شیعه در حج
تب‌های اولیه
با سلام و عرض ادب خدمت همه کاربران گرامی
و با تبریک عید قربان عید گذشتن از غیر خدا در راه خدا
امسال عید قربان ماه ذیحجه، روز عرفه و عید قربان روزهای غریبی برای شیعیان جهان مخصوصا مردم مسلمان ایران اسلامی بود. تسلط خائنان حرم امن الهی و مانعان از مسجد الحرام بر امور حرمین شریفین مانع حضور ایرانی ها در حج امسال شد روزگاری که جاهلیت دوباره رخ نموده و ابو جهل ها و ابوسفیان ها بر خانه خدا مسلط شده و راه بر حاجیان واقعی بسته و آنها را از انجام حج ابراهیمی باز می دارند کسانی که به نام خادم الحرمین خدمت به شیطان کرده و آتش جنگ در دل مسلمانان می افروزند کسانی که با سوء مدیریت جان مسلمانان را بازیچه دست خود کرده و با تدبیرات مبتدیانه بادیه نشینی خود می خواهند امورات یک ملیارد مسلمان را اداره کنند کسانی که نه از اسلام بویی برده اند و نه از مردم سالاری نوایی شنیده اند که چه خوب گفت آن نماینده زن عراقی که : ای ملک سلمان تو می خواهی به ما درس دموکراسی و انتخابات بدهی در حالی که آخرین باری که شما دموکراسی و انتخابات داشته اید مربوط به انتخاب یک نفر از هر قبیله برای کشتن پیامبر در شب هجرت(لیلة المبیت) پیامبر بود!
اما ایران اسلامی در این سالهای انقلاب خوب فرا گرفته که با هر تحریمی مقابله کند و از هر تهدیدی فرصت ها بسازد حال که این شجره ملعونه این فرصت طلایی را از ایرانی ها گرفته که نتوانند در حج ابراهیمی شرکت کنند باید دید فرصت های این تهدید کدام اند تا از آن به نحو احسن استفاده کنیم که خدا فرموده است:
ما ننسخ من آية او ننسها ناءت بخير منها او مثلها
و شاعر این مضومن را چه زیبا سرود:
ز رَحمَت گُشاید درِ دیگری
و چه خوب آن را تقریر کرد:
بر مَرد دَری نبست تا دَه نگشاد
ما را ، بَدَلِ خاربُنی ، سَروی داد
بَرداشت چراغَکیّ و شَمعی بنهاد
داشتم به این فکر می کردم حال که این خیر(زیارت خانه خدا و حج ابراهیمی) برای مدتی از ما سلب شده است در حد خود چه فرصتی را می توانیم به وجود آوریم به عبارت دیگر ما با این وسع کم اجرائی و عملیاتی مان چه می توانیم بکنیم؟
این سوال مدتی همراه من بود تا این که به این نتیجه رسیدم که یکی از این کارها این است که بیاییم به شبهاتی که در حج حاجیان ما گرفتار بودند و پیش آمده که دوستان همین سایت هم بعضا با آن مواجه شده اند که در عربستان اشکالاتی به ما به عنوان شیعه می گیرند و دیده شده که برخی با ذهنی صاف و با صفا وارد عربستان شده اند و با ذهن پر شبهه بر گشته اند.
این سالها که ما از سفر به حج ممنوع شده ایم( که امید وارم که طولانی هم نباشد) فرصت مناسبی است که اولا خودمان از مبانی و اعتقادات مذهبی مان اطلاع دقیق تری پیدا کنیم و ثانیا شبهات و جواب های آن را بهتر بشناسیم و ثالثا به دیگران این عقیده های تحقیقی خود را بیاموزیم. تا در سالهای پیش رو با دستی پرتر و ذهنی قوی تر وارد این عرصه شویم (البته فرصت های دیگری هم مد نظرم هست که انشا الله در ادامه عرض خواهم کرد)(هذا بضائتنا مضجاة )
وهابیت شبهات زیادی را نسبت به معتقدات شیعه مطرح کرده است ما در این جا نمی خواهیم به همه آنها بپردازیم چرا که خیلی از این شبهات در همین سایت و جاهای دیگر پاسخ های مفصلی داده شده است بلکه می خواهیم با تجربه دوستانی که یا خود به حج و عمره مشرف شده اند و یا از اطرافیانی که به این سفر رفته اند مطالبی در این باره شنیده اند بحث را به پیش ببریم و با مشارکت خود دوستان این بحث را سامان دهیم.
قابل توجه دوستان این که این بحث ها بیشتر مربوط به تجربیات دوستان است و بیشتر به مواردی می پردازیم که بیشترین مورد را در بین حاجیان داشته است به عنوان مثال ایرادی که به ما می گیرند این است که چرا برخی از نماز های شیعیان فوت می شود ( در آینده توضیح خواهم داد که اهل سنت نماز برای نماز ظهر و مغرب زمان محدویدی را قائل است و به اندازه شیعیان قائل به توسعه وقت این دو نماز نیست پس هر گاه که می بینند شیعیان در اول مغرب نماز مغربشان را نمی خوانند می گویند نماز مغرب شما از دستتان رفت) و یا نمازتان را در وقت خود نمی خوانید این مورد را یکی از دوستان در سفر عمره اش از یک مغازه دار سنی شنیده بود و خیلی متاثر شده بود وقتی که از مغازه دار حدیث هایی در فضیلت نماز های به موقع شنیده بود و می گفت شیعیان وقت نماز ها را رعایت نمی کنند!! آیا واقعا این گونه است. یا خودم برای مهر گذاشتن بارها در سفر عمره ای که رفته بودم برخوردهای شدیدی از سوی ماموران ارشادات حرمین دیدم . موارد از این دست بسیار است که :
ابتدا برای مشارکت دوستان موضوع را باز می گذارم و بعد تجربه های خودم را بیان می کنم.
منتظر مشارکت دوستان هستم
یا حق
با سلام و عرض ادب
یکی از مواردی که شیعیان و بالخصوص ایرانی ها در ایام زیارتی خانه خدا در عربستان با آن مواجه هستند بحث زمان نماز های یومیه است.
کثیراً پیش می آید که شیعیان مورد اعتراض عوام اهل سنت قرار گرفته که چرا نماز های خود را در وقت خود نمی خوانید و یا می گویند چرا برخی از نماز ها از شما فوت می شود و آن را به جا نمی آورید؟ اکثر شیعیان که با اوقات نماز ها و نحوه به جا آوردن آن نزد اهل سنت آشنا نیستند در این جور موارد یا سوال برایشان پیش می آید یا به کلی مساله را نفی می کنند و یک بازخورد خوبی در جمع اهل سنت ندارد.
اصل مساله چیست: جمع بین صلاتین آیا جایز است یا نه؟
اهل سنت نماز های یومیه را در 5 نوبت جدای از هم به جا می آورند و برای هر کدام از این نوبت ها اذان و اقامه جداگانه ای می گویند و به صورت معمول بین نماز ها جمع نمی کنند مگر برخی از مذاهب آنها که در سفر و یا مواق اضطراری بین نماز ها جمع می کنند
اما شیعیان به طور معمول بین نماز ظهر و عصر و بین نماز مغرب و عشا جمع می کنند و هر دوی آنها را به یک اذان اقامه می کنند .
اهل سنت (مخصوصا عوام آنها که از این موضوع اطلاع ندارند وقتی که می بینند که شیعیان در نماز عصر آنها حاضر نمی شوند و یا نماز ظهر را در زمان اول وقت تا نیمه های روز گاها نمی خوانند و یا نماز مغرب را در موقع غروب نمی خوانند به آنها اعتراض می کنند که چرا ازشما برخی از نماز ها فوت می شود و یا نماز هایتان را به وقت نمی خوانید و این اشکال را یک اشکال اساسی شیعیان می دانند و از این رو دائم با ایارنی ها این مطلب را تذکر می دهند.
خب این صورت مساله که فهمیدن همین صورت مساله می تواند به جواب آن خیلی کمک کند.
اما به راستی حق با کیست و آیا آنها حق این اعتراض را دارند یا نه؟
جواب این سوال در گرو فهم چند مطلب است:
- اوقات نماز نزد مذاهب مختلف اسلامی:
اول لازم است به معرفی این مذاهب اسلامی که می خواهیم از آنها صحبت کنیم بپردازیم:
- مذهب شیعیه امامیه یا جعفری
- مذهب شافعی
- مذهب مالکی
- مذهب حنبلی
- مذهب حنفی
مذهب اول همان شیعیان اثنی عشری هستند که اهل سنت به امامیه یا جعفری می شناسند
چهار مذهب بعدی مذاهب اربعه اهل سنت هستند که در بسیاری از مسائل فقهی باهم تفاوت های اساسی دارند و به تعبیری اگر اختلاف هر یک از آنها در مسائل فقهی با یک دیگر از اختلاف آنها با شیعه بیشتر نباشد کمتر نیست.
این نکته هم قابل ذکر است که از نظر تعداد در بین اهل سنت حنفی ها پر تعداد تر بقیه مذاهب هستند و در ایران حنفی ها در شرق و شافعی ها در غرب ایران زندگی می کنند.
خب می رویم سراغ مطلب اصلی خودمان : وقت نماز نزد این پنج مذهب اصلی اسلامی کدام است:
اینجاست که مشخص می شود که چرا شیعیان با اهل سنت در نماز ها تفاوت دارند.
شیعه: نزد شیعه برای هر کدام از نماز های ظهر و عصر، و مغرب و عشا دو وقت است: یکی مختص و دیگری مشترک. وقت اختصاصی نماز ظهر از زوال خورشید شروع می شود تا به اندازه چهار رکعت از آن بگذرد و بتوان نماز ظهر را خواند و وقت مخصوص نماز عصر به اندازه چهار رکعت تا غروب آفتاب است و بین این دو وقت زمان مشترک این دو نماز است. و مختص نماز مغرب به اندازه سه رکعت از مغرب که بتوان آن را خواند و وقت مختص نماز عشا به اندازه 4 رکعت مانده به نیمه شب شرعی است و مابین این دو وقت مشترک نماز مغرب و عشا است که در این اوقات می توان آن دو را به ترتیب انجام داد. وقت نماز صبح از طلوع فجر تا طلوع خورشید ادامه دارد.
پس برای ما شیعه ها نماز ظهر و عصر زمان مشترکی دارد که در آن هم می توانیم ظهر را بخوانیم هم عصر را به شرطی که ظهر قبل از عصر خوانده بشود وشروع آن از اذان ظهر تا آخر روز (قبل از مغرب) می باشد گر چه برای هر کدام از نماز ظهر و عصر وقت فضیلتی هم قائل هستیم که بهتر است در آن وقت این دو نماز خوانده شود ولی هر موقع از بعد از اذان ظهر تا مغرب که خوانده شوند از نظر شیعه اشکالی ندارد.
برای نماز مغرب و عشا هم همین طور. این دو از اذان مغرب تا نیمه شب وقت مشترک دارند گر چه بهتر است در وقت فضیلت خود خوانده شوند.
مذاهب اربعه اهل سنت با الاتفاق می گویند شروع وقت نماز ظهر از اذان ظهر است و پایان آن تا وقتی است که اگر انسان زیر آفتاب بایستد سایه او به اندازه قد او شود(همان وقت فضیلت نماز نزد شیعه) اهل سنت نماز ظهر را در این وقت جایز می دانند و بعد از آن جایز نمی دانند (گر چه برخی از فرقه های آنها مثل مالکی و شافعی به وقت اضطراری هم تا آخر روز قائل هستند) و اول وقت نماز عصر را موقع تمام شدن وقت نماز ظهر یعنی رسیدن سایه به اندازه طول قد انسان می دانند که در این موقع اذان نماز عصر را می گوینند و تا وقتی که اندازه سایه به دو برابر طول قد انسان برسد این وقت را برای نماز عصر می دانند. و بعد از آن دیگر نماز عصر را قضا می دانند .
نماز مغرب را به محض این که خورشید غروب کرد می خوانند و تا هوا کاملا تاریک نشده وقت آن را تمام می دانند( این جاست که به شیعیان ایراد می گیرند که چرا نماز مغرب شما قضا می شود چرا که شیعیان حدود یک ربع تا نیم ساعت بعد از آنها نماز مغرب را می خوانند که آنها آن زمان را وقت نماز عشا می دانند) نماز عشا نزد اهل سنت اول تاریک شدن کامل هوا تا یک سوم شب می باشد که برخی از مذاهب آنها این وقت را تا نیمه شب و برخی وقت اضطراری آن را تا صبح می دانند.
وقت نماز صبح نزد اهل سنت از اذان صبح شروع می شود و تا طلوع خورشید ادامه دارد.
با این ترتیب آنها در پنج وقت نماز می خوانند و برایشان جایز نیست که بین نماز ها جمع کنند در صورتی که برای شیعیان جایز است که در سه نوبت نماز بخوانند . این تفاوت باعث می شود که برخی از اهل سنت به شیعیان ایراد بگیرند.
2.مطلب دیگر این است که آیا اهل سنت به هیچ وجه بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا جمع نمی کنند؟
چرا. آنها در شرایط خاصی این کار را انجام می دهند. در موقع سفر (مخصوصا در عرفات و مشعر) در موقع بارندگی ، در موقع مریضی های سخت و ...
پس اختلاف شیعیان و اهل سنت در این مساله در این است که آیا در غیر سفر و در حالت عادی و بدون عذر می شود بین نماز ها جمع کرد یا نه شیعه می گوید آری اهل سنت می کویند نه.
3.مطلب دیگر این است که دلیل هر کدام از دو طرف چیست و حق با کیست؟
ما شیعیان روایات زیادی از اهلبیت داریم که می فرمایند نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا زمان مشترکی دارند و می توان بین آنها در یک زمان جمع کرد:
مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنِ الصَّادِقِ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص جَمَعَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ بِأَذَانٍ وَ إِقَامَتَيْنِ وَ جَمَعَ بَيْنَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ فِي الْحَضَرِ مِنْ غَيْرِ عِلَّة (وسائل الشیعه ج4 ص 220)
ْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص صَلَّى الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ فِي مَكَانٍ وَاحِدٍ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ وَ لَا سَبَبٍ فَقَالَ لَهُ عُمَرُ وَ كَانَ أَجْرَأَ الْقَوْمِ عَلَيْهِ أَ حَدَثَ فِي الصَّلَاةِ شَيْءٌ قَالَ لَا وَ لَكِنْ أَرَدْتُ أَنْ أُوَسِّعَ عَلَى أُمَّتِي.
وَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ الْقُمِّيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: قُلْتُ لَهُ أَجْمَعُ بَيْنَ الصَّلَاتَيْنِ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ قَالَ قَدْ فَعَلَ ذَلِكَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَرَادَ التَّخْفِيفَ عَنْ أُمَّتِهِ.
دَاوُدَ بْنِ قَيْسٍ الْفَرَّاءِ عَنْ صَالِحٍ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص جَمَعَ بَيْنَ الظُّهْرِ وَ الْعَصْرِ وَ الْمَغْرِبِ وَ الْعِشَاءِ مِنْ غَيْرِ مَطَرٍ وَ لَا سَفَرٍ فَقِيلَ لِابْنِ عَبَّاسٍ مَا أَرَادَ بِهِ قَالَ أَرَادَ التَّوْسِيعَ لِأُمَّتِهِ.
روایات از این دست بسیار است که ائمه معصومین از نماز پیامبر خبر داده اند که پیامبر بین آنها جمع می کرده است و این کار را برای راحتی و وسعت امتش انجام می داده است.
واقعا یکی از کار های مشکل این است که انسان بخواهد نماز هایش را به وقت و در مسجد بخواند و آنگاه به او بگویند باید پنج وعده این کمار را انجام دهی. اگر این برنامه همیشگی باشد موجب عسر و حرج خواهد بود و پیامبر برای رفه حال امت گاه بین نماز ها جمع بدون عذر جمع می کردند
شاید بگویید این دلیل برای شیعیان قابل اعتناست و روش خود را بر طبق تطبیق می کنند اما این روایات قابل احتجاج برای اهل سنت نیست چه باید کرد؟؟
جواب این است که : در کتاب های معتبر حدیثی اهل سنت (صحاح) نیز روایاتی از پیامبر وجود دارد که پیامبر بدون عذر بین نماز ها جمع می کردند.
- مالک بن انس از ابن عباس نقل می کند که پیامبر بین نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا بدون عذر جمع می کرده است:
2.این عباس دلیل جمع بین دو نماز را توسط رسول خدا آسان گیری بر امتش می داند
قال: "حدثنا يحيى، عن شعبة، حدثنا قتادة، قال: سمعت جابر بن زيد، عن ابن عباس: جمع رسول الله(صلى الله عليه و آله) بين الظهر والعصر والمغرب والعشاء بالمدينة في غير خوف ولا مطر. قيل لابن عباس: وما أراد إلى ذلك؟ قال: أراد أن لا يحرج أمته.(موطا ج1ص 161)
3.پیامبر به شهادت اصحاب بین نماز ها جمع می کردند
"حدثنا يونس، حدثنا حماد يعني ابن زيد، عن الزبير يعني بن خِرّيت، عن عبد الله بن شقيق، قال: خطبنا ابن عباس يوماً بعد العصر حتى غابت الشمس وبدت النجوم، وعلق الناس ينادونه: الصلاة، وفي القوم رجل من بني تميم فجعل يقول: الصلاة الصلاة قال: فغضب وقال: أتعلمني بالسنة؟ شهدت رسول الله(صلى الله عليه و آله) جمع بين الظهر والعصر والمغرب والعشاء، قال عبد الله: فوجدت في نفسي من ذلك شيئاً، فلقيت أبا هريرة فسألته فوافقه. (صحیح مسلم مسلم (ج1/197))
4.همان معنای قبل
حدثنا عبد الرزاق، حدثنا سفيان، عن أبي الزبير، عن سعيد بن جبير، عن ابن عباس قال: جمع النبي(صلى الله عليه و آله) بين الظهر والعصر بالمدينة في غير سفر ولا خوف. قال: قلت يا أبا العباس ولم فعل ذلك؟ قال: أراد أن لا يحرج أحداً من أمته.
قال الشارح: إسناده صحيح"( المسند ج4/ 191، رقم الحديث 2557.)
"حدثنا إسماعيل، أخبرنا ليث، عن طاووس، عن ابن عباس: أن النبي(صلى الله عليه و آله) جمع بين الظهر والعصر، والمغرب والعشاء في السفر والحضر.
قال الشارح: إسناده صحيح"(- المسند ج5/ 134، رقم الحديث 3397.)
وروى البخاري في (صحيحه) قال: "وقال أبن عمر وأبو أيوب، وابن عباس : صلّى النبي (صلى الله عليه و آله) المغرب والعشاء"( صحيح البخاري، ج4/208، باب ذكر العشاء والعتمة.) يعني جمعهما في وقت أحدهما دون الأخرى.
از این دست روایات در کتب حدیثی اهل سنت زیاد است تا جایی که اکثر این کتاب ها برای آن باب جداگانه ای باز کرده اند.
حال سوال دیگر این جاست چرا اهل سنت با این همه روایتی که در این باب دارند باز در مقابل جمع بین صلاتین موضع می گیرند؟ آنها با این روایات چه می کنند؟؟
فرق مختلف اهل سنت ناگزیر این روایات را پذیرفته اند ولی برای این که با سنت بزرگان خودشان مخالف است آنها را تاویل و توجیه کرده اند :
1-برخی گفته اند این جمع بین دونماز حتما جمع صوری است به این صورت که نماز ظهر به تاخیر بیاندازیم تا آخر وقت به صورتی که تا نماز ظهر را خواندیم نماز عصر وقتش شروع شود بلافاصله نماز عصر را بخوانیم این می شود جمع بین صلاتین رسول خدا!!!
اشکالی که به آن گرفته اند گفته اند این که باعث توسعه بر امت نیست بلکه بیشتر مردن را به زحمت می اندازند.
2-برخی گفته اند این بدون عذر شاید عذر های خاص باشد و این نماز جمع رسول خدا در باران بوده است !! به چه علت؟؟ علتی ذکر نکرده اند.
3- .....
بلاخره آنها این روایات به این واضحی و روشنی را تاویل و توجیه کرده اند و دلیل آن این است که نمی خواسته اند به حقیقت امر که عمل شیعه است اذعان کنند و آنها نمی خواهند از شیوه بزرگان خود عدول کنند.
نتیجه:
شیعه با دلیل های روشن قائل به جواز جمع بین دو نماز است اگر چه خواندناین نماز ها را در وقت فضیلت مستحب می داند ولی اشکالی در جمع آنها در وقت موسع آنها نمی داند . در مقابل مذاهب اربعه اهل سنت جمع بین صلاتین را فقط منوط به عذر و سفر می دانند و روایات زیادی که در این باره در کتابهایشان که دلالت بر جواز جمع بین صلاتین می کند را توجیه (نادرست) می کنند. پس اهل سنت نمس توانند به شیعیان ایراد بگیرند که چرا نماز ها را با هم جمع می کنید و در دقت غیر خودشان می خوانید چرا که ما بنا بر اصول مذهب خودمان و فقه خودمان کارمان شایسته و درست است و ثانیا این ایراد به آنها وارد است که چرا با وجود این همه روایت در کتبشان از این عمل اعراض می کنند.