جمع بندی شیخ طبرسی (ره)

مرحو طبرسي در سال 468 يا 469 در مشهد متولد شد . اين عالم بزرگ در سال 548 در سبزوار وفات يافته و برخي از شهادت او سخن گفته اند(1)
ايشان اساتيد زيادي از جمله ابوعلي بن شيخ طوسي،‌ حسن بن حسين بن حسن بن بابويه قمي داشته (2) از شاگردان ايشان است شيخ منتجب الدين صاحب فهرست،‌ قطب رواندي،‌ شاذان بن جبرئيل قمي و فرزند ايشان ابونصر حسن بن فضل(3)

1. ترجمه الآداب الدینیة،ص۲۰۶-۲۰۷
2. سید محسن امین، ج۸، ص۳۹۸ – ۳۹۹
3. همان ص399
   

اين عالم فرزانه كتابها و آثار زيادي داشته از جلمه:

1. مجمع البيان في البيان
2. جامع البيان
3. اعلام الوري باعلام الهدي
4. اعلام الوري في فضائل الائمه
5. تاج المواليد
6. آداب الدينيه
7. و كتابهاي ديگر
   

در مورد اعتبار كتابهاي ايشان چون اكثرا روايي و تفسيري است بايد كارشناسان محترم قرآن و حديث اظهار نظر كنند

اما از آنجا كه ايشان شخصيت برجسته اي بوده و عالم ومحقق بوده اند في الجمله آثارشان معتبر است مخصوصا تفسير مجمع البيان

اين بدان معنا نيست كه تمام محتواي آن صحيح باشد زيرا ما در مورد هيچ كتابي به غير از قرآن مجيد چنين ادعايي نداريم و همه كتابها بايد گزارشي بررسي شوند نه كلي. البته نويسنده كتاب خود بر اعتبار كتاب مي افزايد و اين عالم بزرگوار از علماي بزرگ تشيع محسوب مي شوند

بنده يک بار اون طور که يادم مياد از استاد جوادي آملي بود که شنيدم فرمودند :

مرحوم علامه طبرسي تفسير مجمع البيان را طوري تأليف کرده​اند که مثل نهج البلاغه است، مورد قبول فريقين،

هم مورد قبول مکتب اهل بيت است و هم مورد قبول مکتب خلفاء.

يعني در تأليفشان، به خلفاء و اينا لعن يا اهانتي نشده و در ذکر فضائل اهل بيت هم چه بسا به منابع خودشان استناد شده.

و امّا در خصوص قابليّت استناد به کتاب​هاي ايشان، تنها کتابي که بي نياز از بررسي سندي است عبارت است از قرآن مجيد.

پرسش:
شیخ طبرسی(فضل بن حسن) معروف به امین الاسلام کیست؟ چه کتابهایی دارد ؟آیا قابل استناد است؟

پاسخ:
فضل بن حسن بن فضل طبرسی ملقب به امین الاسلام و با کنیه ابوعلی از علمای بنام شیعی در قرن ششم است که در فنون مختلف از جمله تفسیر، حدیث، فقه، کلام، ادبیات، لغت، ریاضی صاحب نظر بوده و تفسیر مجمع البیان ایشان از مهمترین تفاسیر شیعی محسوب وی شود
در سال 468 يا 469 در مشهد متولد شد . اين عالم بزرگ در سال 548 در سبزوار وفات يافته(1) و برخي از شهادت او سخن گفته اند(2)
البته برخی طبرس را معرب تفرش(یکی از شهرهای استان مرکزی) دانسته اند.
ايشان اساتيد زيادي از جمله ابوعلي بن شيخ طوسي،‌ حسن بن حسين بن حسن بن بابويه قمي داشته (3) از شاگردان ايشان است شيخ منتجب الدين صاحب فهرست،‌ قطب رواندي،‌ شاذان بن جبرئيل قمي و فرزند ايشان ابونصر حسن بن فضل(4)
اين عالم فرزانه كتاب ها و آثار زيادي از خود به یادگار گذاشته که برخی از آنان عبارتند از:
جامع البيان، اعلام الوري باعلام الهدی که به سبک ارشاد شیخ مفید است(5)، اعلام الوري في فضائل الائمه، تاج المواليد، آداب الدينيه و كتاب های دیگر
عمده‌ترين و مهم‌ترين اثر شيخ در تفسير، كتاب مجمع‌البيان مي‌باشد. اهميت اين اثر تفسيري گرانقدر به حدي است كه دوست و دشمن به تعريف و تمجيد آن پرداخته‌اند.
شيخ محمود شلتوت – رئيس سابق دانشگاه الازهر- از مؤلف تفسير مجمع‌البيان با عنوان "امام سعيد و امين الاسلام" ياد كرده و تفسيرش را در ميان تفاسير، جامع و بي‌نظير توصيف مي‌كند.(6)
صاحب جامع المقاصد، شيخ را فقيهي صاحب‌نظر در بين علماء مي‌داند و معتقد است كه نظيري مانند او در اين دوره پيدا نمي‌شود.(7)

از آنجا كه ايشان شخصيت برجسته اي و عالمی محقق بوده اند في الجمله آثارشان معتبر است مخصوصا تفسير مجمع البيان اما اين بدان معنا نيست كه تمام محتواي آن صحيح باشد زيرا ما در مورد هيچ كتابي به غير از قرآن مجيد چنين ادعايي نداريم و همه كتابها بايد گزارشي بررسي شوند نه كلي. البته نويسنده كتاب خود بر اعتبار كتاب مي افزايد و اين عالم بزرگوار از علماي بزرگ تشيع محسوب مي شوند.

منابع:
1. بيهقي (ابن فندق)، علي بن زيد، تاريخ بيهق، مصحح احمد بهمنيار، بنگاه دانش، 1317، ص 242.
2. ترجمه الآداب الدینیة،ص۲۰۶-۲۰۷
3. سید محسن امین، اعیان الشیعة، تحقیق: سید حسن امین، دارالتعارف للمطبوعات بیروت ۱۴۰۶ق، ج۸، ص۳۹۸ – ۳۹۹
4. همان ص399
5. قمي، فوائد الرضويه، بي‌نا، بي‌چا، ص 350.
6. طبرسي، فضل بن حسن، مجمع‌البيان، مترجم علي كرمي، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، چاپ اول، 1380، ج 1، مقدمه 45.
7. كركي، علي بن حسين، جامع المقاصد، قم، موسسه آل البيت (ع)، چاپ اول، 1408 ه‍، ج 1، ص 18.