جمع بندی راه های نگه داشتن دین در آخرالزمان

پاسخ سؤال شما را در قالب دو بخش، تقدیم می کنیم:

اول. دشواری نگهداشتن دین در آخرالزمان: روایات بسیاری در منابع دینی به این مطلب پرداخته اند که در ادامه به مواردی اشاره می کنیم:

الف. حفظ دین، دشوارتر از نگاه داشتن آتش در دست: عن أنس عن النبي (ص) أنه قال: [=book antiqua]«يأتي على الناس زمان الصابر منهم على دينه كالقابض على الجمرة؛ (1) رسول خدا فرمود: زمانی بر مردم می آید که ماندن بر دین حق مانند نگه داشتن گلوله آتش در دست است» . در روایت دیگر ایشان در وصف برادران آخر الزمانی خود می فرماید:[=book antiqua] «لأحدهم أشد بقية على دينه من خرط القتاد في الليلة الظلماء أو كالقابض على جمر الغضا ؛ (2) هر یک از آنان بر دین خود باقی است با این که باقی ماندن بر دین سخت تر از زدن تیغ درخت با دست و صاف کردن آن و از نگه داشتن آتش درخت های سخت (که آتششان دوام زیاد دارد)، در دست است.»

ب. پدید آمدن انواع و اقسام فتنه ها: در آخرالزمان حوادث مختلفي روي مي‌دهد و پيامبر نيز فرموده‌اند: [=book antiqua]"به ناگزير فتنه‌اي پديد خواهد آمد كه هر گاه در نقطه‌اي آرامش پيدا كند، در نقطه ديگري ناآرامي شروع مي‌شود و اين چنين ادامه مي‌يابد تا وقتي كه منادي آسمان بانگ برآورد كه امير شما مهدي است."(3) يكي از مشخصات فتنه اين است كه فتنه كور است يعني اجازه تشخيص نمي‌دهد تا جايي كه همه در تشخيص حق و باطل دچار ترديد مي‌شوند و حتي خواص نيز نمي‌توانند حق و باطل را تشخيص دهند؛ بنابراين تأكيد شده است كه مواظب باشيد كه خود را از دست نداده و نابود نشويد. و نیز در روایتی دیگر در اقسام فتن پيامبر فرموده‌اند: [=book antiqua]«بعد از من چهار فتنه بر شما فرود می‌آید که در اوّلی خون‌ها مباح می‌شود، در دومی خون‌ها و ثروت‌ها مباح می‌گردد، در سومی خون‌ها و ثروت‌ها و ناموس‌ها مباح می‌شود و در چهارمی آشوبی کور و کر جهان را مضطرب می‌سازد؛ آن‌چنان‌که کشتی غول‌پیکر آب‌های مجاور را مضطرب می‌کند. این فتنه «شام» را زیر پر می‌گیرد و «عراق» را می‌پوشاند و در «جزیره العرب» دست و پا می‌زند. مردم تلخی حوادث و فشار آشوب را لمس می‌کنند؛ آن‌چنان‌که پوست به هنگام دبّاغی شدن، فشار وارده را لمس می‌کند. کسی قدرت یک کلمه سخن گفتن نخواهد داشت. این فتنه در نقطه‌ای آرام نمی‌گیرد؛ جز پس از آنکه در نقطه‌ای دیگر بیداد کند.»(4)

ج. شرایط دهشتناک و بلاهای قبل از ظهور: همچنین امام محمّدباقر(ع) هم درباره شرایط سال‌های قبل از ظهور فرمودند: [=book antiqua]«قائم قیام نمی‌کند؛ مگر پس از وحشت شدید، زلزله‌ها، فتنه‌ها و بلاهای فراگیری که بر مردم چیره شود و طاعونی پیش از آنها شایع شود و شمشیر برنده‌ای در میان عرب پدید آید و اختلاف در میان مردم افتد و امور مذهبی مردم مختل شود و حالشان دگرگون گردد و هر صبح و شام آرزوی مرگ کنند و آن، در اثر طغیان و پرده‌دری مردم است که به خون یکدیگر تشنه می‌شوند و خون همدیگر را می‌خورند.»(5)

د. تنگناهای معنوی اهل ایمان در آخرالزمان: رسول اکرم(ص) می‌فرمایند: [=book antiqua]«در آن ایّام، قلب مؤمن در درون خود آب می‌شود؛ آن‌چنان‌که نمک در آب ذوب می‌شود؛ زیرا منکرات را می‌بیند و قدرت جلوگیری و تغییر آن را ندارد. مؤمن در میان آنها، با ترس و لرز راه می‌رود که اگر حرف بزند، او را می‌خورند و اگر ساکت شود، از غصّه می‌میرد (دق می‌کند.)»(6) امیرمؤمنان، علی(ع) می‌فرمایند: [=book antiqua]«برای صاحب امر، غیبتی هست که در آن زمان، اگر کسی به دین خود چنگ بزند، مانند کسی است که بخواهد خارهای گون را با دست بکند و تمیز کند! آیا یکی از شما قادر است که خارهای گون را با دست بگیرد [تا چه رسد که با دست آنها را بکند]؟»(7)

روایات باب شدائد و حوادث و فتنه های اخرالزمان بسیاری است که به همین اندازه بسنده می کنیم.

دوم. راهکارهای حفظ دین در فتنه های آخرالزمان: برای امان ماندن از هر فتنه ای مخصوصا فتنه های آخرالزمان، راهکارهایی کلی وجود دارد و هر شخصی باید راهکارهای جزیی را با توجه به راهکارهای كلی استخراج نماید. امام علی(ع) كه خود با فتنه های مختلفی در دوران زندگی اش رو به رو بود، عوامل و راهکارهایی کلی را سفارش نموده كه در این مجال به نمونه هایی اشاره می شود:

الف. راهکارهی کلی:

1. بصیرت و هوشیاری: علی(ع) فرمود: [=book antiqua]«در فتنه ها چونان شتر دو ساله باش، نه پشتی دارد كه سواری دهد و نه پستانی تا او را بدوشند»(8). جملات فوق اشاره به این مطلب دارد كه انسان در شرایط فتنه با زیركی و هوشمندی حركت كند نه فتنه گران از او سواری بگیرند، و نه به آنها باج بدهد، در عین حالی كه ناظر فتنه هاست خود را از آلوده شدن حفظ نماید.

2. آگاهی از اوضاع و شرایط زمانه: انسان هر چند هوشمند و زیرك باشد اگر از جریانات اجتماعی و رگه های نفاق و فتنه آگاهی نداشته باشد ممكن است ناآگاهانه وارد آن شود، به این جهت لازم است نسبت به اوضاع زمانه آگاه بود. علی(ع) می فرماید: «شما ای عرب ها، هدف تیر های بلا هستید كه نزدیك است. از مستی های نعمت بپرهیزید، و از سختی های عذاب الهی بترسید و بگریزید و در فتنه های در هم پیچیده، به هنگام پیدایش نوزاد فتنه ها و آشكار شدن باطن آنها، و برقرار شدن قطب و مدار آسیای آن، با آگاهی قدم بر دارید..».(9).

3. تمسك به سنت پیامبر و اهل بیت (ع): علی(ع) برای محفوظ ماندن از فتنه ها می فرماید: [=book antiqua]«پس باید بر سنت پیامبر(ص) باقی مانید كه برپاست و بر آثار رسالت تكیه نمایید كه آشكار است، به عهد نزدیكی كه بسته اید وفادار مانید كه یادگار پیامبر بر آن تكیه دارد...».(10). در جای دیگر فرمود: [=book antiqua]«ای مردم امواج فتنه ها را با كشتی های نجات در هم بشكنید و از راه اختلاف و پراكندگی بپرهیزید»(11).

ب. راهکارهی جزیی: راهكارهایی جزئی نیز برای محفوظ ماندن از فتنه های آخر الزمان وجود دارد كه به برخی از آنها اشاره می کنیم:

1. شناخت امام زمان عج: یکی از عوامل مهم در نگهداری انسان از فتنه ها، شناخت امام عصر(عج) است. امام صادق(ع) فرمود: [=book antiqua]«به درستی كه بهترین و واجب ترین فریضه ها بر انسان، شناخت پروردگار و اقرار به بندگی است ... و پس از آن شناخت فرستاده خدا است و گواهی دادن به پیغمبری او ... و بعد از آن شناختن امامی است كه به صفت و نامش در حال سختی و راحتی به او اقتدا می نمایی».(12). در حقیقت، انسان وقتی اسیر امواج گوناگون فتنه شده و به وادی جاهلیت که ثمره اش سقوط و هلاکت است کشیده می شود که امام زمانش را نشناسد چنانکه در روایت نبوی ص آمده: [=book antiqua]"مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ ماتَ مَيْتَةً جاهِلِيَّةً؛ پيامبر اکرم - ص - فرمود: کسي که بميرد و امام زمان خويش را نشناخته باشد، در واقع به مرگ جاهليّت مرده است." [=book antiqua](13)[=book antiqua]
[=book antiqua]
2. تقویت اعتقاد و ایمان در پرتو امتحانات: بعد از شناخت، لازم است ایمان خویش را نسبت به معتقدات مخصوصا وجود و عنایات حضرت مهدی تقویت نمود. پیامبر اكرم(ص) فرمود: [=book antiqua]«مهدی غیبتی دارد بعضی از شیعیان و دوستانش، ثابت نمی مانند در آن غیبت، بر امامت او، مگر كسانی كه خداوند قلب آنها را با ایمان تمرین داده باشد...»(14). آنچنان ایمان و اعتقادی باید پیدا كرد كه هیچ عاملی باعث تردید انسان نشود، امام صادق(ع) درباره كسانی كه خود را در فتنه های آخرالزمان حفظ كرده اند و لیاقت همراهی امام زمان را پیدا كنند چنین می فرماید: [=book antiqua]«مردانی كه گویا دل هایشان پاره های آهن است... غبار تردید در ذات خدای، خاطرشان را نمی آلاید... همانند چراغ های فروزانند، گویا دل هایشان نور باران است و از ناخشنودی پروردگارشان هراس دارند، برای شهادت دعا می كنند و آرزومند كشته شدن در راه خدایند».(15)

3. دعا برای حفظ ایمان: هر چند تلاش انسان برای حفظ و تقویت ایمان كارساز است ولی فراموش نكنیم كه در هر كاری نیاز به توفیق الهی دارد، لذا باید برای حفظ و تقویت ایمان نیز باید دعا كرد. [=book antiqua]در حدیثی می خوانیم كه راوی عرض كرد: شیعیان در دوران غیبت چه كار كنند فرمود: بر شما باد به دعا كردن و انتظار فرج كشیدن، راوی عرض كرد چگونه دعا كنیم، فرمود: می گویی: «... بار خدایا ... هیچ نگهدارنده ای جز تو برایم نیست، بار خدایا مرا از منازل دوستان خود دور مگردان و دلم را پس از آن كه هدایت كرده ای منحرف منمای، خدایا مرا به ولایت كسی كه اطاعتش را بر من واجب ساخته ای هدایت فرمای».(16).

4. جدی گرفتن خطر و اجتناب از آن: یکی از معضلات اصلی ما در عصر حاضر، عادی جلوه دادن گناهان و ناراستی ها و آلوده شدن به آن بدون کوچکترین احساس خطر و توجه به آثار زیانبار دنیوی و اخروی آنهاست! هیچ وقت بشر به اندازه امروز غرق انواع معاصی و طبیعی جلوه دادن آنها به اسم مدرنیسم و پیشرفت و آزادی نبوده است! به همین جهت امام صادق علیه السلام به صراحت در دستورالعمل نخست خود می فرمایند: [=book antiqua]«فکن علی حذر»؛ «بر حذر باش»؛ یعنی در چنین وضعیت فساد ار و آلوده ای باید دامن خود را از این آلودگی ها دور کنی و از هر چیز شبهه ناک و حرام برحذر باشی. در واقع صف خود را از همه آلودگان و بدکاران جدا کنی و خطر را جدی بگیری که در صورت ورود به صف بداندیشان، عاقبتی جز نابودی و تباهی نخواهی داشت!

5. تزكیه و تهذیب: امام صادق(ع) می فرماید: [=book antiqua]«هر كس كه دوست می دارد از اصحاب حضرت قائم (عج) باشد، می بایست منتظر باشد و در این حال به پرهیزكاری و اخلاق نیكو رفتار نماید، در حالی كه منتظر باشد، پس چنانچه بمیرد و پس از مردنش قائم(عج) به پاخیزد و پاداش او همچون پاداش كسی خواهد بود كه آن حضرت را درك كرده است؛ پس كوشش كنید و در انتظار بمانید، گوارا باد شما را ای گروه مشمول رحمت خدا»(17). امام حسن عسكری درباره كسانی كه دور حضرت مهدی را می گیرند خطاب به فرزندش فرمود: [=book antiqua]«قومی به آستانه ات گرد آیند كه خداوند آنان را از سرشتی پاك و ریشه ای پاكیزه و گرانبها آفریده است. دل هایشان از آلودگی و نفاق و پلیدی و شقاق پاكیزه است در برابر فرمان های دینی فروتن اند. و دل هایشان از كینه و دشمنی پیراسته، رخسارشان برای پذیرش حق آماده و سیمایشان با نور فضل و كمال آراسته آیین حق را می پرستند و از اهل حق پیروی می كنند»(18).

6. استقامت و بردباری: امام هفتم فرمود: [=book antiqua]«هنگامی كه پنجمین فرزندم غایب شد مواظب دین خود باشید، مبادا كسی شما را از دین خارج كند. او ناگزیر غیبتی خواهد داشت به طوری كه گروه از مؤمنان از عقیده خویش بر می گردند، خداوند به وسیله غیبت، بندگان خویش را آزمایش می كند».(19). از روایت فوق استفاده می شود كه انسان سخت آزمایش می شود و گروهی بر اثر عدم استقامت از دین خارج می شوند ولی آنهایی كه استقامت دارند می مانند، امام حسین(ع) فرمود: [=book antiqua]«برای امام مهدی(عج) غیبتی است در این غیبت برخی از دین بر می گردند و برخی ثابت قدم می مانند هر كس در این غیبت صبر كند و بر مشكلاتی كه از سوی دشمنان ایجاد می شود، استقامت كند به قدری از اجر خداوند بهره مند می گردد كه انگار در كنار پیامبر(ص) با شمشیر با دشمنان جنگیده است».(20).

موفق باشید ...@};-

پی نوشت ها________________________________________________________
1. میرزاحسین نوری،مستدک الوسائل ،بیروت، مؤسسه آلبیت، سال 1388، ج 12 ص 33.
2. محمد بن الحسن الصفار ، بصائر الدرجات ، تهران ، اعلمی ، 1404 ق ، ص 104.
3. ابن طاووس، علیّ بن موسی، «التّشریف بالمنن فی التّعریف بالفتن»، همان، ص110.
4. ابن‌طاووس، علیّ بن موسی، «التّشریف بالمنن فی التّعریف بالفتن»، همان، ص68؛ به نقل از فتن ابن حمّاد.
5. ابن ابی‌زینب، محمّدبن ابراهیم، «الغیبه»، همان، ص 235؛ مجلسی، محمّدباقر، «بحارالانوار»، ج52، ص348.
6. قمی، علی بن ابراهیم، «تفسیر القمی»، قم، دارالکتاب، چاپ سوم، 1404ق.، ج2، ص304.
7. كلینی، محمّدبن یعقوب، «الكافی»، همان، ج1، ص335.
8. نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، حكمت 1، ص 624.
9. همان، خطبه 151، ص 277، شماره 4.
10. همان، خطبه، 138، ص 258، شماره 6.
11. همان، خطبه 5، ص 50، شماره 1.
12. موسوی اصفهانی، مكیال المكارم، ترجمه مهدی حائری، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر، ج 2، ص 171.
13. [=book antiqua]وسائل الشيعه، ج 16، ص 246.
14. ابن میثم بحرانی، غایه المرام، چاپ قدیم، مقصد اول، باب 59، ص 267 و بحار الانوار، ج 52، ص 101.
15. بحارالانوار، محمد باقر مجلسی، تهران، المكتبه الاسلامیه، 1405 ه.ق، ج 52، ص 308.
16. میزان الحكمه، محمدی ری شهری، دارالحدیث، ج 4، ص 531.
17. میكال المكارم، همان، ج 2، ص 437.
18. بحارالانوار، ج 52، ص 343.
19. بحارالانوار، ج 51، ص 150، باب 7، حدیث 1؛ و كتاب الغیبه، شیخ طوسی، مكتبه الصدوق، ص 204.
20. بحارالانوار، همان، ح 51، ص 133، باب 3، حدیث 4.