جمع بندی برهانی برای امتناع تسلسل

کارشناس بحث: استاد صدیق

[=microsoft sans serif]

باسلام
نقدی که بر استدلال بالائی ارائه شده درست نیست. زیرا
این استدلال، استدلالی از نوع قیاس خلف است.
در قیاس خلف، نقیض آنچه به دنبال اثباتش هستیم را فرض میگیریم و بر اساس آن مقدمه استدلال را پیش میبریم. در نهایت وقتی به تناقض رسیدیم، نتیجه میگیریم که آن مقدمه اولی باطل است پس نقیضش که مطلوب ماست صحیح بوده است.
در اینجا نیز مقدمه اول، مطلوب ما اثبات "باطل بودن تسلسل" است.
بنابراین، در مقدمه1، نقیض این مطلوب را فرض میگریم: تسلسل باطل نیست.
نتیجه اینکه تسلسل باطل نباشد آن است که ممکنات میتوانند بدون واجب الوجود محقق شوند.(یکی از پایه های اثبات نیازمندی ممکنات به واجب الوجود آن است که ممکنات که وجودشان از خودشان نیست، در نهایت باید منتهی به علتی بشوند که از جنس خودشان نیست بلکه واجب الوجود است وگرنه اگر این سیر علل ممکن تا اخر ادامه داشته باشد، مستلزم تسلسل است و هیچ موجود ممکنی محقق نخواهد شد)
بنابراین مقدمه دوم، نتیجه فرض خلف ماست.(نه اینکه مورد اعتقاد ما باشد)
بعلاوه، ممکنات در این مقدمه، واجب الوجود فرض نمیشود بلکه گفته میشود بدون تحقق واجب الوجود امکان تحقق دارند و بین این دو تفاوت وجود دارد.
در اینجا هنوز واجب الوجود اثبات نشده است بنابراین نمیتوان از آن، به عنوان مقدمه استفاده کرد.
بله لازمه اینکه ممکن بدون واجب محقق شود واجب الوجود بودن آن است.

[=microsoft sans serif]

اشکالی که بر مقدمه 5 گرفته شد نیز درست نیست.
زیرا:
اولا: بین 2 و 5، تناقضی در کار نیست. مقدمه 2 نتیجه فرض مقدمه 1 است و مقدمه 5 نتیجه یک اصل موضوعی(واجب الوجود بسیط است)
ثانیا: در مقدمه 2 گفته نشد که ممکنات، واجب الوجود هستند بلکه گفته شد در عین اینکه ممکن الوجود هستند میتوانند بدون واجب محقق شوند.(زیرا تسلسل محال نیست)
ثالثا: مقدمه 5 نتیجه ای است که از یک سو مبتنی بر فرایند فرض مقدمه 1 (محال نبودن تسلسل) است و سیر استدلال از نظر صورت صحیح است.
بنابراین مشکل اصلی این استدلال این است که برای کل ممکنات واقعیتی ورای خود افراد ممکن در نظر گرفته است.

باتوجه به این نکات، پیشنهاد ارائه شده نیز درست نیست.
زیرا این راهکار که:

باطل است زیرا:
گفته شد که مقدمه دوم مورد اعتقاد نیست بلکه نتیجه فرض باطل مقدمه اول در استدلال خلف است.

با این وجود دقت خوبی داشتید.
موفق باشید.

[=palatino linotype]پرسش: برخی برای بطلان تسلسل چنین استدلال کرده اند:
1-تسلسل باطل نیست (فرض خلف).
2-سلسله ممکنات بدون واجب امکان تحقق دارد (نتیجه از 1).
3-سلسله ممکنات را به عنوان یک کل در نظر می گیریم.
4-این کل یا واجب است یا ممکن یا ممتنع (حصر عقلی).
5-این کل نمی تواند واجب باشد،چون بسیط نیست (نتیجه از 4 و بسیط بودن واجب).
6-این کل نمی تواند ممتنع باشد،چون این خلاف فرض است (نتیجه از 4 و 2).
7-این کل باید ممکن باشد (نتیجه از 4 و 5 و 6).
8-این کل ممکن است،پس جزئی است از کل ممکنات (نتیجه از 3 و 7).
9-کل ممکنات،جزء کل ممکنات است (نتیجه از 8).
10-کل جزء خود شده است (نتیجه از 9).
11-مورد " 10 " تناقض است.پس فرض خلف باطل و حکم ثابت است.

آیا نقدهای زیر بر استدلال یاد شده صحیح است؟
از بند دوم چنین برداشت می شود که سلسله ممکنات، خودش واجب است. یعنی بدون نیاز به واجبی مستقل، امکان تحقق دارد و این تعریف همان واجب الوجود است.
طبق بند پنجم نتیجه ای متناقض با بند دوم گرفته شده است. یعنی مجموعه ممکنات که در ابتدا واجب فرض شده بود، در اینجا نمی تواند واجب باشد. در واقع در این بند فرض شده است که واجب نمی تواند بسیط باشد، در صورتی که در بند دوم خلاف این فرض در نظر گرفته شده است.

برای رفع این تناقض باید یا واجب را بسیط فرض کنیم و یا دارای اجزا:
اگر واجب بسیط باشد مقدمه دوم برهان نادرست و کل برهان معیوب خواهد بود.
اگر واجب بتواند دارای اجزا باشد، نتیجه گیری بند پنجم اشتباه خواهد بود.

پاسخ:
باسلام
نقدی که بر استدلال بالائی ارائه شده درست نیست. زیرا
این استدلال، استدلالی از نوع قیاس خلف است.
در قیاس خلف، نقیض آنچه به دنبال اثباتش هستیم را فرض میگیریم و بر اساس آن مقدمه استدلال را پیش میبریم. در نهایت وقتی به تناقض رسیدیم، نتیجه میگیریم که آن مقدمه اولی باطل است پس نقیضش که مطلوب ماست صحیح بوده است.
در اینجا نیز مقدمه اول، مطلوب ما اثبات "باطل بودن تسلسل" است.
بنابراین، در مقدمه1، نقیض این مطلوب را فرض میگریم: تسلسل باطل نیست.
نتیجه اینکه تسلسل باطل نباشد آن است که ممکنات میتوانند بدون واجب الوجود محقق شوند.(یکی از پایه های اثبات نیازمندی ممکنات به واجب الوجود آن است که ممکنات که وجودشان از خودشان نیست، در نهایت باید منتهی به علتی بشوند که از جنس خودشان نیست بلکه واجب الوجود است وگرنه اگر این سیر علل ممکن تا اخر ادامه داشته باشد، مستلزم تسلسل است و هیچ موجود ممکنی محقق نخواهد شد)
بنابراین مقدمه دوم، نتیجه فرض خلف ماست.(نه اینکه مورد اعتقاد ما باشد)

بعلاوه، ممکنات در این مقدمه، واجب الوجود فرض نمیشود بلکه گفته میشود بدون تحقق واجب الوجود امکان تحقق دارند و بین این دو تفاوت وجود دارد.
در اینجا هنوز واجب الوجود اثبات نشده است بنابراین نمیتوان از آن، به عنوان مقدمه استفاده کرد.
بله لازمه اینکه ممکن بدون واجب محقق شود واجب الوجود بودن آن است.

اشکالی که بر مقدمه 5 گرفته شد نیز درست نیست.
زیرا:
اولا: بین 2 و 5، تناقضی در کار نیست. مقدمه 2 نتیجه فرض مقدمه 1 است و مقدمه 5 نتیجه یک اصل موضوعی(واجب الوجود بسیط است)
ثانیا: در مقدمه 2 گفته نشد که ممکنات، واجب الوجود هستند بلکه گفته شد در عین اینکه ممکن الوجود هستند میتوانند بدون واجب محقق شوند.(زیرا تسلسل محال نیست)
ثالثا: مقدمه 5 نتیجه ای است که از یک سو مبتنی بر فرایند فرض مقدمه 1 (محال نبودن تسلسل) است و سیر استدلال از نظر صورت صحیح است.
بنابراین مشکل اصلی این استدلال این است که برای کل ممکنات واقعیتی ورای خود افراد ممکن در نظر گرفته است.

باتوجه به این نکات، پیشنهاد ارائه شده نیز درست نیست.

موفق باشید.