: کسی که تناسخ را بپذیرد و به آن عقیده داشته باشد، به خدای تعالی کفر ورزیده و بهشت و دوزخ را غیر واقعی تلقی کرده است.(1) امام صادق(علیه السلام) نیز در رد این دیدگاه می فرماید: اینان(اهل تناسخ) پنداشته اند که نه بهشت و نه جهنمی است و نه برانگیختن و زنده شدن است، قیامت در نظر آنان عبارت از این است که روح از قالبی بیرون رود و در قالب دیگری وارد شود. اگر در قالب اول نیکوکار بوده بازگشتن در قالبی برتر و نیکوتر، در عالی ترین درجه دنیا خواهد بود، اما اگر بدکار یا نادان بود، در پیکر بعضی از چهار پایان زحمتکش و باربر که حیاتشان با رنج و زحمت طی می شود، مستقر می گردد یا در بدن پرندگان کوچک و بد قیافه ای که شب ها پرواز می کنند و به گورستان ها علاقه و انس دارند جای می گیرد.(2) حضرت(علیه السلام) در جای دیگر به نقد این تفکر پرداخته و می فرماید: بر این گروه لازم است که گوشت حیوانات را استفاده نکنند، چرا که همگی ارواح پیشینیان بوده که بصورت حیوانات در آمده اند. همچنین در ادامه می فرماید: اگر از آنها در مورد دلیل و حجت سوال کنید، چیزی برای گفتن ندارند، در حالی که تورات و قرآن دیدگاه آنها را رد می کند.(3)
لذا با توجه به آیات و روایات گذشته، دانشمندان مسلمان اعم از شیعه و سنی به مقابله با این دیدگاه پرداخته اند چرا که با اعتقاد به تناسخ، قیامت، رسیدگی به حساب ها، بهشت و دوزخ و خلاصه ثواب و عقاب عالم آخرت، جایگاه واقعی خود را از دست می دهد و جایی برای او باقی نمی ماند. بنابراین دیدگاه تناسخ در مقابل تفکر معاد قرار دارد که با اثبات یکی، دیگری به چالش کشیده و باطل شمرده شده می شود، به همین دلیل در لسان ائمه این تفکر در مقابل ثواب و عقاب قرار گرفته است.


[/HR]1. ابن بابویه، عيون أخبار الرضا(علیه السلام)، ج‏2، ص202.
2.
احتجاج طبرسی، ج 2، ص 89.
3. الفصول المهمة في أصول الأئمة (تكملة الوسائل)، ج‏1، ص: 261.

[/]

با سلام

تناسخ به دو قسم حقیقی و مجازی تقسیم می شود. تناسخ حقیقی که جدا شدن روح از کالبدی و انتقال بی درنگ آن به کالبدی دیگر است. این نوع تناسخ را انفصالی و مُلکی و ناسوتی گویند که همه آنها بر یک مفهوم دلالت می کند. نوع دیگر تناسخ حقیقی آن است که به عزّالدّین نسفی نسبت داده اند و آن تناسخ، مختصّ ارواح عارفان کامل است؛ بدین معنی که روح عارفان بزرگ بعد از مفارقت از این پیکر خاکی ممکن است دوباره در پوشش و حلیه پیکری دیگری بازگشت کند و به سخنی دیگر، شمس جان او از کرانه کالبد عارفی دیگر سر برآورد. این گونه تناسخ را، تناسخ تکمیلی ارادی نام نهاده اند. نسفی جز این تناسخ، به تناسخ بروز نیز عقیده داشته که مراد از آن پیوند روح مرده با موادّی است که در خور حیات اند، اما هنوز رایحه حیات را نشمّیده اند.
تناسخ مجازی بدین معناست که وقتی روح در آغاز پیدایش کالبد عنصری، بدان تعلّق می گیرد، همان روح، منازل مختلف استکمال را منزل به منزل می نوردد تا آنکه از کالبد خاکی مفارقت می جوید و بی آنکه دوباره به دنیا بازگردد، به عالم برزخ می رود و در پیکر برزخی خود در می آید. این تناسخ را تناسخ اتّصالی نیز گویند. نوع دیگر از تناسخ مجازی، تناسخ ملکوتی است و مراد از آن آشکاری و ظهور بواطن آدمیان بر گونه حیوانی، انسانی یا فرشتگی است. بدین شرح که هر صفتی که بر آدمی چیره آید، صورت باطنی شخص به همان هیأت درآید. از نظر عموم عرفا و حکما و متکلمان مسلمان به استثنای معدودی، تناسخ از نوع حقیقی مردود است. اما تناسخ از نوع مجازی آن را صحیح می دانند( زمانی، 1385، ص 267) .
جماعتی از صوفیّه معتقدند که مرگ و عود و رجعت، همه در تحت اختیار و وابسته به میل و اراده خود اولیاست؛ یعنی با اراده خود می میرند و با خواست خود رجعت می کنند، و بازگشت ایشان وقتی است که به میل و رغبت، طالب اصلاح جامعه و تعلیم و تربیت روحانی بشر باشند. در این صورت، دوباره در هیکل و اندام و قیافه دیگر به این نشأه باز می گردند. به اعتقاد این طایفه، انتخاب قالب جسم عنصری نیز در تحت اختیار همان روح است. ملاصدرا و پیروان او متمایل به این عقیده شده اند که نفس انسانی خلّاق بدن است؛ یعنی طبیعت و جسم طبیعی هم از مراتب نفس است.
مولوی نیز معتقد است که بدن سایه و پرتو روح‌، و به یک اعتبار، مصنوع روح است.
جسم، سایه سایه دل است
جسم کی اندر خور پایه دل است
باده از ما مست شد نی ما از او
قالب از ما هست شد نی ما از او
ما چو زنبوریم و قالب ها چو موم

منبع: (1389) ، فصلنامه ی تخصّصی مولانا پژوهی، تهران، موسسه ی پژوهشی حکمت و فلسفه ی ایران.


[="Arial Black"][="Blue"]

بسم الله الرحمن الرحیم


سوال:
آیا دلیل نقلی بر رد تناسخ وجود دارد؟
پاسخ:
بطور کلی تناسخ با اعتقادات ادیان آسمانی، به خصوص معاد، سازگار نیست. بر اساس آیات قرآن کریم و روایات مربوط به معاد و سرنوشت انسان پس از مرگ، روح پس از مرگ در عالم برزخ، که بین دنیا و قیامت قرار دارد، باقی می‌ماند تا در روز قیامت که خدا دوباره بدن انسان را برمی‌انگیزد تا پاداش و کیفر اعمال خود را ببیند.
یکی از صریح ترین آیات در رد تناسخ، آيه هاي 99 و 100سوره مومنون است که مي فرمايد: حَتَّى إِذَا جَاء أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُونِ* لَعَلِّي أَعْمَلُ صَالِحاً فِيمَا تَرَکْتُ کَلَّا إِنَّهَا کَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا وَمِن وَرَائِهِم بَرْزَخٌ إِلَى يَوْمِ يُبْعَثُونَ؛ [آنها همچنان به راه غلط خود ادامه مي دهند] تا زماني که مرگ يکي از آن ها فرا مي رسد مي گويد: پروردگارا مرا بازگردان، باشد که در آنچه ترک کرده ام عمل صالح انجام دهم. حاشا که بازگردد، همانا سخني که او مي گويد و هيچ فايده اي ندارد. از پس سرشان برزخ است تا روزي که برانگيخته شوند.
در این آیات اولا به عدم امکان بازگشت ارواح اشاره شده و ثانیا تکلیف آنها را پس از مرگ روشن نموده و جایگاه آنها را نیز مشخص کرده است. همه این جزئیات مخالف با دیدگاه تناسخ است.

علاوه بر آیات قرآن، ائمه(علیهم السلام) نیز به رد این دیدگاه پرداخته اند. در همین رابطه مأمون از حضرت رضا(علیه السلام) سوال کرد: درباره کسانی که معتقد به تناسخ اند چه می فرمایید؟ حضرت(علیه السلام) در پاسخ فرمود: کسی که تناسخ را بپذیرد و به آن عقیده داشته باشد، به خدای تعالی کفر ورزیده و بهشت و دوزخ را غیر واقعی تلقی کرده است.(1) امام صادق(علیه السلام) نیز در رد این دیدگاه می فرماید: اینان(اهل تناسخ) پنداشته اند که نه بهشت و نه جهنمی است و نه برانگیختن و زنده شدن است، قیامت در نظر آنان عبارت از این است که روح از قالبی بیرون رود و در قالب دیگری وارد شود. اگر در قالب اول نیکوکار بوده بازگشتن در قالبی برتر و نیکوتر، در عالی ترین درجه دنیا خواهد بود، اما اگر بدکار یا نادان بود، در پیکر بعضی از چهار پایان زحمتکش و باربر که حیاتشان با رنج و زحمت طی می شود، مستقر می گردد یا در بدن پرندگان کوچک و بد قیافه ای که شب ها پرواز می کنند و به گورستان ها علاقه و انس دارند جای می گیرد.(2) حضرت(علیه السلام) در جای دیگر به نقد این تفکر پرداخته و می فرماید: بر این گروه لازم است که گوشت حیوانات را استفاده نکنند، چرا که همگی ارواح پیشینیان بوده که بصورت حیوانات در آمده اند. همچنین در ادامه می فرماید: اگر از آنها در مورد دلیل و حجت سوال کنید، چیزی برای گفتن ندارند، در حالی که تورات و قرآن دیدگاه آنها را رد می کند.(3)
لذا با توجه به آیات و روایات گذشته، دانشمندان مسلمان اعم از شیعه و سنی به مقابله با این دیدگاه پرداخته اند چرا که با اعتقاد به تناسخ، قیامت، رسیدگی به حساب ها، بهشت و دوزخ و خلاصه ثواب و عقاب عالم آخرت، جایگاه واقعی خود را از دست می دهد و جایی برای او باقی نمی ماند. بنابراین دیدگاه تناسخ در مقابل تفکر معاد قرار دارد که با اثبات یکی، دیگری به چالش کشیده و باطل شمرده شده می شود، به همین دلیل در لسان ائمه این تفکر در مقابل ثواب و عقاب قرار گرفته است.


[/HR]1. ابن بابویه، عيون أخبار الرضا(علیه السلام)، ج‏2، ص202.
2.
احتجاج طبرسی، ج 2، ص 89.
3. الفصول المهمة في أصول الأئمة (تكملة الوسائل)، ج‏1، ص: 261.
موضوع قفل شده است