جمع بندی ارتباط انسان با ملائک و فرشته ها

پاسخ:
سلام علیکم
سوال شما را می توان در دو محور بررسی نمود:

الف) آیا ملائک می توانند به انسان کمک کنند؟
مقدمه؛ برخی متکلمین و مفسرین ملائک را اجسام لطیف می دانند(از نظر این گروه تنها خداوند را مجرد از ماده است) اما فلاسفه ملائک را مجرد دانسته و عبارات قرآن و احادیث را تاویل می کنند.⁽¹⁾ بنابر این اختلاف، کمک ملائک نیز متفاوت خواهد بود.

بنابر برخی آیات، مانند آیه شریفه: «إِنَّ الَّذينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتي‏ كُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛ آنان كه گفته‏ اند: پروردگار ما اللَّه است و سپس در آن استوار مانده ‏اند، ملائكه بر آنها نازل مى‏ شود كه نترسيد و محزون نباشيد و مژده باد شما را به بهشتى كه وعده مى‏ شديد».⁽²⁾

طبق شرایطی ملائک به کمک انسان می آیند.
همچنین آیه شریفه: «بَلى‏ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا وَ يَأْتُوكُمْ مِنْ فَوْرِهِمْ هذا يُمْدِدْكُمْ رَبُّكُمْ بِخَمْسَةِ آلافٍ مِنَ الْمَلائِكَةِ مُسَوِّمين؛ چرا اگر صبر كنيد و پروا پيشه كنيد و آنها به همين فوريت و جوش و خروش به شما روى آورند، پروردگارتان شما را با پنج هزار از فرشتگان نشاندار يارى مى‏ كند».⁽³⁾
بنابر آیات مذکور، کمک رسانی فرشتگان به مومنین امری مسلم است. اما در مورد نحوه کمک رسانی در بین مفسرین(بنابر مقدمه مذکور) اختلاف است که برخی کمک رسانی را فیزیکی دانسته و برخی از طریق قوت قلب و الهام دانسته اند.⁽⁴⁾

ب) چه کسانی از قابلیت صحبت و ارتباط با ملائک برخوردارند؟
چند دسته از انسانها قابلیت ارتباط با ملائک را دارند. در صدر آنها پیامبران الهی^{(علیهم السلام)} قرار دارند. گاهی این ارتباط برای نزول وحی است و گاهی خیر.

در وحله بعدی ائمه^{(علیهم السلام)} قرار دارند که از این ارتباط به تحدیث یا الهام یاد شده است. بنابر روایتی، یکی از اصحاب امام صادق^{(علیه السلام)} از ایشان پرسید: مطلبی که از امام^{(علیه السلام)} پرسیده می‌شود و نزد او چیزی نیست، از کجا آن را می‌داند؟ امام صادق^{(علیه السلام)} فرمود: «ینْكَتُ فِی الْقَلْبِ نَكْتاً أَوْ ینْقَرُ فِی الْأُذُنِ نَقْراً؛ یعنی به طور خاصی در قلب افکنده می‌شود یا توسط گوش شنیده می‌شود».⁽⁵⁾ در روایات بسیاری عبارت«مُخْتَلَفَ الْمَلَائِكَه» یعنی «محل رفت و آمد فرشتگان» در مورد ائمه بکار برده شده است.⁽⁶⁾

در حدیثی نیز از امام باقر^{(علیه السلام)} روایت شده که می‌فرمود: «نَحْنُ الَّذِینَ إِلَینَا تَخْتَلِفُ
الْمَلَائِكَه؛ ما کسانی هستیم که فرشتگان به سوی ما در رفت و آمد هستند».⁽⁷⁾ حضرت^{(علیه السلام)} در جای دیگر به صراحت می فرماید: «به خدا قسم! فرشتگان بر ما نازل می‌شوند و بر فرش‌های ما قدم می‌گذارند».⁽⁸⁾

چنین ارتباطی به مومنین نیز نسبت داده شده است. در این رابطه بهترین مثال ارتباط حضرت مریم با ملائک⁽⁹⁾ و همچنین بشارت برخی فرشتگان به همسر حضرت ابراهیم^{(علیه السلام)} است⁽¹⁰⁾ که در قرآن به آنها اشاره شده است.

همچنین ابن ابی الحدید روایت می کند که فرشتگان پیوسته با یکی از صحابه به نام عمران بن حصین مصافحه کرده و به زیارت وی می‌رفتند. پس از مدّتی این ملاقات قطع شد. به رسول اكرم^{(صلی الله علیه و آله)} عرض كرد: یا رسول الله! مردانی نزد من می‌آمدند كه زیباتر و خوشبوتر از آنان ندیده ام، ولی پیوند را قطع كردند و چندی است كه از آنان خبری نیست. پیامبر^{(صلی الله علیه و آله)} فرمود: «آیا در راه خدا جراحتی به تو رسید كه آن را از دیگران كتمان می‌كردی؟» عرض کرد: آری. پیامبر^{(صلی الله علیه و آله)} پرسید: «سپس آن را آشكار ساختی؟» گفت: آری. فرمود: «اگر همچنان تا هنگام مرگ بر کتمان زخم خود ثابت قدم می‌ماندی، فرشتگان تو را زیارت می‌كردند».⁽¹¹⁾

در روایتی دیگر نیز از امام رضا^{(علیه السلام)} نقل شده است که فرمود: «من دوست دارم مؤمن، محدَّث باشد» در ادامه این روایت از آن حضرت درباره معنای محدَّث سؤال شد و آن حضرت فرمود: «محدَّث کسی است که مطالبی به او فهمانده می‌شود».⁽¹²⁾ بنابراین، ارتباط غیر پیامبران و اوصیای آنان با فرشتگان، فی‌الجمله قابل دفاع است.

البته در برخی آیات نیز به دیدن ملائک در زمان احتضار، توسط کفار و مشرکین یا مومنین اشاره شده و حتی سخنانی که بین آنها رد و بدل می گردد نیز بیان شده است.⁽¹³⁾