تاثیر نماز بر کارآمدی چرخش خون در مغز

تا این كه روزی سر كلاس درس استاد این راز بر ما دانشجویان آشكار شد. بدین سان كه، استاد هنگامی كه مشغول تدریس اسلایدهای پیچیده و متنوع علمی مربوط به تشخیص های پاتولوژی بود، ناگهان به اسلایدی رسید كه به كلی با همه چیزهایی كه در دانشكده پزشكی دیده بودیم فرق داشت!؟

بر روی آن اسلاید تنها یك بیت از حافظ شیراز نگاشته شده بود كه:

تكیه بر تقوی و دانش در طریقت كافریست

راهرو گر صد هنر دارد "توكل" بایدش

آن گاه استاد مدتی درباره توكل سخن گفت و به ما آموخت كه والاترین و بالاترین قدرت پزشك برای تشخیص و درمان بیماری ها تنها توكل به باری تعالی است و دیگر هیچ.

ایمان متعالی و توكل بدون قید و شرط را یك بار دیگر من در ملاقات با پیر تاریخ ایران و پدر تاریخ كرمان، استاد باستانی پاریزی دیدم. مرد جاودانه ای كه هنوز حتی در دوران كهولت، استوار و با عظمتی شگرف و ستودنی و بی آلایشی و بی ریایی بی نهایت خود، زندگی اش را وقف ایران عزیز نموده است.

مشاهده بزرگانی چون آرمین، باستانی پاریزی و ... و توجه به این نكته ی ظریف كه بسیاری از مراجع تقلید بزرگ و مشایخ صوفیه كه ایمان و ذكر خدا در جزء جزء زندگی اشان جاریست، عمرهای طولانی و پر بركت می كنند، آشكار كننده این مطلب است كه میان "ذكر خدا" و فزونی طول عمر رابطه تنگاتنگی وجود دارد.

توجیه علمی این موضوع نیز با توجه به فواید پزشكی مختلف نماز، كه ما در این مجموعه مقالات تنها به فرازهای كوچكی از آن اشاره كرده ایم، روشن می شود. در این مورد حتی برخی از نویسندگان علت علمی طولانی شدن بی سابقه عمر حضرت صاحب الزمان (عج ) را برای قرن ها، تسلط همه جانبه و كامل ایشان بر مسایل جسمی و روانی بشر، به حساب می آورند.

حضرت قائم (عج ) همان بزرگ مردی است كه والاترین حد نماز را به جای می آورد، نمازی كه پیوسته سزاوار ستایش و سلام ابدی است:

" السلام علیك حین تقوم، السلام علیك حین تقعد، السلام علیك حین تقرء، السلام علیك حین تصلی، السلام علیك حین تقنت، السلام علیك حین تركع و تسجد، السلام علیك حین تحلل و تكبر، السلام علیك حین تحمد و تستغفر، السلام علیك حین تصبح و تمسی، السلام علیك فی اللیل اذا یغشی و النهار اذا تجلی" (2)

پی نوشت:

(1) دكتر كمال الدین آرمین، فرزند حضرت آیت ا.. صدر آرمین می باشد كه از اولین گروه پاتولوزیست ها(آسیب شناسان) ایران به حساب می آید. ایشان دو سال پیش دارفانی را وداع گفتند .

(2) مفاتیح الجنان ـ زیارت آل یاسین

باید گفت كه دانش پزشكی ظرف چند دهه اخیر، موفق به کشف مهمی پیرامون خواب شده است و آن كشف، بخشی مهم در طول خواب انسان، به نام خواب rem بوده است( خواب از دو مرحله ی خواب عمیق و خواب rem تشکیل شده است که به طور یک در میان در طی شب حاصل می شوند).
پس از آن كه حدود 45 دقیقه از خواب رفتن انسان گذشت، مرحله rem آغاز می شود و برای مدت كوتاهی (حدود 10 تا 15 دقیقه) ادامه می یابد.

در طول مرحله rem ، به طرز اسرار آمیزی تمام عضلات اسكلتی بدن از كار می افتد و شخص كاملاً بی حركت می شود و نوار مغزی شخص به جای حالت خواب ، حالت بیداری كامل را نشان می دهد، طوری كه در این حالت مغز از فعالیت بالایی برخوردار است.

در طی مرحله ی rem ، درجه حرارت بدن و ضربان قلب به طور غیر منتظره ای بالا می رود و حركات سریعی در چشم های فرد دیده می شود كه علت نامگذاری این مرحله نیز می باشد(مرحله حركات سریع چشم: Rapid eye movement). چنانچه شخص را در این حالت بیدار كنیم به احتمال بسیار قوی، ابراز می كند كه در حال خواب دیدن بوده است.

امروزه دانش پزشكی به اثبات رسانده كه یكی از علائم مهم در بیماری افسردگی، افزایش مدت خواب rem نسبت به میزان طبیعی است.
روش درمانی جدید برای بیماران افسرده ، بیدار نگه داشتن آنها ، برای كاهش میزان rem می باشد.

زمان نماز صبح كه در آیه ی 78 سوره مباركه " اسراء" با عنوان " إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كَانَ مَشْهُودًا " از آن نام برده شده است* و مورد تأكید فراوان می باشد، به گونه ای قرار گرفته است كه سبب كاهش قابل ملاحظه میزان خواب rem در اشخاص می شود.

مرحله rem پس از 10 تا 15 دقیقه متوقف می شود و پس از آن در طول خواب و به طور دوره ای و به طور منظم تكرار می شود . با این وجود كل دوران rem در طول یك خواب 8 ساعتی در اشخاص طبیعی، 90 دقیقه خواهد بود و قسمت اعظم آن در ساعات نزدیك به صبح به وقوع می پیوندد.

امروزه دانش پزشكی به اثبات رسانده كه یكی از علائم مهم در بیماری افسردگی، افزایش مدت خواب rem نسبت به میزان طبیعی است، طوری كه شخص افسرده بیشتر از سایر اشخاص خواب می بیند، یعنی زمان بیشتری را در مرحله rem به سر می برد.

از این جهت یك مبنای مهم در تولید داروهای ضد افسردگی، كاهش مرحله rem از خواب می باشد، از جمله داروهای ضد افسردگی سه حلقه ای.
علاوه بر این یك روش درمانی جدید برای بیماران افسرده ، بیدار نگه داشتن آنها ، برای كاهش میزان rem می باشد.

همانطور كه خواندید قسمت اعظم خواب rem در حوالی صبح به وقوع می پیوندد و چنانچه شخص خود را ملزم به بیداری صبحگاهی كند، در حقیقت جلوی ورود خود به مرحله قابل توجهی از خواب rem را گرفته است.

لذا بیداری صبحگاهی برای نماز، خود به تنهایی می تواند به عنوان دارویی در پیشگیری از افسردگی و حتی درمان آن مطرح باشد.

لازم به توضیح است كه خواب rem در حد متعادل برای حفظ سلامت و رفع خستگی لازم است، اما زیادی آن منجر به مشكلات مختلفی از جمله افسردگی می شود و نقش نماز به عنوان متعادل كننده میزان rem مشهود است.

دانشمندان درباره خواب صبح فعلا تا همینجا اطلاعاتی به دست آورده اند که بسیار منطبق با مبانی دین اسلام می باشد.
اما این را هم بدانید که در اسلام علاوه بر بیداری در اول اذان و به جا آوردن فریضه نماز به مسئله مهم دیگری هم اشاره گردیده است که آن خواب بین الطلوعین است (از هنگام اذان صبح تا موقع طلوع آفتاب) و نسبت به این مسئله تاکید بسیاری دارد.

چنانچه شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان می نویسد :
امام صادق می فرماید : خواب در بین الطلوعین باعث تنگ شدن روزی،گرفتاری و زرد شدن رنگ چهره می شود.

برگرفته شده از : پارسی طب