جمع بندی روح چیست؟ و عالم ارواح از نظر قرآن کجاست؟

تب‌های اولیه

17 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
روح چیست؟ و عالم ارواح از نظر قرآن کجاست؟

[=&amp]باسلام
آیا روح البته به آن شکل که ما آنرا می شناسیم و با آن عادت کرده ایم در قرآن وجود دارد. یا در قرآن گفته شده که ما از روح زنده ایم و وقتی بمیریم روح از بدن ما خارج می شود، یا وقتی روح از بدن ما خارج شد ما می میریم. آیا در قرآن از عالم ارواح صحبت شده است. یا در قرآن از بازگشت روح به بدن در روز رستاخیز صحبت شده است. ویا قرآن از ما نیز خواسته که به وجود روح ایمان داشته باشیم یا آنرا بشناسیم. [/]

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد میقات

[="Tahoma"]

حامد1;890959 نوشت:
آیا روح البته به آن شکل که ما آنرا می شناسیم و با آن عادت کرده ایم در قرآن وجود دارد.

با سلام و درود

«رُوح» بضمّ (ر)؛ اين كلمه در عرف به معناى روان و روح مقابل جسم، و جوهر مجرّد است؛ ولى در قرآن مجيد كه مجموعا بيست و يک بار آمده مراد از آن فرشته و غيره است، [نه روح در مقابل جسم].(قاموس قرآن، ج 3، ص 131)

در تفسیر المیزان آمده:
كلمه "روح" به طورى كه در لغت معرفى شده به معناى مبدأ حيات است كه جاندار به وسيله آن قادر بر احساس و حركت ارادى مى ‏شود.
كلمه "روح" در بسيارى از آيات مكى و مدنى تكرار شده، و در همه جا به اين معنايى كه در جانداران مى ‏يابيم و مبدأ حيات و منشا احساس و حركت ارادى است، نيامده است.(ترجمه تفسير الميزان، ج ‏13، ص 270)

بنابر این، روحِ در مقابل جسم که در عرف مورد توجه است، در قرآن نیامده است.

البته به روحی كه در كالبد انسان دميده شده، اشاره شده:

«ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فيهِ مِنْ رُوحِهِ‏ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَليلاً ما تَشْكُرُون‏»؛ سپس (اندام) او را موزون ساخت و از روح خويش در وى دميد؛ و براى شما گوش و چشم ها و دلها قرار داد؛ امّا كمتر شكر نعمت هاى او را بجا مى ‏آوريد!(سجده: 32/ 9)

[="Tahoma"]

حامد1;890959 نوشت:
یا در قرآن گفته شده که ما از روح زنده ایم و وقتی بمیریم روح از بدن ما خارج می شود،

در باره روحی که در کالبد انسان دمیده شده، آیات متعددی داریم، از جمله: «ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فيهِ مِنْ رُوحِهِ»(سجده: 32/ 9)

در باره مرگ نیز باید گفت در قرآن از قبض روح، به «توفّی» تعبیر شده است:

«الَّذينَ تَتَوَفَّاهُمُ‏ الْمَلائِكَةُ ظالِمي‏ أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى‏ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»؛ همانها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى ‏گيرند در حالى كه به خود ظلم كرده بودند! در اين موقع آنها تسليم مى‏ شوند (و بدروغ مى ‏گويند:) ما كار بدى انجام نمى ‏داديم! آرى، خداوند به آنچه انجام مى ‏داديد عالم است.(نحل: 16/ 28)

«الَّذينَ تَتَوَفَّاهُمُ‏ الْمَلائِكَةُ طَيِّبينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»؛ همانها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى‏ گيرند در حالى كه پاك و پاكيزه ‏اند؛ به آنها مى ‏گويند: «سلام بر شما! وارد بهشت شويد به خاطر اعمالى كه انجام مى ‏داديد!»(نحل: 16/ 32)

[="Tahoma"]

حامد1;890959 نوشت:
یا وقتی روح از بدن ما خارج شد ما می میریم.

بله در قرآن کریم به این که مرگ، یک حقیقت است و استثناء بردار نیست و نمی توان جلو آن را گرفت، اشاره شده است:

«كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ‏ ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُون‏»؛ هر انسانى مرگ را مى ‏چشد، سپس شما را بسوى ما باز مى ‏گردانند.(عنکبوت: 29/ 57)

«كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ‏ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ»؛ هر كسى مرگ را مى ‏چشد؛ و شما پاداش خود را بطور كامل در روز قيامت خواهيد گرفت‏.(آل عمران: 3/ 185)

«وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ‏ رُسُلُنا وَ هُمْ لا يُفَرِّطُونَ»؛ او بر بندگان خود تسلّط كامل دارد؛ و مراقبانى بر شما مى ‏گمارد؛ تا زمانى كه يكى از شما را مرگ فرا رسد؛ (در اين موقع،) فرستادگان ما جان او را مى ‏گيرند؛ و آنها (در نگاهدارى حساب عمر و اعمال بندگان،) كوتاهى نمى ‏كنند.(انعام: 6/ 61)

«أَيْنَما تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ‏ وَ لَوْ كُنْتُمْ في‏ بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ»؛ هر جا باشيد، مرگ شما را در مى ‏يابد؛ هر چند در برجهاى محكم باشيد!(نساء: 4/ 78)

«نَحْنُ قَدَّرْنا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ‏ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقين‏»؛ ما در ميان شما مرگ را مقدّر ساختيم؛ و هرگز كسى بر ما پيشى نمى ‏گيرد.(واقعه: 56/ 60)

«الَّذي خَلَقَ الْمَوْتَ‏ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزيزُ الْغَفُورُ»؛ آن كس كه مرگ و حيات را آفريد تا شما را بيازمايد كه كدام يك از شما بهتر عمل مى ‏كنيد، و او شكست ‏ناپذير و بخشنده است‏.(ملک: 67/ 2)

[="Tahoma"]

حامد1;890959 نوشت:
آیا در قرآن از عالم ارواح صحبت شده است

خیر؛ در قرآن از عالَمی به عنوان عالم ارواح، سخن گفته نشده است ولی به قبض روح و نگهداری ارواح، اشاره شده است:

«اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حينَ مَوْتِها وَ الَّتي‏ لَمْ تَمُتْ في‏ مَنامِها فَيُمْسِكُ الَّتي‏ قَضى‏ عَلَيْهَا الْمَوْتَ‏ وَ يُرْسِلُ الْأُخْرى‏ إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُون‏»؛ خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى ‏كند، و ارواحى را كه نمرده‏ اند نيز به هنگام خواب مى ‏گيرد؛ سپس ارواح كسانى كه فرمان مرگشان را صادر كرده نگه مى ‏دارد و ارواح ديگرى را (كه بايد زنده بمانند) باز مى ‏گرداند تا سرآمدى معيّن؛ در اين امر نشانه‏ هاى روشنى است براى كسانى كه انديشه مى ‏كنند.(زمر: 32/ 49)

«قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ‏ الَّذي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلى‏ رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ»؛ بگو: فرشته مرگ كه بر شما مأمور شده، (روح) شما را مى‏ گيرد؛ سپس شما را بسوى پروردگارتان باز مى‏ گردانند.(سجده: 32/ 11)

«قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ‏ الَّذي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلاقيكُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُون‏»؛ بگو: اين مرگى كه از آن فرار مى‏ كنيد سرانجام با شما ملاقات خواهد كرد؛ سپس به سوى كسى كه داناى پنهان و آشكار است بازگردانده مى ‏شويد؛ آن گاه شما را از آنچه انجام مى‏داديد خبر مى ‏دهد.(جمعه: 62/ Dirol

هم چنین در قرآن کریم بدون اشاره به چگونگی عالم ارواح و یا عالم برزخ، بطور سربسته اشاره شده که پس از این دنیا، ارواح، حیات دیگری دارند:

«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ‏ إِلى‏ يَوْمِ يُبْعَثُون‏»؛ و پشت سر آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته شوند.(مؤمنون: 23/ 100)

«وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ في‏ سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتٌ‏ بَلْ أَحْياءٌ وَ لكِنْ لا تَشْعُرُون‏»؛ و به كسانى كه در راه خدا كشته مى‏ شوند، مردگان نگوييد؛ بلكه [آنان‏] زندگانند، و ليكن (شما با درك حسى) متوجّه نمى ‏شويد.(بقره: 2/ 154)

«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُون‏»؛ (اى پيامبر) هرگز مپندار كسانى كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند، بلكه [آنان‏] زنده ‏اند، [و] در پيشگاه پروردگارشان روزى داده مى شوند.(آل عمران: 3/ 169)

[="Tahoma"]

حامد1;890959 نوشت:
یا در قرآن از بازگشت روح به بدن در روز رستاخیز صحبت شده است.

بله، در آیات متعدد به حیات مجدد انسان ها، اشاره شده است:

«كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ كُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْياكُمْ ثُمَّ يُميتُكُمْ‏ ثُمَّ يُحْييكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»؛ چگونه به خداوند كافر مى ‏شويد؟! در حالى كه شما مردگان (و اجسام بى ‏روحى) بوديد، و او شما را زنده كرد؛ سپس شما را مى ‏ميراند؛ و بار ديگر شما را زنده مى ‏كند؛ سپس به سوى او بازگردانده مى ‏شويد.(بقره: 2/ 28)

«إِنَّما يَسْتَجيبُ الَّذينَ يَسْمَعُونَ وَ الْمَوْتى‏ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ ثُمَّ إِلَيْهِ يُرْجَعُون‏»؛ تنها كسانى (دعوت تو را) مى ‏پذيرند كه گوش شنوا دارند؛ و [لى‏] مردگان را خدا (در قيامت) ايشان را بر خواهد انگيخت؛ سپس فقط به سوى او، باز گردانيده مى ‏شوند.(انعام: 6/ 36)

«قالَ فيها تَحْيَوْنَ وَ فيها تَمُوتُونَ‏ وَ مِنْها تُخْرَجُون‏»؛ [خدا] فرمود: در آن [زمين‏] زندگى مى ‏كنيد، و در آن مى ‏ميريد؛ و (در رستاخيز) از آن بيرون آورده مى‏ شويد.(اعراف: 7/ 25)

«وَ سَلامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَ يَوْمَ يَمُوتُ‏ وَ يَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا»؛ و سلام بر او باد، روزى كه تولّد يافت، و روزى كه مى ‏ميرد، و روزى كه زنده برانگيخته مى ‏شود.(مریم: 19/ 15)

«وَ هُوَ الَّذي أَحْياكُمْ ثُمَّ يُميتُكُمْ‏ ثُمَّ يُحْييكُمْ إِنَّ الْإِنْسانَ لَكَفُور»؛ و او كسى است كه شما را زنده كرد، سپس شما را مى ‏ميراند، سپس شما را (در رستاخيز) زنده مى ‏كند، مسلماً انسان بسيار ناسپاس است.(حج: 22/ 66)

«أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُون‏...قُلْ نَعَمْ وَ أَنْتُمْ داخِرُونَ‏...»؛ آيا هنگامى كه مُرديم و خاك و استخوان ‏هايى (پوسيده) شديم، آيا حتماً ما برانگيخته خواهيم شد؟! ... بگو: آرى، در حالى كه شما خوار هستيد. و آن فقط يك خروش است و ناگهان آنان (زنده مى ‏شوند و) نگاه مى كنند؛ و مى ‏گويند: اى واى بر ما، اين روز جزاست.(صافات: 37/ 16-20)

[="Tahoma"]

حامد1;890959 نوشت:
یا قرآن از ما نیز خواسته که به وجود روح ایمان داشته باشیم یا آنرا بشناسیم.

خیر، چنین آیه ای نداریم.

لازم به ذکر است که علم انسان نسبت به روح، اندک است:

«وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ‏ قُلِ الرُّوحُ‏ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَ ما أُوتيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَليلا»؛ و از تو درباره «روح» سؤال مى ‏كنند، بگو: «روح از فرمان پروردگار من است؛ و جز اندكى از دانش، به شما داده نشده است!» (اسراء: 17/ 85)

میقات;896794 نوشت:
«رُوح» بضمّ (ر)؛ اين كلمه در عرف به معناى روان و روح مقابل جسم، و جوهر مجرّد است؛ ولى در قرآن مجيد كه مجموعا بيست و يک بار آمده مراد از آن فرشته و غيره است، [نه روح در مقابل جسم].(قاموس قرآن، ج 3، ص

عرض سلام
در این صورت منظور از روح در آیه زیر چیست؟ مگر منظور روح انسان که از سنخ عالم امر یا مجرد است نمی باشد؟
وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ‏ قُلِ الرُّوحُ‏ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَ ما أُوتيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَليلا

میقات;896798 نوشت:
«كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ كُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْياكُمْ ثُمَّ يُميتُكُمْ‏ ثُمَّ يُحْييكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»؛ چگونه به خداوند كافر مى ‏شويد؟! در حالى كه شما مردگان (و اجسام بى ‏روحى) بوديد، و او شما را زنده كرد؛ سپس شما را مى ‏ميراند؛ و بار ديگر شما را زنده مى ‏كند؛ سپس به سوى او بازگردانده مى ‏شويد.(بقره: 2/ 28)

به نظر میاد در خود آیه فوق اثری از کلمه روح نیست.تا بر اساس آن بر بازگشت روح به بدن صحه بگذاریم.
این آیه فقط تصریح کرده امکان زنده شدن مردگان در قیامت وجود دارد.یعنی پاسخ به شبهه زنده شدن جسم انسان که مشرکان عصر پیامبر (ص) منکر بودند..

[="Tahoma"][="Navy"]

حامد1;890959 نوشت:
اسلام
آیا روح البته به آن شکل که ما آنرا می شناسیم و با آن عادت کرده ایم در قرآن وجود دارد. یا در قرآن گفته شده که ما از روح زنده ایم و وقتی بمیریم روح از بدن ما خارج می شود، یا وقتی روح از بدن ما خارج شد ما می میریم. آیا در قرآن از عالم ارواح صحبت شده است. یا در قرآن از بازگشت روح به بدن در روز رستاخیز صحبت شده است. ویا قرآن از ما نیز خواسته که به وجود روح ایمان داشته باشیم یا آنرا بشناسیم.

سلام
الروح ما راح من الزمان و المکان و الماده
روح یعنی وجودی که از زمان و مکان و ماده راحت است
یا مروِّح[/]

صمیمی;896844 نوشت:

عرض سلام
در این صورت منظور از روح در آیه زیر چیست؟ مگر منظور روح انسان که از سنخ عالم امر یا مجرد است نمی باشد؟
وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ‏ قُلِ الرُّوحُ‏ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَ ما أُوتيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَليلا

با سلام و درود

مراد از این روح در آیه «قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي‏» (اسراء/ 85) تفاسیر متعدد دارد، از جمله:

روحى كه مورد پرسش واقع شده و از پيامبر راجع به آن سؤال مى ‏كردند همان روحى است كه در موجود زنده مى ‏باشد.(تفسير جوامع الجامع، ج ‏2، ص 343)

ممكن است مراد از روح جبرئيل باشد؛ زیرا پیامبر (صلّى اللّه عليه و آله) پيوسته به مردم می فرمود كه روح القدس و روح الامين اين مطلب را از سوى خدا آورد. آن ها در مقابل گفته‏ اند: اين روح چيست درباره آن توضيحى بدهيد؟
شايد هم مراد از روح، وحى باشد و از آن حضرت خواسته‏ اند كه حقيقت وحى را بيان كند.
خداوند از پى ‏بردن به آن جواب يأس داده و فرموده: شما راهى به فهم آن نداريد آن از كار خداست. آيات قبل و بعد، این دو احتمال را می رسانند.(قاموس قرآن، ج 3، ص 137)

در روایات داریم که آن روح، از عالم ملكوت و از قدرت خداوند است و یک موجودی است که از ملائکه الهی (جبرئيل و ميكائيل) برتر و بالاتر است.(نورالثقلين، جلد 3، ص 215 و 216)

اين روايات با تفسير آيه راجع به روح انسانی، نه تنها مخالفتى ندارند، بلكه هماهنگ هستند، چرا كه روح آدمى مراتب و درجاتى دارد، آن مرتبه ‏اى از روح كه در پيامبران و امامان است مرتبه فوق العاده والايى است، كه از آثارش معصوم بودن از خطا و گناه و نيز آگاهى و علم فوق العاده است و مسلما چنين مرتبه‏ اى از روح از همه فرشتگان برتر خواهد بود حتى از جبرئيل و ميكائيل.(تفسير نمونه، ج ‏12، ص 253)

لازم به ذکر است، روح اقسامی دارد و هر کدام از فلاسفه یا عرفا و ... برای آن تقسیمی برشمرده اند، از جمله روح نباتی، روح حیوانی، روح انسانی، روح بخاری (همین روحی در عرف که آن را عامل زنده بودن انسان می داند)؛ که هر کدام از این ها تعریف خاص خود را دارند و همه هم مجردند و مادی نیستند.

نکته: پرداختن به این مطلب، منجر به خروج از موضوع تاپیک می شود لذا فقط به صورت اشاره ای عرض کردم تا روشن شود اختلاف مفسران و نظر قطعی ندادن، بی وجه نیست.

[="Tahoma"]

صمیمی;896847 نوشت:

به نظر میاد در خود آیه فوق اثری از کلمه روح نیست.تا بر اساس آن بر بازگشت روح به بدن صحه بگذاریم.
این آیه فقط تصریح کرده امکان زنده شدن مردگان در قیامت وجود دارد.یعنی پاسخ به شبهه زنده شدن جسم انسان که مشرکان عصر پیامبر (ص) منکر بودند..

بله، بدن (اعم از برزخی یا مثالی و ...) بدون روح که نمی شود، لذا وقتی می فرماید زنده می شوید، قطعا ناظر به بازگشت روح به بدن است.

میقات;897129 نوشت:
شايد هم مراد از روح، وحى باشد و از آن حضرت خواسته‏ اند كه حقيقت وحى را بيان كند.
خداوند از پى ‏بردن به آن جواب يأس داده و فرموده: شما راهى به فهم آن نداريد آن از كار خداست. آيات قبل و بعد، این دو احتمال را می رسانند.(قاموس قرآن، ج 3، ص 137)
عرض سلام
پس شاید بتوان گفت در قرآن از کلمه روح به آن معنی که مربوط به روح انسانها باشد استفاده نشده و بجای آن از کلمه نفس استفاده شده.کلمه نفس هم ناظر به این است که انسان برخلاف فرشتگان مقرب که تک بعدی ان , موجود دو بعدی است یعنی هم بعد جسمانی دارد و هم بعد روحانی.آیا همین طور است؟

صمیمی;897222 نوشت:
عرض سلام
پس شاید بتوان گفت در قرآن از کلمه روح به آن معنی که مربوط به روح انسانها باشد استفاده نشده و بجای آن از کلمه نفس استفاده شده.کلمه نفس هم ناظر به این است که انسان برخلاف فرشتگان مقرب که تک بعدی ان , موجود دو بعدی است یعنی هم بعد جسمانی دارد و هم بعد روحانی.آیا همین طور است؟


با سلام و درود

بله همان طور که فرمودید، در قرآن این روحی که مد نظر عرف است، ذکر نشده و تعبیر قرآنی «نفس» است؛ کما این که در باره مرگ و خروج روح از بدن و گرفته شده روح از بدن، همین تعبیر «نفس» به کار رفته است:

نقل قول:
«اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حينَ مَوْتِها»؛ خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى ‏كند.(زمر: 32/ 49)

خیلی ممنون

پرسش:
آیا روح در قرآن وجود دارد؟ آیا در قرآن از عالم ارواح، بازگشت روح به بدن در روز رستاخیز صحبت شده است؟

پاسخ:
«رُوح» بضمّ (ر)؛ در عرف به معناى روان و روح مقابل جسم، و جوهر مجرّد است؛ ولى در قرآن مجيد كه مجموعا بيست و يک بار آمده مراد از آن فرشته و غيره است، [نه روح در مقابل جسم].(1)
در تفسیر المیزان آمده: كلمه "روح" به طورى كه در لغت معرفى شده به معناى مبدأ حيات است كه جاندار به وسيله آن قادر بر احساس و حركت ارادى مى ‏شود.
كلمه "روح" در بسيارى از آيات مكى و مدنى تكرار شده، و در همه جا به اين معنايى كه در جانداران مى ‏يابيم و مبدأ حيات و منشا احساس و حركت ارادى است، نيامده است.(2)

بنابر این، روحِ در مقابل جسم که در عرف مورد توجه است، در قرآن نیامده است.
البته به روحی كه در كالبد انسان دميده شده، اشاره شده: «ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فيهِ مِنْ رُوحِهِ‏ وَ جَعَلَ لَكُمُ السَّمْعَ وَ الْأَبْصارَ وَ الْأَفْئِدَةَ قَليلاً ما تَشْكُرُون‏»؛ سپس (اندام) او را موزون ساخت و از روح خويش در وى دميد؛ و براى شما گوش و چشمها و دلها قرار داد؛ امّا كمتر شكر نعمت هاى او را بجا مى ‏آوريد!(3)

در پاسخ به این سؤال که آیا در قرآن گفته شده ما از روح زنده ایم و وقتی بمیریم روح از بدن ما خارج می شود؟ باید گفت در باره روحی که در کالبد انسان دمیده شده، آیات متعددی داریم، از جمله: «ثُمَّ سَوَّاهُ وَ نَفَخَ فيهِ مِنْ رُوحِهِ»(4)
در باره مرگ نیز باید گفت در قرآن از قبض روح، به «توفّی» تعبیر شده است:
«الَّذينَ تَتَوَفَّاهُمُ‏ الْمَلائِكَةُ ظالِمي‏ أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما كُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ بَلى‏ إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»؛ همانها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى ‏گيرند در حالى كه به خود ظلم كرده بودند! در اين موقع آنها تسليم مى‏ شوند (و بدروغ مى ‏گويند:) ما كار بدى انجام نمى ‏داديم! آرى، خداوند به آنچه انجام مى ‏داديد عالم است.(5)

«الَّذينَ تَتَوَفَّاهُمُ‏ الْمَلائِكَةُ طَيِّبينَ يَقُولُونَ سَلامٌ عَلَيْكُمْ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ»؛ همانها كه فرشتگان (مرگ) روحشان را مى‏ گيرند در حالى كه پاك و پاكيزه ‏اند؛ به آنها مى ‏گويند: «سلام بر شما! وارد بهشت شويد به خاطر اعمالى كه انجام مى ‏داديد!»(6)
هم چنین راجع به خروج روح و جدا شدن آن از بدن و به دنبال آن، مرگ انسان، باید گفت بله در قرآن کریم به این که مرگ، یک حقیقت است و استثناء بردار نیست و نمی توان جلو آن را گرفت، اشاره شده است:
«كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ‏ ثُمَّ إِلَيْنا تُرْجَعُون‏»؛ هر انسانى مرگ را مى ‏چشد، سپس شما را بسوى ما باز مى ‏گردانند.(7)
«كُلُّ نَفْسٍ ذائِقَةُ الْمَوْتِ وَ إِنَّما تُوَفَّوْنَ‏ أُجُورَكُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ»؛ هر كسى مرگ را مى ‏چشد؛ و شما پاداش خود را بطور كامل در روز قيامت خواهيد گرفت‏.(8)
«وَ هُوَ الْقاهِرُ فَوْقَ عِبادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذا جاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ‏ رُسُلُنا وَ هُمْ لا يُفَرِّطُونَ»؛ او بر بندگان خود تسلّط كامل دارد؛ و مراقبانى بر شما مى ‏گمارد؛ تا زمانى كه يكى از شما را مرگ فرا رسد؛ (در اين موقع،) فرستادگان ما جان او را مى ‏گيرند؛ و آنها (در نگاهدارى حساب عمر و اعمال بندگان،) كوتاهى نمى ‏كنند.(9)

«أَيْنَما تَكُونُوا يُدْرِكْكُمُ الْمَوْتُ‏ وَ لَوْ كُنْتُمْ في‏ بُرُوجٍ مُشَيَّدَةٍ»؛ هر جا باشيد، مرگ شما را در مى ‏يابد؛ هر چند در برجهاى محكم باشيد!(10)
«نَحْنُ قَدَّرْنا بَيْنَكُمُ الْمَوْتَ‏ وَ ما نَحْنُ بِمَسْبُوقين‏»؛ ما در ميان شما مرگ را مقدّر ساختيم؛ و هرگز كسى بر ما پيشى نمى ‏گيرد.(11)
«الَّذي خَلَقَ الْمَوْتَ‏ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلاً وَ هُوَ الْعَزيزُ الْغَفُورُ»؛ آن كس كه مرگ و حيات را آفريد تا شما را بيازمايد كه كدام يك از شما بهتر عمل مى ‏كنيد، و او شكست ‏ناپذير و بخشنده است‏.(12)
در پاسخ به این سؤال که آیا در قرآن از عالم ارواح صحبت شده؟ باید گفت خیر؛ در قرآن از عالَمی به عنوان عالم ارواح، سخن گفته نشده است ولی به قبض روح و نگهداری ارواح، اشاره شده است:
«اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حينَ مَوْتِها وَ الَّتي‏ لَمْ تَمُتْ في‏ مَنامِها فَيُمْسِكُ الَّتي‏ قَضى‏ عَلَيْهَا الْمَوْتَ‏ وَ يُرْسِلُ الْأُخْرى‏ إِلى‏ أَجَلٍ مُسَمًّى إِنَّ في‏ ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُون‏»؛ خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى ‏كند، و ارواحى را كه نمرده‏ اند نيز به هنگام خواب مى ‏گيرد؛ سپس ارواح كسانى كه فرمان مرگشان را صادر كرده نگه مى ‏دارد و ارواح ديگرى را (كه بايد زنده بمانند) باز مى ‏گرداند تا سرآمدى معيّن؛ در اين امر نشانه‏ هاى روشنى است براى كسانى كه انديشه مى ‏كنند.(13)
«قُلْ يَتَوَفَّاكُمْ مَلَكُ الْمَوْتِ‏ الَّذي وُكِّلَ بِكُمْ ثُمَّ إِلى‏ رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ»؛ بگو: فرشته مرگ كه بر شما مأمور شده، (روح) شما را مى‏ گيرد؛ سپس شما را بسوى پروردگارتان باز مى‏ گردانند.(14)

«قُلْ إِنَّ الْمَوْتَ‏ الَّذي تَفِرُّونَ مِنْهُ فَإِنَّهُ مُلاقيكُمْ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلى‏ عالِمِ الْغَيْبِ وَ الشَّهادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِما كُنْتُمْ تَعْمَلُون‏»؛ بگو: اين مرگى كه از آن فرار مى‏ كنيد سرانجام با شما ملاقات خواهد كرد؛ سپس به سوى كسى كه داناى پنهان و آشكار است بازگردانده مى ‏شويد؛ آن گاه شما را از آنچه انجام مى‏داديد خبر مى ‏دهد.(15)
هم چنین در قرآن کریم بدون اشاره به چگونگی عالم ارواح و یا عالم برزخ، بطور سربسته اشاره شده که پس از این دنیا، ارواح، حیات دیگری دارند:
«وَ مِنْ وَرائِهِمْ بَرْزَخٌ‏ إِلى‏ يَوْمِ يُبْعَثُون‏»؛ و پشت سر آنان برزخى است تا روزى كه برانگيخته شوند.(16)
«وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ في‏ سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتٌ‏ بَلْ أَحْياءٌ وَ لكِنْ لا تَشْعُرُون‏»؛ و به كسانى كه در راه خدا كشته مى‏ شوند، مردگان نگوييد؛ بلكه [آنان‏] زندگانند، و ليكن (شما با درك حسى) متوجّه نمى ‏شويد.(17)
«وَ لا تَحْسَبَنَّ الَّذينَ قُتِلُوا في‏ سَبيلِ اللَّهِ أَمْواتاً بَلْ أَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُون‏»؛ (اى پيامبر) هرگز مپندار كسانى كه در راه خدا كشته شدند، مردگانند، بلكه [آنان‏] زنده ‏اند، [و] در پيشگاه پروردگارشان روزى داده مى شوند.(18)

در پاسخ به این سؤال که آیا در قرآن از بازگشت روح به بدن در روز رستاخیز صحبت شده؟ باید گفت بله، در آیات متعدد به حیات مجدد انسان ها، اشاره شده است:
«كَيْفَ تَكْفُرُونَ بِاللَّهِ وَ كُنْتُمْ أَمْواتاً فَأَحْياكُمْ ثُمَّ يُميتُكُمْ‏ ثُمَّ يُحْييكُمْ ثُمَّ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ»؛ چگونه به خداوند كافر مى ‏شويد؟! در حالى كه شما مردگان (و اجسام بى ‏روحى) بوديد، و او شما را زنده كرد؛ سپس شما را مى ‏ميراند؛ و بار ديگر شما را زنده مى ‏كند؛ سپس به سوى او بازگردانده مى ‏شويد.(19)
«إِنَّما يَسْتَجيبُ الَّذينَ يَسْمَعُونَ وَ الْمَوْتى‏ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ ثُمَّ إِلَيْهِ يُرْجَعُون‏»؛ تنها كسانى (دعوت تو را) مى ‏پذيرند كه گوش شنوا دارند؛ و [لى‏] مردگان را خدا (در قيامت) ايشان را بر خواهد انگيخت؛ سپس فقط به سوى او، باز گردانيده مى ‏شوند.(20)
«قالَ فيها تَحْيَوْنَ وَ فيها تَمُوتُونَ‏ وَ مِنْها تُخْرَجُون‏»؛ [خدا] فرمود: در آن [زمين‏] زندگى مى ‏كنيد، و در آن مى ‏ميريد؛ و (در رستاخيز) از آن بيرون آورده مى‏ شويد.(21)

«وَ سَلامٌ عَلَيْهِ يَوْمَ وُلِدَ وَ يَوْمَ يَمُوتُ‏ وَ يَوْمَ يُبْعَثُ حَيًّا»؛ و سلام بر او باد، روزى كه تولّد يافت، و روزى كه مى ‏ميرد، و روزى كه زنده برانگيخته مى ‏شود.(22)
«وَ هُوَ الَّذي أَحْياكُمْ ثُمَّ يُميتُكُمْ‏ ثُمَّ يُحْييكُمْ إِنَّ الْإِنْسانَ لَكَفُور»؛ و او كسى است كه شما را زنده كرد، سپس شما را مى ‏ميراند، سپس شما را (در رستاخيز) زنده مى ‏كند، مسلماً انسان بسيار ناسپاس است.(23)
«أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُون‏...قُلْ نَعَمْ وَ أَنْتُمْ داخِرُونَ‏...»؛ آيا هنگامى كه مُرديم و خاك و استخوان ‏هايى (پوسيده) شديم، آيا حتماً ما برانگيخته خواهيم شد؟! ... بگو: آرى، در حالى كه شما خوار هستيد. و آن فقط يك خروش است و ناگهان آنان (زنده مى ‏شوند و) نگاه مى كنند؛ و مى ‏گويند: اى واى بر ما، اين روز جزاست.(24)
در پاسخ به این سؤال که آیا قرآن از ما خواسته که به وجود روح ایمان داشته باشیم یا آن را بشناسیم؟ باید گفت خیر، چنین آیه ای نداریم.

لازم به ذکر است که علم انسان نسبت به روح، اندک است: «وَ يَسْئَلُونَكَ عَنِ الرُّوحِ‏ قُلِ الرُّوحُ‏ مِنْ أَمْرِ رَبِّي وَ ما أُوتيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاَّ قَليلا»؛ و از تو درباره «روح» سؤال مى ‏كنند، بگو: «روح از فرمان پروردگار من است؛ و جز اندكى از دانش، به شما داده نشده است!»(25)
در تفسیر این آیه و این که مراد از روح در این جا چیست؟ باید گفت مراد از این روح در آیه «قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّي‏» تفاسیر متعدد دارد، از جمله:
روحى كه مورد پرسش واقع شده و از پيامبر راجع به آن سؤال مى ‏كردند همان روحى است كه در موجود زنده مى ‏باشد.(26)
ممكن است مراد از روح جبرئيل باشد؛ زیرا پیامبر (صلّى اللّه عليه و آله) پيوسته به مردم می فرمود كه روح القدس و روح الامين اين مطلب را از سوى خدا آورد. آن ها در مقابل گفته‏ اند: اين روح چيست درباره آن توضيحى بدهيد؟
شايد هم مراد از روح، وحى باشد و از آن حضرت خواسته‏ اند كه حقيقت وحى را بيان كند. خداوند از پى ‏بردن به آن جواب يأس داده است.
آيه در جواب فرموده: شما راهى به فهم آن نداريد آن از كار خداست. آيات قبل و بعد، این دو احتمال را می رسانند.(27)
در روایات داریم که آن روح، از عالم ملكوت و از قدرت خداوند است و یک موجودی است که از ملائکه الهی (جبرئيل و ميكائيل) برتر و بالاتر است.(28)

اين روايات با تفسير آيه راجع به روح انسانی، نه تنها مخالفتى ندارند، بلكه هماهنگ هستند، چرا كه روح آدمى مراتب و درجاتى دارد، آن مرتبه ‏اى از روح كه در پيامبران و امامان است مرتبه فوق العاده والايى است، كه از آثارش معصوم بودن از خطا و گناه و نيز آگاهى و علم فوق العاده است و مسلما چنين مرتبه‏ اى از روح از همه فرشتگان برتر خواهد بود حتى از جبرئيل و ميكائيل.(29)
لازم به ذکر است، روح اقسامی دارد و هر کدام از فلاسفه یا عرفا و ... برای آن تقسیمی برشمرده اند، از جمله روح نباتی، روح حیوانی، روح انسانی، روح بخاری (همین روحی در عرف که آن را عامل زنده بودن انسان می داند)؛ که هر کدام از این ها تعریف خاص خود را دارند و همه هم مجردند و مادی نیستند.
نکته:
در قرآن کریم این روحی که مد نظر عرف است، ذکر نشده و تعبیر قرآنی «نفس» است؛ کما این که در باره مرگ و خروج روح از بدن و گرفته شدن روح از بدن، همین تعبیر «نفس» به کار رفته است: «اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنْفُسَ حينَ مَوْتِها»؛ خداوند ارواح را به هنگام مرگ قبض مى ‏كند.(30)

_________
(1) قرشی، قاموس قرآن، ج 3، ص 131.
(2) طباطبایی، تفسير الميزان، ترجمه موسوی همدانی، ج ‏13، ص 270.
(3) سجده: 32/ 9.
(4) سجده: 32/ 9.
(5) نحل: 16/ 28.
(6) نحل: 16/ 32.
(7) عنکبوت: 29/ 57.
(8) آل عمران: 3/ 185.
(9) انعام: 6/ 61.
(10) نساء: 4/ 78.
(11) واقعه: 56/ 60.
(12) ملک: 67/ 2.
(13) زمر: 32/ 49.
(14) سجده: 32/ 11.
(15) جمعه: 62/ 8.
(16) مؤمنون: 23/ 100.
(17) بقره: 2/ 154.
(18) آل عمران: 3/ 169.
(19) بقره: 2/ 28.
(20) انعام: 6/ 36.
(21) اعراف: 7/ 25.
(22) مریم: 19/ 15.
(23) حج: 22/ 66.
(24) صافات: 37/ 16-20.
(25) اسراء: 17/ 85.
(26) طبرسی، تفسير جوامع الجامع، ج ‏2، ص 343.
(27) قرشی، قاموس قرآن، ج 3، ص 137.
(28) حویزی، نورالثقلين، جلد 3، ص 215 و 216.
(29) مکارم شیرازی و همکاران، تفسير نمونه، ج ‏12، ص 253.
(30) زمر: 32/ 49.

موضوع قفل شده است