جمع بندی بُرد مشاوه هاي اينترنتي: امتيازات و محدوديت ها ( مخصوص چه مسائلي روان شناختي است؟)
تبهای اولیه
با نام و یاد دوست
سلام
یکی از کاربران سایت سوالی داشتند که مایل نبودند با آیدی خودشون مطرح شود
لذا با توجه به اهمیت موضوع، سوال ایشان با حفظ امانت جهت پاسخگویی توسط کارشناس محترم سایت در این تاپیک درج می شود:
سلام
حیطه عملکرد مشاوره مجازی چه قسمت هاییه؟
برای چه سطح از مشکلاتی میشه بهش امیدوار بود؟
برای چه مشکلاتی نباید سراغش رفت باید به مشاور حضوری مراجعه کرد؟
چه مسائلی اونقدر کوچیک هستند که به خاطرشون حتی وقت مشاور مجازی رو هم نباید گرفت؟
با سپاس
با تشکر
در پناه قرآن و عترت پیروز و موفق باشید
سلام بر شما
از ارتباط شما با اين مركز صميمانه تشكر مي كنيم
سؤال شما بسيار كاربردي و مورد ابتلا است بنابراين از سؤال دقيق تان تشكر مي كنم.
پاسخ به اين سؤال را در قالب نكات زير بيان مي كنم:
الف)زندگي سخت:
روان شناسان مي گويند The life is dificult زندگي سخت است قرآن هم همين واقعيت را اذاعان مي كند: لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فی کَبَدٍ[1]
و دين و علم مي گويند انسان سخت تر از سختي هاست و انديشه و مشورت و به كارگرفتن ابزارها تسلط بر دنياي درون و بيرون توانايي مديريت بحران ها و شدايد را به تناسب خود دارند درياي بدون طوفان ملوان زبل و حاذق نمي سازند.
ب) شدت و ضعف و سطوح مشكلات:
يك استخر را در نظر بگيريد از عمق بسيار كم شروع مي شود تا عمق 20 متري. مشكلات زندگي هم نسبت به شرايط، استرس هاي طبيعي زندگي، دوران رشد انسان و شخصيت هاي مختلف هميشه مثل هم نيستند برخي شديدتر و برخي ملايم تر هستند. افراد هم به تناسب مشكلات خود در شنا كردن در اعماق مختلف به كمك بيروني نياز دارند. گاهي درخواست كمك در حد راهنمايي گرفتن و شناسايي راه است، گاهي كمك طلبيدن براي يادگيري مهارت شنا كردن است و در امان بودن از آسيب هاست و زماني كمك گرفتن براي نجات از غرق شدن در زماني است كه مستأصل شده ايم. در مشكلات و مسائل و اختلالات روان شناختي سه حوزه «راهنمايي»، «مشاوره» و «روان درماني» دارد كه گاهي نياز به راهنما داريم زماني به مشاور و وقتي هم به روان درمانگر.
ج) راهنمايي، مشاوره و رواندرماني:
بسیاری از صاحب نظران روان شناس، بین «راهنمایی» و «مشاوره» و «رواندرمانی» تفاوت قائل شدهاند تفاوتها را با دقت مرور كنيم:
1- راهنمایی: در راهنمایی گرایش شناختی و رفتاری وجود دارد ولی گرایش شناختی غلبه دارد؛ یعنی راهنمایی بیشتر به منظور تقویت فهم و درک هدایتجو صورت میپذیرد تا تقویت توانایی و ترغيب وی برای انجام یک کار و یا رفتار. راهنمایی، بیشتر راه را به هدایت جو نشان میدهد، بدون اين که «اقدام» هدایتجو براساس راهنمایی را هم دغدغه جدی خود قرار دهد. در راهنمایی بین راهنما و هدایت جو تعهد و تعامل کاری وجود ندارد درحالی که این تعهد در مشاوره تا رسیدن به نتیجه مطلوب ادامه دارد .(2)
راهنمایی به حضور معنادار مُراجع آن گونه که در مشاوره مرسوم است، متکی نیست. راهنمایی سرپایی و زود گذر و در حکم کمکهای اولیه برای مشاور است. در مواردی دستیار یا منشیِ مشاور اقدام به راهنمایی مُراجع میکند و میکوشد از طریق راهنمایی، او را برای مراجعه به مشاور و یا انجام رهنمودهای مشاور آماده سازد. خدمات اولیه و راهنمایی دستیارِ پزشک یا روان پزشک كه قبل یا بعد از مراجعه به آنها ارائه ميدهد، از این نوع به شمار میآیند. در بسیاری از موارد راهنمایی نیاز به تخصص و یا کارشناسی بین رشته ای ندارد و لزومی ندارد راهنما مانند مشاور از علوم و اطلاعات خاص میان گرایشی برگرفته از رشتههای مختلف روانشناسی و تعلیم و تربیت و جامعه شناسی برخوردار باشد .(3)
2- مشاوره: مشاوره به مُراجع بهنجار کمک میکند تا برای برخورد با افکار مخرب، رنجش عاطفی و مشکلات رفتاری، تصمیمگیری مناسب برای حرفه، تحصیل، ازدواج، خانواده، روابط بین فردی، طرحریزی برای زندگی و کنترل فشارهای روانی راهکار مناسب بیابد .(4)
3- روان درمانی: روان درمانی بر کنش متقابل و محرمانه و انسانی مبتنی است. در این کنش و رابطه متقابل مُراجع به زبانی که کاملاً با گفت و شنودهای معمول متفاوت است، صحبت میکند در این گفتگو مُراجع ناراحتیها، آشفتگیها، فشارها و ناتواناییهای خود سخن میگوید. مُراجع احساسات و افکار خود را به راحتی بیان میکند و درمانگر با روشهایی خاص و متناسب با موقعیت سعی میکند که فرایند این بازگویی را ساده کند. رنجی که مُراجع میبرد غالباً در اثر برداشتی نامناسبی است که از خود دارد و همچنین ممکن است مربوط به ارتباط نادرستی باشد که با دیگران دارد، و یا به معنایی که از هستی میکند باز میگردد .
رواندرمانی را میتوان فرآیندی دوجانبه و متقابل دانست که برای تغییر احساسات، شناختها، طرز تفکرها و رفتارهای رنجآور مُراجعی که از فردی کارآزموده و متخصص کمک میطلبد، انجام میپذیرد. رواندرمانی که بیشتر برای اختلالات عمیق شخصیتی است به وسیله افرادی کارآزموده در رشتههای روان پزشکی، روان شناسی بالینی، مددکاران اجتماعی روانی و مشاوران به کار میرود.
د) تفاوت روان درمانی و مشاوره:
مشاوره و روان درمانی در رابطه یاورانه و شیوهي کار، با یکدیگر مشترکند؛ اما تفاوتهای زیر را با هم دارند:
1- روان درمانی برخلاف مشاوره، برای کمک به افراد نابهنجار است.
2- روان درمانی برای برطرف سازی تعارضهای شخصیتی و عمیق، درمان و سازگار نمودن مُراجع با محیط است ولی مشاوره برای تربیت، ساده سازی رشد مُراجع و رفع مشکلات موقعیتی و گاه شخصی و سطحی عاطفی است .(5)
3- تفاوت بین مشاوره و روان درمانگری، مشابه تفاوت بین مشاوره و روان شناسی بالینی است. روان شناسی مشاوره دارای خصوصیاتی نظیر کارکردن با افراد طبیعی، گرایش به رشد فردی و اجتماعی و تمایلات مربوط به سازگارشدن فرد با محیط است.روان شناسی بالینی دارای ماهیت تشخیصی و مشخص کردن خصوصیات آسیب شناسی روانی و آشکار کردن مشکلات مربوط به سازگاری با محیط و تمایلات سازش نایافته محسوب میشود؛ اما وقتی روان شناسان مشاورهای ارتباط شان را با افرادی با مشکلات هیجای و عاطفی مزمن افزایش میدهند و زمانی که روان شناسان بالینی با امور حرفه ای و آموزشی و مسائل رشد شخصیت درگیر میشوند، این تمایز کم رنگتر میشود .(6)
4- مشاوره اغلب با واژههای آموزشی، پیشگیرانه، کوتاه مدت و در جهت حل مسأله تعریف میشود. در حالی که رواندرمانگری معمولاً با واژههای بازسازی کننده، تأکید بر مشکلات هیجانی درمانی و طولانی مدت توصیف میشود.
هـ)تمثيل سطوح مشاوره:
فرق مشاوره، راهنمايي و روان درماني را در مثال زير توجه كنيد:
1: راهنمايي: مانند اين است كه كسي تماس بگيرد به نمايندگي يا خدمات ماشين 206 و آدرس نمايندگي را بگيرد. و از نوع خدمات و مزايا و معايب و قيمت سؤال كند.
2: مشاوره: فردي به نمايندگي به مركز خدمات ماشين 206 رفته است تا با كارشناس درباره مشكلات دزد گير ماشينش صحبت كند و شيوه تعويض تسمه ها و يا بستن زنجير تاير را ياد بگيرد. و چه كند ماشينش مانند ماشين همكارش دچار روغن ريزي يا روغن سوزي نشود؟ دورههاي آموزش نظري و عملي رانندگي در آموزشگاه رانندگي شباهت زيادي به مشاوره دارد از اين جهت كه هم «شناخت» را تغيير ميدهد و هم با تمرين زير نظر مربي مهارت رفتاريِ رانندگي راياد ميدهد.
3: روان درماني و دارو درماني: مانند اين است كه ماشين در سانحهاي دچار مشكل شد يا موتورش به روغن سوزي افتاده است يا روغن ريزي دارد حالا براي تعمير به خدمات و نمايندگي تعمير آورده است.
و) اظهار نظرناسنجيده:
برخي مشاوران بدون اين كه تجربه مشاوره غيرحضوري(اينترنتي و تلفني) را داشته باشند بدون در نظر گرفتن مزايايش، آن را رد ميكنند. اين افراد ميگويند اصل در مشاوره حضوري بودنش است. بايد به اين افراد گفت رويكرد مشاوره تلفني رويكردي جهاني است و براساس تحقيقات علمي جلو ميرود. مشاوران علمي اينترنتي و تلفني پا را اندازه گليم خود دراز ميكنند و آنها هم بين سطوح مشاوره كه شامل راهنمايي، مشاوره و روان درماني فرق ميگذارند و با اين ديد كار ميكنند.
ز) خدمات مشاوره غيرحضوري: مشاور غيرحضوري (اينترنتي و تلفني) در سه بخش راهنمايي و مشاوره و روان درماني خدمات زيادي عرضه می کند در راهنمايي و مشاوره اين خدمات پررنگ تر است اما در روان درماني و دارو درماني اگر چه به دليل نداشتن مهارت كافي يا محدوديت هاي شرايط كاري و امكانات نمي تواند درمان كند ولي ميتواند فرد را براي استفاده از روان درماني و دارودرماني يا استمرار درمان تشويق كند. با تدابير سايكواجوكيشن( بينش افزايي روان شناختي) درك او و خانواده را نسبت به بيماري و عوارض دارويي ارتقا بخشد و شبهات ذهني و نگرانيهاي او و خانواده اش درباره مشكل و اختلال را بكاهد. و حتي كمك كند تا فرد بداند كه براي مشكلش از چه متخصصي كمك بگيرد. مثلا به فرد توضيح بدهد كه فرق متخصص اعصاب و روان( روانپزشك) با عصب شناس يا مغز و اعصاب و نوع كارشان را توضيح دهد و بگويد از كدام يك كمك بگيرد. بسياري از روانپزشكان اصلا وقت ندارد يا از روي سهلانگاري و نداشتن وجدان اخلاقي و كاري وقت نميگذارد تا درباره بيماري به طرف مقابل يا خانوادهاش و فرايند درمان توضيح دهند. مشاور تلفني با توضيحاتش كمك ميكند فرد با مشكلش آشنا شود و پيگير درمان يا دارو درماني شوند. بسيار از بيماران به علت باورهاي رائج غلط و ديدن برخي عوارض با چند روز دارو درماني درمان را متوقف ميكنند كه مشاور با رفع شبهات و بيان فوايد ادامه درمان او را مهيا براي پذيرش درمان ميكنند.[7]
--------------------------------------
...
1- بلد
2- آشنایی با اصول و فنون مشاوره، سید احمد راهنمایی، ص 48.
3- همان، ص 48.
4-روان شناسی مشاوره، ص 10.
5- آشنایی با اصول و فنون مشاوره، سید احمد راهنمایی، ص48.
6-روان شناسی مشاوره،ص 14. نیز رک: مباني و اصول راهنمايي و مشاوره، ص 45.
7- محمدحسين قديري، نرم افزار كتاب درماني،
ح) تحقيق و مشورت براي مشاوريابي:
روان شناسی، علمی است که شاخههای زیادی دارد و دانشمندان این علم سالهای زیادی در آن تحقیق و کار کردهاند. این گونه نیست که هرکسی بدون خواندن این رشته بتواند خدمات مشاوره ای داشته باشد. بنابراین برای ارتقا سلامت روان و درمان از افرادی که در این رشته تحصیل کردهاند کمک بگیرید از سوی دیگر در این امر به هر روانشناسی اعتماد نکنید همان گونه که به کار هر متخصص پزشک قلبی اعتماد نمیکنید، بنابراین تحقیق کنید تا روانشناس حاذق و ماهری را بیابید.
متأسفانه امروز در کشور افراد زیادی با کارهای غیرتخصصی سبب رشد بیماری افراد و ناراحتی خانوادههای آنها میشوند.این افراد غیرمتخصص بدون در نظر گرفتن پیامدهای سنگین کارشان و با در نظر گرفتن منافع زیاد شان، مانع استفاده از متخصصان واقعی میشوند و گاهی با تجویز قطع درمان واقعی سبب افزایش ضررهای مادی و روانی و جسمی میشوند. این افراد از نظر شرعی و حقوقی مدیون به بیمار هستند. بنابراین ما باید در زندگی خود دقیق باشیم. به هر مشاور، مركز، يا كسي كه ادعا ميكند مشاور است، ميتوان اعتماد كرد؟ همان گونه كه ما ماشينمان را براي تعمير نزد هر فردي كه تابلو تعمير نصب كرده نمي بريم، براي مشاوره از هركسي كه در فضاي واقعي يا سايبري نبايد كمك بگيريم وگرنه در صورتي كه مشكلمان بيشتر شود خودمان مقصر اصلي هستيم: مرد نادانى درد چشم سخت گرفت و به جاى پزشك نزد دامپزشك رفت.
دامپزشك همان دارويى را كه براى درد چشم حيوانات تجويز مىكرد به چشم او كشيد و او كور شد. او از دست دامپزشك شكايت كرد. دادگاه دو طرف دعوا را حاضر كرده و به محاكمه كشيد.
رأى نهايى دادگاه اين شد كه قاضى به دامپزشك گفت: برو هيچ تاوانى بر گردن تو نيست، اگر اين كور خر نبود براى درمان چشم خود نزد دامپزشك نمىآمد. هدف از اين حكايت آن است كه هر كس مهمى را به شخص ناآزموده و غير متخصص واگذارد، علاوه بر اين كه پشيمان خواهد شد، در نزد خردمندان به عنوان كم خرد و سبكسر خوانده خواهد شد.
تذكر: يكي از پيامدهاي وخيم و بسيار رائج مشاوره هاي غيرتخصصي وابستگي فرد به مشاور ناشي يا غيرمتخصص يا مشاور به فرد يا وابستگي متقابل است.
ط) نکات کاربردی
1- امروزه حتی تخصص ها هم تخصصی شده است به عنوان مثال ممکن است یک روان شناس بالینی بگوید من فقط در زمینه افسردگی کار میکنم دیگری بگوید در زمینه تحصیلی و....بنابراين خود مشاوران غيرحضوري هم در زمينه كاري خود تخصص ويژه دارند يعني ممكن است برخي در زمينه تربيت كودك و برخي در زمينه اختلالات يا ازدواج مشاوره تخصصي بدهند.
2- بسیاری از مشکلات شدید روانی باید زیر نظر روان پزشک (دارو درمانی) در درجه اول و بعد زیر نظر روان شناس بالینی (روان درمانی) درمان شود. اگر هر متخصصی تک روی کند و بیمار را از کمک دیگری محروم کند در حق بیمار خیانت کرده است. متأسفانه برخی از روان پزشکان وقت ندارند و ممکن است سالها فقط دارو تجویز کند و بیمار و خانواده هم با بیماری و شیوه های رویارویی آشنا نباشد. یا برعکس ممکن است روان شناسی بیمار شدید روانی را که نیاز به دارو درمانی دارد اسیر خود کند و درمان را به تأخیر اندازد و سبب رشد بیماری شود. بنابراین باید سراغ متخصصان متعهد و خداشناس برویم.تشخيص بيماري نياز به تخصص دارد و بهتر است در موارد حساس مشاوران تلفني از تشخيص گذاري صرف نظر كنند و اجازه دهند با مراجعه حضوري ابزارهاي باليني مانند مصاحبه با فرد و خانواده و همراهان، آزمون هاي باليني و مشكل شان تشخيص داده شود و درمان شوند. مشاوران تلفني بايد مراقب باشند كه نا خواسته سبب وابستگي بيماران به خود نشوند.
3- اگر کسی در کاری یا علمی یا مذهب تخصص داشت به معنی این نیست که در حیطه های دیگر هم ماهر است. به عنوان مثال اگر شما بیماری را نزد عالم دینی بردید و او به شما چند توصیه دینی کرد به معنی این نیست که شما نباید پیگیری های درمانی خود را کنار بگذارید بلکه باید در کنار درمان از دعا و توصیه های دینی کمک بگیرید.برخي از افراد كه مثلا وسواس شديد دارند به جاي رجوع به روان پزشك و روان شناس و توجه به احكام شرعي مخصوص به خود. به فلان سخنران مشهور تماس مي گيرند و. از او مي خواهند با سخن گفتن مشكل شان را رفع كنند
4- برخي ميگويند: همان كس كه درد ميدهد درمان هم ميدهد او اسم و ذكر خدا شفا است. ببينيم خدا چه ميگويد: در روايتي آمده يكي از انبيا الهي بيمار شد او به خدا گفت مي دانم كه درد و درمان در دست توست از پزشك و دارويي استفاده نمي كنم تا شفايم دهي. خطاب آمد كه من درمان را در اسبابم قرار دادم و تا از آنها استفاده نكني هرگز شفايت نمي دهم. اگر قرار بود بيماري خودمان را تنها با دعا درمان كنيم، امام حسن و امام حسين عليهماالسلام پزشك بر بالين پدرشان نمي بردند.بنابراين مشاوران مذهبي تلفني، بايد مراقب باشند كه اين باور غلط افراد را دامن نزنند و آن را اصلاح كنند. چون برخي بدون توجه به اين كه روند درمان چيست فقط اصرار دارند با ذكر و ورد و دعا مشكل خود را حل كنند.
5- از آن جا كه تمايل روان شناختي هر كسي كه در مشكل گير افتاده اين است كه به هرچيزي تمسك جويد تا نجات يابد ممكن است در دام افراد غير متخصص و يا ناشي بيفتيم. افراد زيادي بدون داشتن تخصص دانشگاهي وارد حوزه مشاوره غيرحضوري مي شوند. از مشاور تخصصش را بپرسيد اگر بدون تخصص مشاوره ميدهد فقط يك كلمه به بگوييد: خداحافظ. براي مشاوره غيرحضوري حتما از مراكز معتبر كمك بگيريد.
7- توجه داشته باشيد كه مشاوره غيرحضوري براي راهنمايي است و در آن روان درمانگري نمي توان كرد. روان درماني غيرحضوري در اختلالات شديدي چون افسردگي و وسواس مانند اين است كه خلباني بخواهد غيرحضوري به فردي كه نمي داند شرايطش را دارد يا نه پرواز با هواپيماي جنگي و مانور دادن را آموزش دهد. يا به طور غيرحضوري غريق نجاتي بخواهد تلفني فردي را كه در حال غرق شدن است نجات دهد. البته نمي توان گفت اصلاً به هيچ وجه روان درماني امكان ندارد بله احتمال صفر نيست و در موارد خاصي روان درماني هم اتفاق افتاده است، ولي عادتا اين كار امكان ندارد.
8- امروز در فضاي مجازي عده اي با يا بدون مجوز و مدرك تبليغات وسيعي براي ارائه مشاوره اينترنتي و تلفني ميكنند و در قبال آن «حق مشاوره» ميگيرند. در فضاي مجازي ما طرف مقابل را نمي بينيم و ادعاي سابقه علمي و موفقيت كاري يا اصلا صدق گفتارش را متوجه نمي شويم.
9. زنان به دلائل تفاوتهاي روان شناختي اي كه با مردان دارند مانند ميل به همكاري و رفاقت نه رقابت، تمايل به گفتگو كردن و سخن گفتن از مشكلات، هيجان و عاطفه محوري بيشتر به مشاورهاي حضوري و غيرحضوري روي مي آورند. همين ويژگيهاي روان شناتي زنان زمينه ساز اين است كه آنها در دام افراد ناشي و يا شيادان بيفتند.[2]
ي) كارايي مشاوره غيرحضوري:
برخي از بیماران رواني به مشاوران غيرحضوري (اينترنتي يا تلفني) اصرار مي كنند كه مشكلشان را كه بايد با روان درماني يا دارودرماني حل كنند با مشاوره غيرحضوري حل كنند و ميگويند من ترجيح ميدهم مشكلم را با مشاوره غيرحضوري
حل كنم و مايل به مراجعه حضوري نزد روان شناس( روان درماني) يا روان پزشك(دارو درماني) نيستيم. آنها خواهش ميكنند كه مشاور غيرحضوري اينترنتي يا تلفني به آنها كمك كند. گوششان بدهكار سخنان تخصصي مشاوران غيرحضوري هم نيست كه ميگويند شما بايد حتما با مراجعه حضوري مشكل را حل و يا كنترل كنيد. ماشين ادامه دهم. مشاور غيرمتخصص يا ناشي ممكن است تسليم اصرار اين افراد شوند و هم به خود و هم به بيمار با تلف كردن وقت، تشديد و عميق شدن بيماري و زياد شدن هزينه ضربه بزند. كار اين افراد مانند مسافري است كه با تاكسي تا لب ساحل رسيده است و به راننده توجه ندارد كه راننده مي گويد من ديگر نمي توانم مسير را ادامه دهم بايد ادامه مسير را با تلكابين يا كشتي برويد ولي مسافر اصرار كند كه من دوست دارم با تاكسي ادامه دهم. آيا راننده سليم العقلي مي پذيرد او را به مقصد برساند؟
ك) محدوديتهاي مشاوره غيرحضوري
برخي ميگويند عيب مشاوره غيرحضوري اين است كه در آن مثلاً روان درمانگري اتفاق نميافتد در حالي كه اين عيب نيست، حيطه كاري مشاوره غيرحضوري اين مرز را برايش كشيده است مثل اين است كه بگوييم عيب انبردست اين است كه كار چكش دست را نمي كند البته ممكن است گاهي با انبردست همان كار چكش را انجام دهيم مثل شكستن گردو، ولي اين موارد نادر است.
ل)امتيازات مشاوره غيرحضوري
برخي از امتيازات مشاوره هاي معتبر غيرحضوري عبارتند از:
- صرفه جويي در وقت و هزينه رفت و آمد،
- در دسترس بودن در همه شرايط جغرافيايي مانند روستا و...(روستاييان ، سربازان در مأموريت و...)،
- سريع تر شکسته شدن مقاومت و دفاعها و زودتر سراغ اصل مشكل رفتن نسبت به حضوري،
- كم شدن مقاومت و خجالت و...
- كمك به افرادي كه وضع مالي مناسب ندارند،
– كمك به افرادي كه شرايط مناسبي براي رجوع ندارد،
- مداخله در بحران و استفاده هاي اورژانسي و..
- بينش افزايي روان شناختي به بيمار و خانواده او(سايكواجوكيشن) توضيح درباره بيمار و راههاي كنار آمدن با بيمار براي اعضاي خانواده جايي كه اعضاي خانواده حاضر نمي شوند همراه بيمار به مشاوره بيايند.
- مصون بودن از برچسبهايي كه ديگران به افراد در مشاوره هاي حضوري ميزنند.
- انعطاف در زمان مشاوره گرفتن (شب و روز - آنلاين و آفلاين)
- آزاد بودن مراجع در معرفي كردن يا نكردن خود:برخي از دانشجويان يا كارمندان به دليل ترس از دست دادن كار يا شغل يا موقعيت خود از مشاوره هاي حضوري مراكز مربوط به خود اجتناب ميكنند.
- احساس امنيت بيشتر
- مفيد براي افرادي كه مشكل خاص دارند كه نمي توانند حضوري بروند معلولان، پيران، افراد كمرو،شخصيت هاي اجتنابي، زناني كه اذن خروج ندارند، افراد زنداني و..
- مفيد براي كودكان و زنان نيازمند به مشاوره كه به دليل مخالفت مرد خانه يا بدبيني او و.. نميتوانند از مشاوره حضوري استفاده كنند.[3]
....
1-محمدحسين قديري، مثل هاي روان(تمثيل هاي روان شناختي و تربيتي)، ص89.
2- محمدحسين قديري، نرم افزار كتاب درماني،
3- همان
منبع: انجمن گفتگوي ديني، بخش مشاوره، كارشناس حامي 1396/1/19