جمع بندی بررسی سند و متن روایات مربوط به اسماعیل صادق الوعد

تب‌های اولیه

3 پستها / 0 جدید
آخرین ارسال
بررسی سند و متن روایات مربوط به اسماعیل صادق الوعد


با عرض و خسته نباشید خدمت شما.
سوالی داشتم در رابطه با آیه 54 سوره مریم، که آیا مراد از اسماعیل صادق الوعد گفته شده در این آیه اسماعیل بن ابراهیم است یا اسماعیل بن حزقیل (از انبیاء بنی اسرائیل)؟
روایات(چندیدن روایت در منابع فریقین) می گویند که مراد اسماعیل بن ابراهیم است اما اکثر قریب به اتفاق مفسران معتقدند که مراد اسماعیل بن ابراهیم است. این تناقض چگونه قابل رفع می باشد و آیا سند روایات وارده در این زمینه صحیح اند یا خیر؟
از طرفی یک روایت نیز در منابع اهل سنت وجود دارد که می گوید مراد اسماعیل بن ابراهیم است: در روایتی سیوطی به نقل از حاکم از طریق سمره از کعب ذیل آیه شریفه نقل می کند که مراد از اسماعیل اسماعیل بن ابراهیم است که به صادق الوعد نامیده شده است.الدر المنثور فى تفسير المأثور، ج‏4، ص273.

ممنون می شوم اگر پاسخ مستدلی ارائه فرمائید چراکه این موضوع مربوط به تحقیق این بنده در این زمینه می باشد و خواستم نظر شما رو در این زمینه بدانم.

با نام و یاد دوست





کارشناس بحث: استاد پیام

[=&quot]
[=&quot]پیرامون اسماعیل (ع) ذیل آیه شریفه «و اذکر فی الکتب إسمعیل إنه کان صادق الوعد و کان رسولا نبیا* و کان یأمر أهله بالصلوة و الزکوة و کان عند ربه مرضیا؛ در این کتاب اسماعیل را یاد کن وی درست وعده، و فرستاده ای پیامبر بود و کسان خود را به نماز خواندن و زکات دادن وادار می کرد و نزد پروردگار خویش ‍ پسندیده بود.» (مریم/ 54- 55)اختلاف شده، که آیا قرآن کریم سخن از یک اسماعیل به میان آورده، که فرزند ابراهیم خلیل (ع) است؟ یا علاوه بر وی از اسماعیل فرزند حزقیل نبی (ع) نیز سخن گفته است؟ از این رو دو دیدگاه ابراز شده است:[=&quot]
[=&quot]
[=&quot]1 - در هر جای قرآن که نام اسماعیل (ع) آمده است مقصود فرزند ابراهیم (ع) است.[=&quot]
[=&quot]2 - مقصود از اسماعیل «صادق الوعد» در آیه فوق و آیه بعدش فرزند حزقیل نبی (ع) است که از انبیاء بنی اسرائیل محسوب می شوند اما در بقیه موارد ذکر نام اسماعیل بر فرزند ابراهیم (ع) دلالت دارد، و تنها در همین آیه از فرزند حزقیل سخن گفته است.[=&quot]
[=&quot]مرحوم طبرسی در مجمع البیان می فرماید «مقصود از اسماعیل صادق الوعد فرزند ابراهیم (ع) است که از ویژگی هایش این بود که وقتی به چیزی وعده می داد به آن وفا می کرد و هرگز از آن تخلف نمی ورزید چنان که از ابن عباس نقل می کنند که حضرت اسماعیل به شخصی وعده داد که در مکانی منتظرش بماند تا بیاید، آن شخص فراموش کرد قرارش را اما اسماعیل بنابر قولی سه روز و بنابر قولی یک سال آنجا ماند تا آن مرد بیاید، از این رو به صادق الوعد شهرت یافت. و نیز گفته شده مقصود از اسماعیل صادق الوعد فرزند حزقیل نبی است که قومش پوست سر و صورت او را کندند، و خداوند او را مخیر کرد بین تقاضای عذاب برای قوم یا عفو آنها، لکن وی تقاضای عذاب برای قومش نکرد بلکه راضی به رضای خدا شد و کار آنها را به خدا واگذار نمود و راضی به رضای خدا شد.»مجمع البیان- جلد ‏6 صفحه 518 .[=&quot]
[=&quot]علامه طباطبایی در المیزان می فرماید: «مفسرین در اینکه "اسماعیل صادق الوعد" کیست؟ اختلاف کرده اند، لکن بیشتر آنها گفته اند او فرزند ابراهیم خلیل (ع) است. اما بعضی دیگر گفته اند: اسماعیل صادق الوعد فرزند حزقیل نبی و یکی از انبیای بنی اسرائیل بوده است زیرا اسم او در کنار نام اسحاق و یعقوب ذکر نشده است، در مقابل این دلیل گفته شده اینکه نام اسماعیل در اینجا در کنار نام اسحاق و یعقوب نیامده برای این بوده است که نسبت به خصوص او عنایتی وجود داشته از این رو بدون نام آنها ذکر شده است.» علامه این دلیل را صحیح نمی داند و می فرماید «اگر این حرف درست باشد جا داشت که نام وی بعد از نام ابراهیم و قبل از داستان موسی ذکر می شد و حال آنکه بعد از داستان موسی ذکر شده.» علامه سپس چنین ادامه می دهد که داستان اسماعیل بن حزقیل جز در این دو آیه (مریم/ 54- 55) (که در آن شک و تردید کرده اند) در جای دیگری از قرآن نیامده، البته ذیل آیه مذکور روایاتی نقل شده که مقصود از اسماعیل فرزند حزقیل است نه فرزند ابراهیم خلیل (ع).ترجمه المیزان- جلد ‏14 صفحه 85 – 87[=&quot]
[=&quot]آیه الله مکارم در تفسیر نمونه می فرماید: «در این آیه شریفه و آیه بعد از آن پنج صفت از صفات برجسته اسماعیل بزرگترین فرزند ابراهیم (ع) به میان آمده است و یاد ابراهیم را با یاد فرزندش اسماعیل، و برنامه هایش را با برنامه های او تکمیل می کند که می تواند برای همگان این ویژگی ها و این شخصیت الگو باشد.»تفسیر نمونه- جلد ‏3 صفحه 95[=&quot]

[=&quot]
[=&quot]بسیاری از مفسران و به ویژه مفسران اهل سنت و مورخان آن ها معتقدند که وی همان اسماعیل فرزند ابراهیم است و مسعودی نیز همین را نقل کرده اما در چند روایت از روایات شیعه، او را پیغمبر دیگری دانسته و فرموده اند که او اسماعیل بن حزقیل بوده است.[=&quot]
[=&quot]
[=&quot]شاید بعنوان استدلال در انتخاب یک قول بتوان سخن مؤلف قاموس قرآن را ملاک قرار داد که می فرماید: «اسماعیل نام دو نفر از پیامبران است، اسماعیل پسر ابراهیم خلیل (ع)، و اسماعیل پسر حزقیل که از انبیاء بنی اسرائیل بوده است. اما بعضی اسماعیل را یک نفر دانسته اند که همان فرزند ابراهیم (ع) است و معتقدند اسماعیل صادق الوعد در آیه 54 مریم همان اسماعیل فرزند ابراهیم (ع) است و متصف شدنش به صادق الوعد احتمالا بدین جهت است که او به پدرش در ماجرای ذبح قول داد که بر مأموریت ذبح صبر نماید و به وعده اش عمل کرد تا پای جان.» مؤلف قاموس سپس می فرماید: «اما با استمداد از آیات قرآن خواهیم دید که اسماعیل نام دو پیامبر است زیرا اسماعیل فرزند ابراهیم معمولا نامش در کنار نام ابراهیم و اسحاق و یعقوب آمده مانند آیات: 125، 127، 133، 136، 140 سوره بقره و 84 آل عمران و 163 نساء و 39 ابراهیم. اما اسماعیل صادق الوعد نه تنها در کنار ابراهیم و اسحاق و یعقوب ذکر نشده بلکه در ردیف انبیاء بنی اسرائیل آمده است مانند آیه 86 انعام و 85 انبیاء و 48 ص و 54 مریم، پس این نحوه ذکر نام از اسماعیل مؤید دو شخص است نه یک نام. به علاوه در جایی از قرآن اسماعیل را فرزند ابراهیم و یعقوب خوانده در حالی که اسماعیل فرزند ابراهیم عموی یعقوب است پس باید اسماعیل دیگری باشد که فرزند یعقوب باشد. علاوه بر سیاق آیات در تفسیر برهان ذیل آیه "انه کان صادق الوعد" هشت روایت ذکر کرده است که اسماعیل صادق الوعد به غیر از اسماعیل فرزند ابراهیم است.»[=&quot]
[=&quot]در ادامه قاموس می گوید راجع به اسماعیل پسر ابراهیم خلیل (ع) در قرآن کریم آیاتی (بقره/ 136، آل عمران/ 84، نساء/ 163) دال بر پیامبر بودن اوست و آیاتی (بقره/ 127) شرکت او با ابراهیم (ع) در بنای کعبه را ذکر می نماید و آیاتی (صافات/ 102- 108) که مسئله قربانی شدن او را بیان می فرماید اما در مورد اسماعیل صادق الوعد سه مرتبه نامش همراه با ادریس و یسع ذکر شده و نیز در سوره مریم 54 و 55. و نیز از آیه 55 استفاده می شود که وی تنها بر خانواده خود مبعوث شده است، و بنابر نظر دیگری او بر قوم خود مبعوث شده است.

موضوع قفل شده است